Íslendingaþættir Tímans - 15.12.1973, Blaðsíða 6

var áður útbýli frá Saurbæ. Sigrún
Sigurðardóttir kona hans er látin, en
Skafti dvelur með syni þeirra og fólki
hans i Gerði.
Ilrefnaer fædd á t>úfnavöllum, 10 ár
um yngri en Loftur. Ung giftist hún
Bernharði Stefánssyni kennara á
Hrauni og Þverá i Oxnadal, 1917, og
bjuggu þau á Þverá til 1931, er Bern-
harð gerðist útibússtjóri Búnaðar-
bankans á Akureyri ásamt þing-
mennskunni, en hann sat á Alþingi
óslitið frá 1923-1959, er Eyjafjarðar-
kjördæmi var lagt niður. Hrefna er
ekki aðeins drenglynd og fágætlega
skemmtileg kona, en vitur að upplagi
og af fjölþættri lifsreynslu. Hún stóð
ávallt fast við hlið Bernharðs i bú-
skapnum á Þverá, félagslifi öllu og
starfi á opinberum vettvangi i áratugi.
Vinátta þeirra systkinanna Eiðs og
Hrefnu er náin alla ævi, en börn
þeirra, Guðmundur bóndi á Þúfnavöll-
um og nú bankaútibússtjóri á Hólma-
vik og Berghildur Bernharðsdóttir,
áttust. Er margra unaðsstunda að
minnast frá heimilum þeirra feðga i
stórhýsinu. sem þeir reistu neðan við
gamla túnið á Þúfnavöllum fyrir
aldarf jórðungi. Horfir þar yfir
viðáttumiklar sléttur, er áður voru
hinir þýfðu vellir. Búskapur þeirra svo
stór. að á árabili var stærst fjárbú i
sýslunni. En timburstofan, sem Guð-
mundur efndi til snemma á öldinni á
gamla bæjarstæðinu efst i túninu er nú
auð. Bar hún af öðrum mannvirkjum á
þessum slóðum. Siðustu búendur þar
eru
Baldur Guðmundsson og kona hans
Júliana Björnsdóttir. Þau eru nú al-
flutt suður, en Baldur þingvörður um
velur. Arum saman var hann organisti
Bægisárkirkju og áttu þeir faðir minn
þar hið ljúfasta samstarf. Baldur er
annálað prúðmenni, róttækur hugsuð-
ur og gleðimaður i orðsins bezta og
sannasta skilningi.
Barði magister var yngstur Þúfna-
vallasystkina. Hann varð bráðkvadd-
ur á heimili sinu syðra 1957. Kona hans
er cand.mag. Teresia fv. Veðurstofu-
stjóri. Barði var mikilvirkur forn-
fræðamaður og brautryðjandi nýjum
kenningum um þjóðerni Islendinga.
Hann var þjóðskjalavörður lengi og
um sinn landskjörinn alþingismaður.
Oprentuð rit hans voru gefin út eftir
hans dag. Er óliklegt annað en til
þeirra verði meir en litið vitnað á
næsta ári, er landnáms manna af
Noregi verður minnzt á Islandi.
Eiður Guðmundsson er mikill
félagshyggjumaður. Hann kynntist
margháttuðu félagsstarfi ungur á einu
mesta vakningatimabili i islenzku
þjóðlifi og náði bráðum þroska. Hafa
sveitungar hans i Skriðuhreppi notið
rikulega hæfni hans og gáfna, en þar
valdisthann snemma til forgöngu, og i
héraði hefur hann komið mjög við
félagsmál allt til þessa. Vinur hans,
Brynjólfur Sveinsson fv. hreppstjóri i
Efstalandskoti i Oxnadal, gerir þeim
æviþætti Eiðs góða grein i ritinu
Heima er bezt 15. árg., 10. Brynjólfur
er þar gagnkunnugur, enda báðir
hreppstjórar og sýslunefndarmenn
nágrannasveita um áratugi, samherj-
ar i þjóðmálabaráttunni og þó fyrst og'
siðast ræktunarmen i áhrifamætti
ungmennafélaga- og samvinnuhug-
sjónanna. Eiður kaus ekki að ganga þá
auðröktu leið, sem langskólanám
hlaut að vera honum. Var á Hólum
1904-1906 og menntaði sig að öðru leyti
sjálfur með viðtækum bóklestri,
frjálsri ihugun hinna aðskiljanlegu
mannlegu viðfangsefna og saman-
burði á straumum og stefnum sam-
tiðarinnar.
Vorið 1917 kvæntist hann Láru Frið-
bjarnardóttur bónda og hagyrðings i
Staðartungu. Hún var dökk yfirlitum
sem móðir hans, rómatisk kona og
skáldhneigð. Var mikil ást með þeim
hjónum og tregaði Eiður hana mjög,
er hún lézt haustið 1937. Börn þeirra
eru Guðmundur. sem þegar getur,
Hrafn, búsettur á Akureyri, hreysti-
menni mikið sem faðir hans, drengur
góður og fágætlega kunnandi i bundnu
máli. Og svo Steingerður. húsmóðir á
Akureyri, gædd ættlægum friðleik og
ljóðrænum gáfum.
Nokkru eftir að Eiður missti Láru
réðist til hans ung ekkja, Liney Guð-
mundsdóttir, Olafssonar. Húsmóður-
hlutverkið hefur hún skipað með sóma
öll þessi ár á Þúfnavöllum og búið Eiði
og börnum þeirra báðum, Sturlu
bónda og hreppstjóra og Droplaugu.
fallegt heimili og skemmtilegt. þvi að
Liney er bæði smekkvis og myndvirk i
bezta lagi — og glaðvær. Eldri börn
Eiðs virða hana vel, systkin hans og
tengdafólk.
Loks skal getið fræðimannsins og
rithöfundarins Eiðs Guðmundssonar.
Minning Barða heitins hlýtur að koma
þar til álita. Hann hafði notið þeirrar
undirstöðu, sem skólanám er hugan-
um til þjálfunar og var sagnfræðingur
með viðurkenndu háskólaprófi og
magistersgráðu. Handgenginn erlend-
um visindamönnum i fornfræðum og
heimamaður i beztu söfnum norrænna
fræða. Rannsóknir hans beindust að
þjóðarsögunni fyrir og um landnámið,
sem svo er nefnt og að ritunartima Is-
lendingasagna. Nýjar kenningar hans
vöktu að sjálfsögðu deilur, enda
rumskuðu þær all óþyrmilega við
hefðbundnum skýringum á þvi, sem
nánast var orðið helgisögn i sjálfum
fræðunum. Rit Barða munu ávallt
halda nafni hans á loft, en i hinum
ferska anda var hann mjög vandvirk-
ur. Eiður hafði að sönnu ekki siður
hæfileika til sliks árangurs á viðum
vettvangi. Vandvirkni hans, fundvisi
og skilningur á aðalatriðum i óþreyt
andi áhuganum, bendir greinilega til
þess. En hann kaus að lifa sveit sinni
og föðurleifð. Onn dagsins og félags-
störf tóku mestan tima hans. Fræði-
mennskan hlaut að verða munaður
sjaidgæfra fristunda. Allt um það hef-
ur honum unnizt timi til að rannsaka
sögu átthaganna til hlitar og á hann
mikið fræðasafn i handriti. Munu fáar
sveitir eða engar eiga svo itarlega
skráða sögu sem Skriðuhreppur hinn
forni. Töluvert hefur birzt á prenti i
jólablöðum Dags, Súlum o.v. En
óneitanlega hefur mörgum aðdáend-
um Eiðs orðið hugsað til þess, að hér
hafi aðstæðurnar þrengt um of að frá-
bærum hæfileikum og takmarkað við-
fangsefni hans svo, að skaði var þjóð-
menningunni. — Nýlega var sira Arn-
ljóts Ólafssonar minnzt sem hins
fyrsta islenzka hagfræðings. Hlægir
mig, ef það var svo vel gert og þegar
Eiður flutti, blaðalaust. erindi um sira
Arnljót á hundrað ára afmæli Bægis-
árkirkju haustið 1958. Ógleymanleg er
þessi höfuð kempa i bændastétt þann
dag, sem raunar svo oft endranær. —
Enn eru orð hans meitluð og hugsunin
skýr. Það kom seinast fram á liðnu
sumri, er hann lenti i ritdeilu vegna
einurðar sinnar og bersögli. Þar var
rökhyggja hans staðföst og ályktunin
næm. Hinn gróskumikli vorhugi missir
ekki börk né barr. þvi að stofn hans er
safamikill og stendur föstum rótum.
Sendi svo með þessum hugsunum
góðar óskir og árnaðarkveðjur norður
yfir Hörgárdalsheiði.
Agúst Sigurðsson
á Mælifelli.
6
islendingaþættir