Tíminn Sunnudagsblað - 17.01.1971, Blaðsíða 12

Halldór Laxness:
HERNADURINN
GEGN LANDINU
Aí ö'fugmælanáttúru sem íslend-
ínigum er lagin kappkosta sumir
okkar nú a& boða þá kenníngu
innan lands og utan, einkum og
séríiagi þó í tferðaauglýsíngum og
öðrum fróðlei'k handa útlendinig-
um, að ísland sé svo landa að þar
gefi á að ilíía óspiíta náttúru- Marg-
ur reynir að svæfa minnimáttar-
kend með skrumi og má vita að
ok'kur sé nokkur vorkun í þessum
pósti. Hið sanna í málinu vita þó
állir sem vita vilja. að ísland er
eina Jandið í Evróim sem er ger-
spilt af imannavöldum. Því hefur
verið spilt á umliðnum þúsund ár-
urn samtímis því að Evrópa hefur
verið ræktuð upp. Nokkur svæði
í miðjarðarhafslöndum Evrópu,
einkum Grikkland, komast því
næst að þola samaniburð við ísland
að því er •snertir spillingu lands af
mannavöldum.
Menn komu hér upphaflega að
ósnortnu heiðalandi sem var þétt-
vaxið viðkvæmum norðurhjaira-
gróðri, lýngi og kjarri, og sumstað-
ar hefur nálgást að vera skógland,
hér var líka gnægð smárra blóm-
jurta, og mýrar vaxmar háu grasi,
sefi og stör, morandi af sanákvik-
indum allskonar og drógu að sér
fugla svipað og Þjórsárver gera
enn þann dag í dag.
Mart bendir til þess að fólk er
hér settist að hafi litið á náttúru ís-
lands einsog bráð sem þarna var
búið að hremma. Skynbragð á feg-
urð lands var ekki til í þessu fólki.
SH'kt kom ekki til sfcjalanna fyren
þúsund árum eftir að híngað barst
fólk. Á þrettándu öld skrifar
Snorri Sturluson bók um eitt feg-
ursta land heimsins, Noreg, rúmt
reiknað 1000 blaðsíður, án þess séð
verði að höfundi hafi verið kunn,
aukin heldur meir, sú hugmynd
að fallegt sé í Noregi. Orðið fagur
á íslensku þýddi reyndar bjartur
áður fyrri. Sú hugmynd að náttúr-
an sé fögur er ekki runnin frá
sveitamönnum, heldur fólki úr
stórborgum seinni tíma, og náði
loks til okkar íslendínga úr Þýska
landi gegnum Danmörku í tíð afa
okkar. Náttúra verður auðviíað
ekki falleg nema í samanburði við
eitthvað annað. Ef ekfci er til nema
sveit er náttúran efcki falleg.
„Óspilt náttúra11 er því aðeins fall-
eg nú á dögum að hún sé borin
saman við borgir þángað sem
menn hafa flúið af því sveitin veitti
þeim ónóga lífsafkomu, og búa þar
nú við vaxandi óhægindi, sumstað-
ar einsog í víti.
★
Hafi einhverntíma verið hlýrra
og lygnara hér en núna, þó ekki
hefSi verið nema í þúsund ár, til
dæmis á þeirri tíð sem tré urðu
hér eins stór og viðarbolurinn
steingerði af Vestfjörðum, sem ég
sá einusinni, og hafði minnir mig
á annað hundrað árhrínga. þá er
ekkert því til fyrirstöðu, að ísland
hafi alt verið grænt, kanski skógur
á Sprengisandi. Að hinu leytinu
hafa menn séð landsvæði sem í
æsku þeirra voru græn og fögur
verða að Sprengisaudi.
Vindar voru uigglaust orðnir
óvinir gróðurs á hálendinu fyrir
landnámstíð. Síðan kom mannfólk
með búsmala sinm og gekk í lið
með vindinum með því að etja
beitarfé á viðkvæmar seinvaxmar
jurtir uppsveitamna, menn voru að
leita sér að tilvenuhorni hver og
einn útafyrir sig. Sumt þessara há-
lendisbygða hefur að því menn
U
TfMINN
SUNNUDAGSBLAÐ