NT - 29.10.1984, Síða 7

Mánudagur 29. okt. 1984 7
t.d. skip og aðrar stórar iðnað-
arvörur eru látin í vöruskiptum
fyrir t.d. olíuvörur frá Sovét-
ríkjunum. Þarsem vöruskiptin
fara fram milli stjórnvalda og
þar tekið mið af stjórnmála-
stöðunni á hverjum tíma,
skiptir raunverulegur fram-
leiðslukostnaður ekki miklu
máli.
Austur-Þýskaland er gott
dæmi um að glansinn er farinn
af sósíalismanum sem hug-
myndafræði. Það er enginn
barnaleikur að finna svið, þar
sem hreinar og ómengaðar sós-
íaliskar hugmyndir eru enn
einráðar. I viðleitninni við að
koma til móts við sanngjarnar
kröfur þjóðarinnar og stoppa í
þau göt, sem stóru ríkisreknu
fyrirtækin eru ekki fær um að
fylla, t.d. þegar vatnslögn er
farin að leka eða einhver þarf
að fá skóna sína sólaða, reynir
stjórnin nú að hvetja til einka-
ekki í samræmi við kommún-
iska þjóðfélagsskipun.
Starfsmenn kommúnista-
flokksins lýstu því yfir í hvert
skipti, sem þeir voru spurðir,
að í Austur-Þýskalandi sé ver-
ið að þróa það nýja fólk, sem
marx-leninisminn hefur að
markmiði. Eftir að hafa búið
undir kommúniskri stjórn í
35 ár, eru Austur-Þjóðverjar
langt komnir með að ná því
markmiði, halda þeir fram.
Sá austur-þýski raunveru-
leiki, sem við urðum varir við,
ber þó annað yfirbragð. í stað
þess að láta breyta sér í nýja og
betri manngerð, hefur mikill
meirihluti þjóðarinnar gripið
til þess ráðs að flýja út í þau
horn, þar sem pólitík lætur
ekki til iisín taka, í griðastaði.
Það má lýsa austur-þýsku sam-
félagi sem griðastaðaþjóðfé-
lagi, þar sem einstaklingarnir
draga sig inn í skel við sínar
þar sem hægt er að láta af-
skiptalaus stjórnmál, áætlana-
gerð, áróður, vinnuflokkafyr-
irkomulagið, sem kallast sam-
y rkj a, stóru markmiðin, menn-
ingararfinn og vandamál þjóð-
arinnar - staður þar sem maður
getur verið í friði ásamt fjöl-
skyldu og vinum, dundað í
garðinum sínum, vökvað
blómin, þvegið bílinn, spilað á
spil, rætt saman og í besta falli
orðið sér úti um þau efnahags-
legu gæði, sem nauðsynleg eru
til að gera griðastaðinn enn
öruggari og notalegri, þó að
til þess þurfi að beita áhrifum
sínum við vini og ættingja allt
í fimmta lió.
Griðastaðalífið er algengasti
lífsmátinn í Austur-Þýska-
landi. Oftast er griðastaðurinn
garðspilda með smáskúr á í
útjaðri borganna. í Wismar
lætur nærri að þriðja hver fjöl-
skylda ráði yfir slíkri garð-
á garðspildunni, en hún þarf
helst að vera niður komin við
vatn eða í skógarjaðri, og allra
fínast er að hún sé svo vel
einangruð, að það megi búa í
henni árið um kring.
Þó að Austur-Þjóðverjar
reyni að snúa baki sem mest
við þjóðfélaginu á griðastaðn-
um sínum, eru þeir engu að
síður þátttakendur í mjög pól-
itísku þjóðfélagi. Yfirleitt er
auðvelt að gera sér grein fyrir
hversu pólitískt þjóðfélag er
og fer það eftir fjölda pólit-
ískra skopsagna, sem í umferð
eru.
í Austur-Þýskalandi lifir hin
nístandi pólitíska skrítla góðu
lífi, og henni er ekki einungis
beint að kaldhæðni um eigið
þjóðfélag, heldur verða ekki
sfður fyrir barðinu á henni
þeir, sem á austurþýsku nefn-
ast „vinirnir", þ.e.a.s. Sovét-
ríkin og gamalmennastjórnin í
Kreml.
■ Austur-Berlín, höfuðborg þýska alþýðulýðveldisins er mikil að vöxtum, en borgarlíf er þar með daufasta móti. Borgarbúar sitja
heima og reyna að hafa ofan af fyrir sér eftir bestu getu.
framtaks. Hér áður fyrr var
því svo gott sem útrýmt.
Sömu kapitalisku einkennin
má líka finna í austur-þýska
launakerfinu. Mikill meirihluti
austur-þýsks verkafólks vinnur
ákvæðisvinnu. {árslokersíðan
greidd væn kaupuppbót til
þeirra, sem yfir árið hafa sýnt
fram á góð vinnuafköst.
En með þessu er hinn raun-
verulegi sósíalismi, eins og
Austur-Þjóðverjar lýsa kerfi
sínu opinberlega, í litlu sam-
ræmi við það fullkomna
kommúniska markmið, að
allir leggi sitt af mörkum eftir'
getu og njóti eftir þörfum.
Það má lýsa Austur-Þýska-
landi sem lýðveldi smáborg-
ara. Fjöldabrottflutningurinn
frá Austur-Þýskalandi allt þar
til Berlínarmúrinn var reistur
1963 hafði það í för með sér að
stéttaskipulagið þar hefur
riðlast. Borgarastéttin, sem
áður fyrr bar uppi menningar-
lífið í landinu, er nú búin að
koma sér fyrir í Vestur-Þýska-
landi. Eftir sat verkalýðsstétt-
in, sem nú hefur hreiðrað um
sig í sæti smáborgaranna. Það
eru því hugsjónir þeirrar
stéttar, sem eru orðin markmið
austur-þýska ríkisvaldsins.
Af því leiðir að það er fyrst
og fremst sjálfmeðvitaður,
ógagnrýninn smáborgara-
skapur í hreinræktun sem mað-
ur verður var við í landinu,
fyrirbæri, sem í rauninni er alls
einkaiðkanir, sem fullnægja
þörfum hvers og eins. En þó
að þeir viðhafi þessa aðferð til
að snúa baki við ríkjandi hug-
myndafræði, er ekki þar með
sagt, að þeir séu með nokkurn
mótþróa gegn ríkjandi skipu-
lagi.
Það væri nær lagi að segja,
að þessi flótti frá þjóðfélaginu
sé nokkurs konar öryggisvent-
ill. Með því að leita sinnar
einkagæfu og öryggis gerir fólk
málamiðlun við þjóðfélag, sem
hvort sem er er ómögulegt að
breyta, þar sem Sovétríkin
færðu vesturlandamæri sín til
vesturs inn í Evrópu í lok
síðari heimsstyrjaldarinnar og
eru ákveðin í að halda þeim
þar. En þessir flóttamenn
minna ekki hið minnsta á þá
nýju manngerð, sem austur-
þýska þjóðfélagið ætti að vera
að þróa. Það væri nær lagi að
segja að flóttamennirnir hafi
komið sér upp þeim eigin-
leikum, sem einkenna góða
dátann Svejk. Þeir eru nefni-
lega nógu kænir til að láta sér
nægja að ná því lágmarks-
markmiði í þjóðfélagsvafstri,
sem flokkurinn og ríkið fara
fram á, að aðild að þýsk sov-
éskum vinafélagsskap dugir
þar til þess að flokkurinn og
ríkið geri þeim kleift að draga
sig inn í hornið sitt í friði.
Og hvað er þá griðastaður í
austur-þýsku samfélagi?
Griðastaðurinn er sá staður,
spildu og fer þar yfirborgar:
stjórinn fremstur í flokki. í
skúrunum býr fólkið yfir
sumarið og um helgar safnast
fjölskyldan í marga ættliði og-
vinir þar saman. í augum
flestra er sumarhúsið öruggasti
griðastaðurinn. Þar eru búnar
til litlu tuskubrúðurnar, sem
eru hengdar upp við spegilinn,
þar er heklað hulstrið utan
um hátalarann í blessuðum
bílnum, sem svo lengi hafði
verið beðið eftir, oftast Tra-
bantinum litla, sem hefur hlot-
ið gælunafnið Trabi. Þar eru
líka saumaðir út púðarnir, sem
prýða baksætið í Trabantinum.
En garðspildan og sumar-
húsið er ekki einungis hinn
öruggi griðastaður. Þar er líka
að finna aukatekjulind fyrir
marga, sem rækta grænmeti og
blóm til sölu. Kl. 6 að morgni
tvo daga vikunnar flykkjast
ellilífeyrisþegar saman á torg-
inu í Wismar og bjóða agúrk-
urnar sínar og blóm til kaups.
Hvað þá varðar gefur ræktun
garpspildunnar kærkomið
tækifæri til að drýgja ellilífeyr-
inn.
En eftirsóknarverðara er að
eignast sumarbústað, en það
eru forréttindi hinna fáu.
Sumarbústaður gengur undir
nafninu „Datsche" í Austur-
Þýskalandi, en það er n.k.
þýsk útgáfa af rússneska orð-
inu „datcha". „Datsche" má
segja að sé hærra stig skúrsins
Að lokum eru hér nokkur
sýnishorn vinsælla skrítla, sem
ganga manna á milli í Austur-
Þýskalandi:
- Orkuöflun Austur-Þýska-
lands hefur á síðari árum í
auknum mæli beinst að vinnslu
surtarbrands. Með það í huga
vaknar spurningin: Hver er
það, sem gengur um með bak-
poka á bakinu, og út úr bak-
pokanum stendur reykháfur?
Svar: Austur-þýskur ríkis-
borgari með hjartagangráð,
sem hefur verið breytt þannig
að hann gengur fyrir surtar-
brandi.
- Röð mála, sem tekin eru
fyrir á fundi miðstjórnar
kommúnistaflokksins í
Moskvu. Nr. 1: Forsetinn bor-
inn inn. Nr. 2: Meðlimir mið-
stjórnarinnar syngja „Ó vér
unglingafjöld..."
- Hver er munurinn á krók-
ódíl og miðstjórn sovéska
kommúnistaflokksins?
Svar: Krókódíllinn hefur
fjóra fætur og 48 tennur. Mið-
stjórnin hefur 48 fætur og fjór-
ar tennur.
- Af hverju hefur Chern-
enko alltaf 3 hljóðnema stand-
andi fyrir framan sig?
Svar: Einn þeirra notar hann
til að styðja sig við. Annar
þeirra er súrefnisgeymirinn
hans. í gegnum þann þriðja
hvíslar hvíslari því að honum,
sem hann á að segja.
Malsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Framkvæmdastjóri: Sigurður Skagfjörð
Sigurðsson
Markaðsstjóri: Haukur Haraldsson
Ritstjóri: Magnús Ólafsson (ábm).
Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson
Innblaðsstjóri: Oddur Olafsson
Tæknistjóri: Gunnar Trausti
Guðbjörnsson
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík.
Sími: 686300
Auglýsingasími: 18300
Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 25 kr. og 30 kr. um
helgar.
Áskrift 275 kr.
Setning og umbrot: Tæknideild NT. Prentun:
Blaðaprent h.f.
Vonbrigði
■ Pað hefur valdið bæði mikilli undrun og gífur-
legum vonbrigðum að samningar milli BSRB og
ríkisins skuli ekki hafa tekist um helgina, eins og
almennt hafði verið búist við.
Deiluaðilar verða að gera sér grein fyrir, að tíminn
er að renna frá þeim. Eins og fram kemur á bls. 2 í
NT í dag, er svo alvarlegur vöruskortur farinn að
gera vart við sig, að sumir matvörukaupmenn hyggja
á lokun búða sinna. Og eins og lesa má á bls. 4 eru
margir áhrifamenn innan BSRB farnir að þreytast á
þessu langa verkfalli, enda eru félagsmenn orðnir
félitlir og jafnvel miklar kauphækkanir geta gert lítið
annað en að bæta upp vinnutapið að hluta til.
Samkvæmt heimildum NT hefur forsætisráðherra
nú heimilað fjármálaráðherra að setja uppsagnar-
ákvæði, þ.e. rautt strik, í samninginn til að greiða
fyrir gerð hans. Þetta atriði verður varla metið til fjár
fyrir BSRB menn, því svo mikilvægt er það til að
vernda kaupmáttaraukningu samningsins.
Vegna alls þessa, hljótum við að lýsa undrun okkar
á því, að deiluaðilar skuli ekki nú þegar hafa gert
„bókagerðarmannasamning“ sín í milli.
Frjáls álagning
■ í því „frelsisæði“, sem hefur gengið yfir landið á
síðustu misserum hefur lítið borið á andspyrnu, enda
erfitt að vera á móti „tíðarandanum“. Pað er þó full
ástæða til að vara fólk við að fara of geyst ínn í faðm
frelsisins, en vinna frekar markvisst og skipulega að
þeirri för í þeim tilfellum þegar við á.
íslendingar þurfa ekki annað en að líta á stað-
reyndirnar í kringum sig til að sannfærast um
réttmæti þessarar varfærni. Á launamarkaðinum
ríkja heiftúðugustu deilur síðustu áratuga vegna
„frjálsra“ samninga, á peningamarkaðinum ríkja
hæstu raunvextir heims vegna „frjálsra“ vaxta og á
vörumarkaðinum sópa milliliðirnir til sín fjármagni
vegna „frjálsrar“ álagningar.
Hvað síðasta dæmið varðar má geta að það hefur
ævinlega verið erfitt að dæma um ágæti þess að
innleiða frelsi til verslunarálagningar, þar sem ekki
hefur verið hægt að fullyrða með neinu öryggi hvað
hefði gerst ef frelsið hefði ekki verið innleitt. Sem
betur fer eru til undantekningar frá reglunni, t.d. við
verðlagningu á landbúnaðarafurðum. Par hefur verið
stuðst við strangar reglur, sem er hægt að nota til að
bera saman verðlagningu með eða án álagningar-
frelsis.
í frétt á bls. 3 í NT í dag, er tekið athyglisvert dæmi
frá Verðlagsstofnun um þetta. Álagning á lamba-
kjöti, sem var gefin frjáls í febrúar s.l., hefur haft í
för með sér allt að 20% hærra verð til neytenda en
ef sexmannanefndin hefði notað reglur sínar og 8%
að meðaltali.
Þessar niðurstöður Verðlagsstofnunar ættu að
sannfæra menn um að frelsi til álagningar leiðir ekki
endilega til lækkaðs vöruverðs. Hér er þó ekki verið
að leggjast gegn slíku frelsi, því það hefur áreiðan-
lega eitthvað gott í för með sér. Hér er einfaldlega
verið að vara menn ,ið þeim eilífðar áróðri frjáls-
hyggjumanna, að frumskógarfrelsið sé einungis af
hinu góða fyrir alla. Staðreyndirnar tala öðru máli.