Morgunblaðið

Dagsetning
  • fyrri mánuðurmars 2005næsti mánuður
    SuÞrMiFiLa
    272812345
    6789101112
    13141516171819
    20212223242526
    272829303112
    3456789

Morgunblaðið - 03.03.2005, Blaðsíða 26

Morgunblaðið - 03.03.2005, Blaðsíða 26
26 FIMMTUDAGUR 3. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ UMRÆÐAN J ohn Sergeant var lengi einn af þekktustu sjón- varpsfréttamönnum í Bretlandi en er nýverið sestur í helgan stein. Hann sendi í ársbyrjun frá sér bók, Maggie: Her Fatal Legacy, þar sem fjallað er um járnfrúna svokölluðu, Margaret Thatcher, og hvernig hún beitti áhrifum sínum innan breska Íhaldsflokksins eftir að hún hrökklaðist úr leiðtoga- hlutverki sínu þar í nóvember 1990. Er það skoðun Sergeants að afskipti Thatcher hafi haft hörmu- legar afleiðingar fyrir flokkinn. Sergeant var hjá BBC þegar það gerðist að þingflokkur íhaldsmanna veitti Thatch- er náðarhöggið; Michael Heseltine skoraði Thatcher á hólm í leiðtoga- kjöri eftir umrótatíma, vinsældir Thatchers innan flokks sem utan höfðu dalað verulega og margir íhaldsmenn óttuðust ósigur í næstu þingkosningum. Thatcher tókst ekki að tryggja sér tilskilinn meirihluta í fyrstu umferð leiðtogakjörsins en lýsti því strax yfir – í frægu viðtali við Sergeant á tröppum breska sendi- ráðsins í París – að hún hygðist halda áfram baráttunni í annarri umferð kjörsins. Eftir liðskönnun áttaði hún sig hins vegar á því að hún gat ekki sigrað. Hún dró sig því í hlé og beitti sér fyrir því að John Major yrði arftaki hennar, gat með engu móti hugsað sér að Heseltine tæki við af henni. Forsætisráðherratíð Majors var hálfgerð þrautaganga – og oftar en ekki var það sök Thatcher. Hún var byrjuð að grafa undan honum næstum strax eftir að hann tók við forsætisráðherraembættinu, sem Thatcher hafði gegnt 1979–1990; voru það oftast Evrópumálin sem urðu tilefni afskipta hennar. Major átti skjótan frama sinn í stjórnmálum Thatcher að þakka en reyndist þegar til kom vera járnfrúnni heldur tregur í taumi. Thatcher hafði fyrir sitt leyti lýst yfir að hún yrði ágætur „aft- ursætisbílstjóri“; áttaði sig ekki á því að Major kærði sig vitaskuld ekkert um að hafa lík í lestinni. Eins og Sergeant rekur í bók sinni gat Thatcher einfaldlega ekki sætt sig við að hafa orðið að víkja úr forsætisráðherraembættinu, hún fyrirgaf engum hlutaðeigandi svikin og hvað varðaði þann mann, sem settist í stól hennar, þá var hann í reynd dæmdur til að eiga erfiða tíð fyrir höndum. Notaði Thatcher t.d. æviminningar sínar til þess að senda Major tóninn, ekki síst vegna Evrópustefnu sem sumpartinn átti þó rætur að rekja til ákvarðana sem teknar voru í hennar forsætisráðherratíð og hún bar því sem slík ábyrgð á. Major vann góðan kosninga- sigur í kosningum 1992 en Íhalds- flokkurinn hefur í reynd verið í frjálsu falli síðan þá (þar kann þó loksins nú að vera að verða breyt- ing á) og það er kenning Sergeants að þar sé m.a. við Thatcher að sak- ast. „Ójá, hún eyðilagði Íhalds- flokkinn,“ hefur hann eftir Chris Patten, fyrrverandi flokks- formanni en Patten sat um tíma í framkvæmdastjórn ESB. Thatcher var nefnilega alls ekki hætt; eftir kosningasigur Verka- mannaflokksins 1997 og brotthvarf Majors beitti hún áhrifum sínum í þingflokki íhaldsmanna (sem voru áfram umtalsverð) til að koma í veg fyrir að Ken Clarke næði kjöri sem leiðtogi flokksins. Ekki reyndist William Hague fær um að valda Tony Blair neina skráveifu og hrökklaðist frá eftir kosningaósigur íhaldsmanna 2001. En þá tók ekki betra við; enn var Ken Clarke hafnað, auk þess sem Michael Portillo þótti nú ekki leng- ur nógu handargenginn Thatcher, hafði gerst félagslega sinnaður, þannig að hann heltist úr lestinni einnig. Í staðinn hlaut Iain Duncan Smith kosningu. Er rétt að rifja upp ummæli sem Thatcher lét falla í bréfi til The Daily Telegraph fyrir leiðtoga- kjörið 2001. Þar skrifaði Thatcher að Ken Clarke væri um margt hæfur maður. „En ég velkist ekki í neinum vafa um að Iain Duncan Smith yrði mun betri leiðtogi. Ég tel óhjákvæmilegt annað en að Ken myndi leiða Íhaldsflokkinn til algerrar glötunar.“ Duncan Smith sigraði örugglega þegar til kom. Erfitt er að meta áhrif Thatcher – Clarke var óneit- anlega óvinsæll í sumum kreðsum vegna skoðana sinna í Evrópu- málum – en þau voru þó án nokk- urs vafa umtalsverð, að mati Sergeants. Fyrrgreind ummæli hennar eru sannarlega athyglis- verð í ljósi þess að Duncan Smith reyndist ekki farsælli leiðtogi en svo að honum var skipt út fyrir Michael Howard tveimur árum síðar; fékk ekki einu sinni tækifæri til að veita flokknum forystu í þing- skosningum, svo vonlaus leiðtogi þótti hann. Bendir sú epísóda öll sömul til þess að meginkenning Sergeants sé rétt; nefnilega að aft- ursætis-afskipti Thatchers eftir að hún hætti sem forsætisráðherra hafi sannarlega skaðað Íhalds- flokkinn. Það er gaman að velta þessari sögu fyrir sér með hliðsjón af ís- lenskum stjórnmálum. Til að mynda sýnist manni að Stein- grímur Hermannsson sé dæmi um fyrrverandi forystumann í stjórn- málaflokki sem oft hefur reynst arftaka sínum erfiður ljár í þúfu. Dæmin eru þó engan veginn sam- bærileg, Steingrímur hvarf nefni- lega úr embætti forsætisráðherra eftir kosningar, 1991, en var ekki felldur af stalli af eigin flokks- mönnum og hann hætti síðan sem formaður flokksins nokkru síðar, að því er virtist sáttur við sitt. Ef til vill er hliðstæðan meiri við hall- arbyltinguna sem varð í Sjálfstæð- isflokknum er Davíð Oddsson sigr- aði sitjandi formann, Þorstein Pálsson, í leiðtogakjöri 1991. Eftir því sem næst verður komist bar Þorsteinn hins vegar harm sinn í hljóði, ólíkt Margaret Thatcher. Arfleifð Thatcher Það er gaman að velta þessari sögu fyrir sér með hliðsjón af íslenskum stjórn- málum. Til að mynda sýnist manni að Steingrímur Hermannsson sé dæmi um fyrrverandi forystumann í stjórnmála- flokki sem oft hefur reynst arftaka sínum erfiður ljár í þúfu. VIÐHORF Eftir Davíð Loga Sigurðsson david@mbl.is ÞORGERÐUR Katrín Gunn- arsdóttir menntamálaráðherra leggur áherslu á það í Morg- unblaðinu 27. janúar sl., að með fyrirhuguðum breytingum í skól- um sé ekki um gagngera breyt- ingu að ræða. – En við skulum huga hér að því sem stendur skýrt í skýrslu ráðuneyt- isins, Breyttri náms- skipan. Hugum fyrst að nemendum. Í skýrsl- unni kemur víða fram, að kröfur til nemenda í stúdents- námi verða mjög hertar. Hætt er við, að lítill tími verði eft- ir fyrir nemendur til þess að sinna fé- lagslífi eftir þessar breytingar. – Ég tók á sínum tíma töluverðan þátt í félagslífi, var í ýmsum stjórnum og tók m.a. þátt í sýningu Útilegumannanna. Margt, sem ég lærði þar, hefur reynst mjög gagnlegt í kennslu minni og samskiptum við annað fólk, og ljúfar minningar frá þess- um tíma veita birtu og yl, er aldur færist yfir. – Félagslíf ungmenna getur haft mikið þroskagildi, þótt hóf sé best í hverjum leik. Vinna með námi er litin horn- auga í Breyttri námsskipan (32. bls). Þessi vinna hefur þó stundum gert efnalitlum nemendum kleift að stunda nám. Stúlkur vinna frekar með námi en piltar. E.t.v. fá þær lakari laun á sumrin, og kannski er það „dýrara“ að vera snyrtileg og snotur stúlka en venjulegur piltur. En kannski skiptir jafnrétti til náms ekki lengur máli. Hugum þá að kennurunum. Samkvæmt Breyttri námsskipan falla niður á framhaldsskólastigi alls 2460 kennslustundir á viku í íslensku, ensku, dönsku, nátt- úruvísindum, þriðja máli og íþrótt- um, miðað við skólaárið 2003–2004 (55. bls). Stöðugildum fækkar um 148, mest í íslensku og nátt- úrufræði, en einnig mjög í stærð- fræði, einstökum tungumálum, íþróttum og ýmsum öðrum grein- um (45. bls.). – Í skýrslunni segir m.a: „Ekki er hægt að segja fyrir um hve margir munu missa vinnu sína.“ – Og síðar segir: „Ljóst er að óvissa og öryggisleysi sem þessu fylgir hefur neikvæð áhrif á starfsanda í skólunum“ (49. bls.). – „Áhrif á starfsmannahald verður [svo!] mest í stórum bekkj- arskólum“ (45.bls.). Og einnig seg- ir: „Óljós vitneskja um afleiðingar fyrirhugaðra breyt- inga fyrir starfsmenn getur haft slæm áhrif á starf og starfs- ánægju allra sem í skólunum starfa“ (16. bls.). Skýr eru þessi orð, þetta liggur hér ljóst fyrir. – En kannski eru upp- sagnir, óvissa um það, hve margir missa vinnuna, öryggisleysi og neikvæð áhrif á starfsanda og starfs- ánægju allra í skól- unum ekki merkilegar breytingar. – Kennarafélög í öllum stærstu framhaldsskólunum hafa sent frá sér harðorð mótmæli gegn stytt- ingunni. Ólíklegt er og, að kenn- arar vilji almennt stuðla að breyt- ingum, þar sem þeir sjálfir eða félagar þeirra missa atvinnuna. Sagt er, að með breytingunum sé einfaldlega verið að nýta þann sveigjanleika, sem fyrir sé í skóla- kerfinu, sbr. Morgunblaðið, 27. jan. sl. – Í þeirri menntastefnu, sem hefur verið í gildi, sbr. ritið „Enn betri skóli“, 10. og 11. bls. og víðar, er lögð mikil áhersla á sveigjanleika í skólakerfinu. En þar er jafnan miðað við nemendur og þarfir þeirra. Vilji ungmenni ljúka námi í framhaldsskóla á þremur – eða jafnvel tveimur ár- um, er þess kostur í núverandi skipan. Þau geta einfaldlega nýtt sér sveigjanleikann eftir eigin vilja og getu. – En nú er hugtakið „sveigjanleiki“ sveigt að stefnu og þörfum ráðuneytisins. Þetta er ekki skynsamleg stefna. Sveigj- anleikinn á að miðast við nem- endur og þarfir þeirra. Því er jafnvel haldið fram, að brottfall nemenda úr skólum yrði eftir breytinguna minna en áður. Þetta á að gera með miklu meiri kröfum til nemenda, sem nú eiga að læra og þroskast mun hraðar og á skemmri tíma! Og hvergi skal slakað á kröfum. Árangur á að vera jafn góður eftir breytinguna, ef ekki betri! Og þetta er talið leiða til minna brottfalls! Ein röksemdin fyrir styttingu – eða skerðingu – í framhalds- skólum en ekki í grunnskólum er sú, að ekki sé ákjósanlegt að missa ungmenni á landsbyggðinni yngri en nú er í framhaldsnám fjarri sinni heimabyggð. – Ekki skal hér gert lítið úr vanda fólks í dreifbýlinu, og huga þarf vel að þessu. – En hversu margir eru þessir nemendur? Þarf ekki að huga hér að málum í heild og þeirri þróun, sem orðið hefur í þessum efnum? – En ástæðan fyr- ir ákvörðun um styttingu eða skerðingu í framhaldsskólum er líklega önnur en þessi, og verður að því vikið síðar. Sagt er, að með tilfærslu ein- inga frá framhaldsskólum niður í grunnskóla verði nám til stúdents- prófs aðeins stytt um átta ein- ingar. – En hér er nauðsynlegt að huga að fleiru en „einingum“. Miklu máli skiptir, að nemend- urnir fái vel menntaða kennara í þessum greinum. Einnig þarf að íhuga þroska og námsskilning nemenda. Það dugir ekki að flytja til „einingar“ eins og dauða hluti. Á þessum árum verða miklar breytingar á nemendum, að því er varðar þroska og skilning. Því skiptir aldur þeirra hér miklu máli. Að þessu verður að huga vel. Ljóst er, að umfangsmiklar breytingar eru að líkindum fram undan í skólum landsins. Þær verða ekki til góðs, að minni hyggju, þær verða skaðlegar. Um þetta verður fjallað í næstu grein. Gagngerar breytingar í framhaldsskólum Ólafur Oddsson fjallar um nám ’Á þessum árum verðamiklar breytingar á nemendum, að því er varðar þroska og skiln- ing. Því skiptir aldur þeirra hér miklu máli. Að þessu verður að huga vel.‘ Ólafur Oddsson Höfundur er kennari og íslenskufræðingur. ÍBÚASAMTÖKIN „Frelsi reyk- ingamannsins“ voru stofnuð í Kali- forníu árið 1996. Þau mótmæltu banni við reykingum á veitinga- og skemmtistöðum í Kaliforníu. Samtökin héldu því einnig fram að viðskiptin myndu dragast saman og að eigendur veitingahúsa ættu sjálfir að fá að ráða því hvort yrði reykt á stöðunum. Fyrir liðlega tveimur árum upplýstu for- sprakkar íbúasamtak- ana að tóbaksiðnaður- inn hefði greitt þeim fyrir að stofna sam- tökin, stjórnað aðgerðum þeirra að öllu leyti og greitt fólki fyrir að ganga í samtökin. Á því ári sem íbúasamtökin „Frelsi reykingamannsins“ fengu sínu framgengt (að bannið við reykingum var tímabundið dregið til baka) létust um 400.000 manns af völdum ÓBEINNA REYK- INGA í heiminum (skv. upplýs- ingum Alþjóðaheilbrigðismála- stofnunarinnar). Tóbaksfyrirtækin eru eins kakkalakkarnir. Þau vinna í skjóli myrkurs, greiða sumum stjórn- málamönnum fyrir að hafa „réttar“ skoð- anir, stýra aðgerðum gegn tóbaksvörnum, greiða fjölmiðla- mönnum fyrir að fjalla opinberlega um ótrúverðugleika rannsókna sem sýna skaðsemi reykinga og óbeinna reykinga, kaupa vísindamenn til að gera rann- sóknir og fá nið- urstöður sem hæfa málflutningi tóbaks- fyrirtækia og svo mætti lengi telja. Er allt til sölu ef rétt fjármagn býðst? Það væri hreinn kjánaskapur að halda því fram að tóbaksris- arnir teygðu ekki anga sína til Ís- lands. Á næstu vikum mun nokk- urs konar DEJA VU eiga sér stað hér á landi í ljósi frumvarps til laga um að banna loksins reyk- ingar á ÖLLUM opinberum stöð- um. Líklega munu 5-10 ein- staklingar rísa upp á afturfæturna og gera allt sem í þeirra valdi stendur til að slá ryki í augu almennings og alþing- ismenn með orðin forræðishyggja, frelsissvipting og ofbeldi að leið- arljósi. Á sama tíma munu um 240.000 Íslendingar, sem vilja eiga þess kost að njóta veitinga á kaffi- og veitingahúsum, ekki segja orð. Því miður. Vel skipu- lagður minnihluti mun hlaupa hringi í kringum illa skipulagðan meirihluta. Samt spyr enginn hversu margir látast af völdum óbeinna reykinga. Það er víst feiminsmál! Það er ábyrgðarleysi að sitja aðgerðarlaus. Að selja sig Þorgrímur Þráinsson fjallar um íbúasamtökin Frelsi reykingamannsins ’Vel skipulagður minni-hluti mun hlaupa hringi í kringum illa skipulagð- an meirihluta.‘ Þorgrímur Þráinsson Höfundur er fyrrverandi fram- kvæmdastjóri Tóbaksvarnanefndar.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað: 60. tölublað (03.03.2005)
https://timarit.is/issue/261056

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.

60. tölublað (03.03.2005)

Aðgerðir: