Sunnudagsblaðið - 25.11.1962, Qupperneq 3

. Og svona liðu árin Vlð vorum
heilsuhraust og börnin líka, og við und-
um lífinu vel. Hins vegar höfðum við ekki
brekkumagn til neinna breytinga á kjör-
um okkar.
En árið 1926 dró ský fyrir sólu. Einn
daginn þegar XJlfar kom heim, kenndi
hann meins í annarri hendinni. Hann
hafði meitt sig við grjótklofninginn og
mein varð af og fór sívaxandi. Hann
kvaldi sig til vinnunnar lengi vel, sást
ekki fyrir vegna bjargræðisviljans, en
varð svo tilneyddur að liætta. Þegar hann
lagði frá sér fleininn og sleggjuna vegna
handarmeinsins, var þreki hans lokið '—
og hann vann ekkert framar. Hann fékk
og brjósthimnubólgu og bjúg í allan lík-
amann.
| Nu varð ég bjargræðislaus með börnin.
Enginn eyrir var til á heimilinu og við
allslaus með öllu. tJlfar var mikið veikur
og ég reyndi að stunda hann eins og ég
gat. Ég vann í þurrfiski hjá Kveldúlfi, en
aðeins dag og dag, aðallega í innkeyrslu
og útkeyrslu, en þetta gaf lítið í aðra
hönd, en hjálpaði samt. Eg tók saman og
saumaði öll kvöld og langt fram á nætur.
Ég fékk vinnu við ræstingu í Safnahúsinu
hjá Helga Arnasyni. Ég vann og vann
linnulaust. En þetta var alveg vonlaust.
Ég sá, að ég gat ekki framfleytt heimil-
inu.
| Svo kom að því, að tilfar var úrskurðað-
ur á Vífilsstaði. Hann kvaddi börnin sín og
fór hryggur á hælið. Þegar læknirinn úr-
skurðaði Úlfar á hælið, brá mér mjög,
! Ég. tók það sem tilkynningu um það,
að hann væri berklaveikur, og skelfilegur
ótfi greip mig barnanna vegna. Þá var
hvíti dauðinn eins og krabbameinið er
nú. En svo er guði fyrir að þakka, að
börnin smituðust ekki og ég ekki heldur.
Að minnsta kosti hefur það aldrei gert
vart við sig hjá okkur. Mig langaði að búa
manninn minn sómasamlega .út ó hælið,
en ég átti ekki eyrisvirði. En þá barst
mér óvænt hjálp. Ég átti frænda fyrir
austan, Ariia Runólfsson í Fljótum. Hann
var orðinn gamall maður, en talinn sæmi-
lega efnaður, og einhleypur hafði hann
verið alla ævi. Arni hafði haft spurnir af
mér og mínum högum, enda hafði ég
skrifað honum einhvern tíma. Nú bar það
við, að Árni hitti nýja lækninn, sem kom
um tíma og sat á Brekku í Fljótsdal. Það
var Bjarni Guömundsson, nú læknir á
Selfossi. Árni spurði hann, hvort hann
kannaðist nokkuð við mig, enda hafði
hann heyrt, að Bjarni ætti heima við
Grettisgötu eins og ég. Bjarni sagðist
þekkja mig og ætti ég heima í næsta húsi
við liann. Nú bað Arni unga lækninn að
skrifa smábréf fyrir sig til mín og gerði
hann það. Þegar því var lokið, stakk
gamli maðurinn fimmtíu krónum í um-
slagið og lokaði því. Síðan sendi hann
bréfið. Þessi stóra gjöf kom sannarlega í
góðar þarfir. Hún barst mér í hendur
tveimur dögum áður en Úlfar átti að
fara á hælið. Ég gat búið hann út. Aldrei
mun ég gleyma þessari hjálp liins aldr-
aða frænda míns.
1 Úlfar fór á Vifilsstaði í maí 1927. Eg
barðist áfram með börnin eins og ég gat,
en ekkert dugði. Ég heimsótti manninn
minn um hverja helgi og reyndi alltaf að
koina með eitthvað handa honum. Hann
sagði ekki margt, en fagnaði mér alltaf.
Hins vegar fann ég inn á það hjá hon-
um, að hann hafði miklar áhyggjur af
afkemu okkar. Ég reyndi að dreyfa þess-
um áhyggjum hans og gerði mig létta í
UM þessar mundir kemur út ný bók
eftir Viibjálm S. Vilhfálmsson. Þessi bók:
FIMM KONUR, hefur inni að halda frá-
sagnir og minningar fimm kvenna. Sunnu
dagsblaóió fór þess á leit vió Vilhjálm a$
hann leyfði því að birta einn kaflá foókar-
innar og leyfði hatin það. Hann valdi stutt-
an kafla úrfrásögn Margrétar Halldórs-
dóttur, og fer hann hér á eftir. - Útgefandi
bókarinnar er Setberg.
máli, reyndi að setja upp sérstakan svip,
þegar ég opnaði dyrnar að'stofunni hans.
Eg sagði honum, að allt gengi sæmilega.
En það verð ég að játa, að oft var mér
þungt fyrir hjarta. Ég gat í raun og veru
ekki heimsótt~hann. Það kostaði þrjár.
krönur að fara upp eftir,: og svo kostaði
það alltaf nokkuð, sem ég reyndi að færa.
honum. Ég fann,_að..það dró af Úlfari,. en
ég lét elcki á neinu bera. JKvað hann sjálfr
an snerti,-reyndi .hann að hughreysta mig,
sagði, að þettafæri að batna. að úr öllu
mundi rætast.. Við elskuðum hvort annað
og- við elskuðum. börnin okkar. En ein-
livern veginn fannst mér, að hvorugt væri
alveg hreinskilið. Við reyndum að hug-
hreysta livort annað með því að gylla
vonina eina, en forðuðumst að minnast á
vonleysið. En svona er lífið stundum og
lái- hver sem vill.
Svo var komið haustið 1927, að eg sá
ekki skiipuð ráð til bjargar. Þegar þann-
ig var ástatt, var engin önnur leið en að
leita á náðir bæjarfélagsins um hjálp. Eg
held, að enginn nú til dags, að minnsta
kosti ekki unga fóikið, skilji í raun . og
veru, hvað hér er um að ræða. Það var
allt að því dauðasynd að fara þessa leið.
Það var ekki aðeins, að þeir, sem nutu
hjálpar, misstu mannréttindi sín x þjóð-
félaginu, heldur kölluðu þeir yfir sig for-
dæmingu samferðamanna-sinna, eða með-
aumkun, sem oft gat reynst litlu betri.
Ég lá andvaka um nætur og hugsaði um
þetta. Það fór aldrei úr huga mínum á
daginn. Ég horfði á börnin mín- og hugs-
aði um það, að ég yrði að segja þau til
sveitar. Ég heyrðr hljóm orðanna, sem-ég
hafði. svo.oft heyrt: „Hann er á bænum”.
„Hún er á bænum”. „Það þiggur styrk”.
— Og ég sá augnatillitin. Eg.heyrði jafn-
vel fótatak fátæki-afulltrúans í stiganum.
Skoðun á heimilinu skyldi fara fram. Og
ég-fókk- sting í hjartað. Þessu er ekki.
hægt að lýsa eins og það var. Því verður
aldrei hægt að lýsa með orðum. Þáð
getur vel verið, að ýmsir hafi ekki tekið
það nærri sér að leita til -sveitar eða bæj-
ar um hjálp í gamla daga, en ég þekki
enga þá, sem ekki tóku það nærri sér.
Ég veit, hvemig-mér leið. — Mér fannst,
að ég gæti ekki tekið á móti vetrinum
án stuðnings einhvers staðar frá, og- eng-
in. tök voru á því að ég gæti sjál-f leitað
vinnu utan heimilisins.
Þá gegndi störfum fátækrafulltrúa
Samúel Ólafsson söðlasmiður og Jón Jó-
liannsson. Ég hafði nokkur kyniji af Jóni.
Hann og Úlfar voru dálitlir kunningjar,
en aldrei hafði Jón þó komið á heimili
okkar, h}ns vegar frétti ég, að hann hefði
spurt um líðan hjá okkur. Samúel var
talinn fyrir Jóni að völdum, og hann
fékk ekki gott orð í þessu starfi, hvernig
svo sem var um annað, þótti kaldlyndur
og ónærgætinn við þá, sem leituðu til
hans. Þetta var sagt, ég tek það fram.
Ég hafði ekki þessa reynslu af honum,
að minnsta kosti ekki beinlínis, og ég vil
segja það, að fátækrafulltrúarnir gegndu
erfiðu starfi og vanþakklátu. Þeir áttu
að skammta milli margra af of litlu. Það
hefur alltaf verið talið erfitt lilutskipti.
Og loks bjó ég mig til þeirrar þyngstu
göngu, sem ég hafði farið á minni ævi.
Ég bað móður mína að líta eftir börnun-
um, sem heima voru, bjó mig upp og labb-
aði heim til Samúels á Laugavegi 53, era
þar var þá skrifstofa fátækrafulltrúa bæj-.
arins. Það fór ekki meira fyrir henni þá.
Eg gekk upp tvö eða þrjú þrepin og
knúði dyra. Eg heyrði sagt: „Kom inn”.
Og ég opnaði dyrnar.
Þeir voru þar báðir. Samúel stóð við
skrifborð sitt, en Jón Jóhannsson sat á
stól. Ég heilsaði og þeir tóku þurrlega
kveðju minni, nema hvað Jón kinkaðl
kolli. og bauð mér sæti. Samúel stóð kyrr
í sömu sporum og horfði á mig og mér
fannst eins og hann sæi í gegnum mig.
Ég kveinkaði mér undan augnatillitinu,
enda var ég eins og logandi kvika.
„Ég-.er bingað komin til .ykkar tiLþess
að leita hjálpar um tíma. .Maðurinn minn
hefur verið veikur lengi, og.ni.er svo
komið,. að hann verður að vera á Vífils-
stöðum. Við- eigum fjögur börn. Elzta.
telpan hjálpar til í húsi og- fær.þar. að
borða, en að öðru.leyti erum við bjargar-
laus. Eg ,get..ekki icitað mér atvinnu utan
heimilis, en. reyni að taka. smávegig
saumaskap . heim. Eg. sé .ekki fram. á það,
að ég geti tekið á móti vetrinum með
svona. ástæðjxr”. I-
Þetta rann upp úr mér. Orðin komia
hvert-af öðru viðstöðulaust. Eg-hafði ótt-
ast, að- mér yrði orða-vant, þegar - ég
stæði frammi fyrir fátækrafulltrúurmm,
en skyldan við börnin mun hafa hjálpað
mér, einnig vissan um það, að öll ábyrgð-
in hvíldi á mér. Það var svo komið, að ég
og-börnin-höfðu ekki við neinn annarr a8
styðjast en -mig.
J.ón horfði alvarlegur á rnig úr- -sætl
sínu, jafnvel eins og liann væri hryggnr,
Ég fann sti’ax, að-ég naut samúðar-hans.
Samúel stóð kyrr og horfði á mig þessurm
köldu augum,- Þetta var svo sem ekki ó--
venjulegur viðburður í skrifstofu hana.
Ef til vill var ég eins og sjúklingurinn,
sem heldur, að hann sé eini sjúklmgur-
inn, og-Samúel-þá eins og læknirinn; sem
sýslar um tugi sjúklinga á hverjum degl
og-verður því kaldur og afskiptalítill- aíí
hverjum- og einum. Loks sagði SamúeS
þuri-lega;-
„Hvað haldið þér, að þér getið komizft
af með minnst?”
Nú átti yfirheyrslan að-byr-ja. Ég-hafðit
átt von á henni og reynt að búa mig undir
hana. Ég hafði engu að ievna, eritia -ekká
dottið það í hug. Eg vildi alls ekki meirit
hjálp en þá allra minnstu, sem ég-kæm-
ist af með, j
Ég svaraði: „Eru ekki einhverjar á-
kveðnar reglur um styrk undir svcnra
kringumstæðum? Ég ætlast ekki ííl amx»
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - SUNNUDAGSBLAÐ 3