NT - 27.09.1985, Side 8
Föstudagur 27. september 1985 8
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstj.: Helgi Pétursson
Ritstjórnarfulltr.: Níels Árni Lund
Framkvstj.: Guðmundur Karlsson
Auglýsingastj.: Steingrimur Gíslason
Innblaösstj.: Oddur Ólafsson
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík.
Sími: 686300. Auglýsingasími: 18300
Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn
686392 og 686495, tæknideild 686538.
iW
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaöaprent h.f.
Kvöldsimar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 35 kr. og 40 kr. um helgar. Áskrift 360 kr.
íslenskt
æskulýðsstarf
■ í viðtali við Pálma Gíslason, formann Ungmenna-
félags íslands sem birtist í blaðinu í dag segir hann frá
fjölbreyttu og þróttmiklu starfi ungmennafélaganna.
Ungmennafélag íslands er eitt af mörgum félagasam-
tökum sem annast æskulýðsstarf í landinu.
í stórum dráttum má segja að allt æskulýðsstarf sé í
höndum þriggja aðila; frjálsra félagshreyfinga, skóla
og sveitarfélaga.
Sögu frjálsu félaganna má rekja allt aftur fyrir
síðustu aldamót en á þeim tíma hefur starfsemi þeirra
breyst mikið. Sum þeirra félaga sem þá störfuðu eru
nú hætt starfsemi fyrir löngu en önnur halda lýði ennþá.
Þá er nú starfandi fjöldi æskulýðsfélaga sem nýlega
eru stofnuð og horfa til framtíðarinnar. Flest íslensku
æskulýðsfélögin hafa með sér landssambönd sem sinna
margvíslegu þjónustuhlutverki til samræmingar á starf-
inu. Landssamböndin eru með sérstakar skrifstofur og
starfsmenn og vinna gífurlegt starf sem ekki hefur
hingað til verið getið mikið um í fjölmiðlum. Sem dæmi
um félög niá nefna íþróttafélög, námsmannafélög,
trúfélög, skátafélög, bindindisfélög og ungpólitísk
félög.
Öll þessi félög hafa fjölda ungmenna innan sinna
raða seni vinna að framgangi sinna hugsjóna. Á vegum
þeirra er unnið gífurlegt starf í þágu æskunnar sem vert
væri að taka meira eftir.
I skólum landsins fer einnig fram mikið og fjölbreytt
æskulýðsstarf. Samkvæmt Grunnskólalögunum fá
skólarnir ákveðið fjármagn til félagsstarfsemi sem
hefur verið nýtt til að greiða með umsjón með
félagsstarfi nemenda. Á mörgum stöðum hefurskólun-
um verið falið að annast æskulýðsstarf sveitarfélagsins
og hefur þá viðkomandi sveitarfélag bætt við fjármagni
sem nægir til þess að þeim málum sé sinnt.
Mikið hefur verið rætt um aukna samnýtingu
skólahúsnæðis og staðreyndin er sú að víða eru
skólarnir aðeins notaðir brot úr degi en með skipulagn-
ingu og samræmingu má nota þær dýru byggingar mun
meir en gert er til félagsstarfs bæði fyrir nemendur og
fullorðna.
Pá hafa skólarnir á síðari árum opnað mikið
starfsemi sína og hvetja foreldra til að taka meiri þátt
í skólastarfinu með börnum sínum. Víða eru starfandi
foreldrafélög og reynslan af starfi þeirra sannar
ótvírætt gildi þeirra.
Þáttur sveitarfélaganna í æskulýðsstarfi er einkum
tvenns konar. Þau styrkja það æskulýðsstarf sem fyrir
er hjá félögum og skólum eða þá að þau eru með
sérstaka aðila sem sinna æskulýðsmálum. Eru þeir
aðilar nefndir æskulýðsráð, æskulýðsnefndir, eða tóm-
stundaráð. Á vegtim þessara aðila er síðan skipulagt
æskulýðsstarf í samræmi við óskir og þarfir sveitarfé-
lagsins.
Ekki verður hjá því litið að of mörg ungmenni taka
engan þátt í skipulaföu æskulýðsstarfi. Til þessa hóps
verður að reyna aíhú því innan hans er ekki síst marg
umraeddur áhætt*dl6pur sem getur lent á villigötum.
Inrtarfcþessa hópscrueinungis fáir unglingar en oft vill
það brenna vid jéö eftir þeim hópi séu unglingar
dæmdir. Ungliagpm svíður sárt að fjölmiðlar skuli
velta sér upp úr amstaka vandræðamálum þar sem fá
ungmenni koma við sögu, en geta síðan í engu um
fjölbreytt og heilbrigt starf sem langflestir unglingar
vinna að. Það er nú einu sinni svo að því er virðist, að
jákvæðar fréttir eru í engu metnar í samanburði við
þær, sem segja frá einhverju sem miður fer í æskulýðs-
starfi. Því verður að breyta.
Persaflóastrlðið:
Lok átakanna virðast
ennþá vera langt undan
Fimm ára blóðsúthellingar gætu orðið enn langvinnari
■ Nú þegar liöin eru fimm ár
frá því að styrjöld milli íraka
og (rana hófst er alls óljóst
hvenær og hvernig henni lýkur.
Hvorugur aöilinn viröist hafa
hernaðarlegan mátt til þess að
sigra hinn og báðir hafa orðið
fyrir gífurlegu tjóni talið í
eignum og mannslífum.
Yfirleitt er miðað við að
styrjöldin hafi hafist 22. sept-
ember 1980 er herlið íraka fór
yfir syðsta hluta landamæra
lran. Stjórnvöld í írak sögðu
þá að innrásin væri til þess
gcrð að svara fyrir ítrekaðar
stórskotaliðsárásir írana en
líklegra ntá telja að Hussein
forseti íraka hafi ætlað sér að
notfæra sér innanlandsástand-
iö í íran til þess að fella úr gildi
samkomulag sem hann hafði
gert við keisarann brottrekna
um landamærin. Hussein hafði
neyðst til þess að ganga að
þessu samkomulagi nokkru
áður til þess að fá Reza Pahlavi
íranskeisara til þess að fella
niður stuðning við Kúrda sem
gerðu (raksstjórn lífið leitt í
norðurhéruðunum. Samkomu-
lagið fól m.a. í sér írönsk
yfirráð yfir Shat-AI-Arab
skipaskurðinum sem er mjög
mikilvægur vegna olíuflutn-
inga. Innrás fraka hófst þegar
byltingarástand hafði ríkt í
íran í 20 mánuði með þeim
afleiðingum að hvorki ríkis-
stjórn né her voru til mikils
líkleg.
írakska hernum
vegnaði vel
I fyrstu vegnaði írakska
hernum vel og jafnvel mátti
ætla að þessari 15 milljón
manna þjóð myndi takast að
sigra 43 milljónir íranskra
■ Hussein forseti írak von-
aðist eftir skjótum sigri er
hann hóf styrjöldina við íran
árið 1980 en nú eru liðin fimm
ár og ekki sér fyrir endann á
átökunum.
andstæðinga sinna. írakski
herinn var vel vopnum búinn
og naut þess lcngi vel að íranar
voru alls ekki í stakk búnir til
þess að heyja meiriháttar
styrjöld. Gífurleg vopnakaup
keisarans fyrrverandi, meðan
hann var og hét, komu að litlu
gagni vegna almennra að-
stæðna innanlands. Andstætt
því sem hefði mátt ætla í
upphafi stríðsins jókst ekki
upplausnin í íran. Khomcini
sat sem fastast og gat sameinað
landsmenn um baráttuna gegn
sameiginlegum óvini. Nú eru
liðin fimm ár og margt hefur
gerst í þessum átökum sem
hefur vakið athygli bæði út frá
hernaðarlegum og pólitískum
sjónarhornum, en endanleg
lausn er ekki í sjónmáli.
Stjórnvöld í írak segjast
reiðubúin til þess að semja við
írana eða berjast við þá, hvort
heldur þeir kjósa. En það er án
efa lögð meiri áhersla á það
fyrra. Það er ekki ljóst hversu
margir írakar hafa fallið í styrj-
öldinni en yfirleitt eru um 1
milljón manna í hernum og um
700.000 manns í varaliðinu.
Petta er hlutfallslega mjög
mikil hervæðing og hefur
orsakað vinnuaflsskort víðs
vegar í írak. Talið er að 50.000
írakskir stríðsfangar séu í íran.
Fyrir hvern fallinn hermann
fær fjölskylda hins fallna að
gjöf frá ríkinu einn bíl, land-
skika og um 1,2 milljónir ísl.
kr. í reiðufé. Þetta er ein af
þeim ráðstöfunum sem gerðar
hafa verið til þess að viðhalda
stuðningi almennings við
stríðsreksturinn. Að auki hafa
stjórnvöld séð til þess að allar
neysluvörur hafa fengist í nægu
úrvali.
Öflug og tæknileg
vopn
Allt frá upphafi styrjaldar-
innar hafa írakar bætt sér fá-
mennið, miðað við andstæð-
inginn, með því að leggja
áherslu á öflug og tæknileg
vopn. Þannig hefur flugherinn
ekki einungis gegnt mikilvægu
hlutverki í að stöðva framrás
byltingarvarða Khomeinis,
heldur hafa yfirburðir íraka í
lofti gert þeim kleift að gera
loftárásir á íranskar borgir og
að ráðast gegn olíuútflutningi
írana. Lengi vel notuðu írakar
og þ.á m. flugherinn fyrst og
Listakonur ekki
síðri en listakarlar
- og hlutur kvenna í listum er miklu stærri en
hin skráða listasaga gefur til kynna
■ Listahátíð kvenna er viku-
gömul í dag og á enn eftir að
standa í tæpan mánuð. Um
hverja helgi á þessu tímabili
eru opnaðar sýningar á verkum
sem tengjast hinum ólíku list-
greinum og unnendur ljós-
mynda, myndlistar, kvik-
mynda. tónlistar, bókmennta,
byggingarlistar, og leiklistar
ættu allir að geta fundið eitt-
hvað við sitt hæfi. Listahátíð
kvenna kemur eins og sending
að himni ofan fyrir menningar-
þyrst fólk eftir viðburðarsnautt
sumar í menningargeiranum.
En livers vegna sérstök lista-
hátíð kvenna?
Lítið fer fyrir hlut
kvenna í ritum
Listahátíðin er haldin í til-
efni þess að í ár lýkur kvenna-
áratug Sameinuðu þjóðanna.
En það er fleira sem liggur að
baki þessari hátíð en sú ástæða
ein. Þegar konurnar í undir-
búningshópum hátíðarinnar
hófu störf fyrir u.þ.b. ári ráku
þær að sögn fljótlega augu í
það sem þær reyndar vissu
fyrir að lítið fer fyrir hlut
kvenna í ritum og rannsóknum
á íslenskri listsköpun. En hlut-
ur kvenna er iniklu stærri en
hin skráða listasaga gefur til
kynna.
„Við viljum láta fólk vita að
konur hafa samið tónlist og
semja enn,“ segir Karólína
Einarsdóttir tónskáld í viðtali
í nýjasta tölublaði tímaritisins
Veru. „Það reyndist mjög erf-
itt að hafa upp á nótum að
verkum eftir konur," heldur
Karólína áfram, „meira að
segja tónlist eftir konur eins og
Clöru Schumann . Ég held að
það sé nauðsynlegt að sýna að
þessi tónlist er til, konur hafi
þrátt fyrri allt lagt stund á svo
abstrakt listform sem tónsmíð-
ar eru.“ Þegar Karólína er
spurð um stöðu íslenskra tón-
listarkvenna svarar hún því til
að staða þeirra sé ekki svo
slæm miðað við stöðu kvenna
í öðrum löndum og á fyrri
tímum. Hér áður fyrr hafi
konum verið meinaður að-
gangur að tónlistarskólum -
allt fram á síðustu öld. Konur
séu farnar að starfa meira sem
hljóðfæraleikarar en það hafi
ekki verið fyrr en á þessari öld
að þær byrjuðu að spila í
sinfóníuhljómsveitum. Karó-
lína heldur því fram að íslensk-
ar konur hafi möguleika ef þær
fremst sovésk vopn, en síðustu
ár hafa þeir leitað fanga víðar
t.d. í Frakklandi. Um þessar
mundir, þegar átök þjóðanna
færast lítt úr stað, er sagt að
írakar leggi enn frekari áherslu
á uppbyggingu flughers og eld-
flaugasveita. Þess má geta að
langdrægar sovéskar eldflaug-
ar hafa verið notaðar til árása
á borgir í íran. Talið er að
frakar ráði yfir um 500 herflug-
vélum.
írakar hafa reynt að fjár-
magna stríðskostnaðinn og
óskert lífskjör þjóðarinnar með
aukinni olíuframleiðslu. Efna-
hagur íraka hefur þurft að
þola sitthvað síðan styrjöldin
hófst, fyrst og fremst vegna
aðgerða írana gegn olíuút-
flutningnum. Þeir fengu t.d.
Sýrlendinga til þess að loka
olíuleiðslu sem liggur frá írak
til Miðjarðarhafs. Stjórn
Assads í Sýrlandi er meðal
hollustu stuðningsaðila írana.
Áður en styrjöldin hófst var
olíuframleiðsla íraka um 3.4
milljónir tunna á dag, en nú er
hún um 1 milljón tunna. Stjórn
Hussein stefnir að þvf að koma
framleiðslunni aftur í það horf
sem var fyrir 1980. Nágranna-
ríki íraka við Persaflóa hafa
hingað til litið svo á að þeirra
hagsmunir væru best tryggðir
með því að styðja þá gegn
írönum af ótta við íslamskan
trúarhita síðastnefndra. Ekk-
ert bendir til þess að sá stuðn-
ingur muni minnka á næstunni.
Fórnfýsi íranskra
hermanna
Það er óhætt að fullyrða að
þó að um forna fjendur sé að
ræða þá kom innrás íraka inn
drífi sig áfram þótt þær eigi
erfiðara með að ná eins langt
og karlar. Þær séu til dæmis
sjaldnar í ráðastöðum, s.s. í
stjórn Sinfóníuhljómsveitar-
innar, í útvarpinu eða skóla-
stjórar tónlistarskóla. Ekki vill
hún viðurkenná að kventón-
skáld eigi erfitt uppdráttar á
íslandi og þeir karlar sem hún
hafi unnið með og fyrir hafi
verið mjög víðsýnir, en öðru
máli gegni um hin Norðurlönd-
in. Þar kvarti konur sáran yfir
því að þeim sé haldið niðri.
„Kona ein, blökkumaður, sem
er tónskáld, sagði eitt sinn að
hún hefði alltaf haldið að til að
vera tónskáld þyrfti maður að
vera hvítur, karlkyns og þar að
auki dauður," segir Karólína
og bætir því við að það skipti
miklu máli að eiga sér ein-
hverja fyrirmynd.