Mánudagsblaðið - 07.01.1957, Blaðsíða 2

2
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 7. janúar 1957
Olafur Hansson:
1 ð heilsast og
kveðjast
Okkur finnst það yfirleitt ekki
mikið vandamál að heilsa fólki
eða kveðja það. Við kinkum kolli
til þess eða tökum ofan fyrir því
á götu, heilsum því með handa-
bandi í húsum inni. Nánum ætt-
ingjum og vinum heilsum við
stundum með kossi eða kveðjum
þá þannig, og það er ekki langt
síðan kossinn var algengur
kveðjusiður í íslenzkum sveitum
og er það ef til vill sums staðar
enn.
Kveðjusiðir okkar í dag eru að
jafnaði ósköp einfaldir og valda
okkur sjaldan neinum erfiðleik-
um. Reyndar getur okkur stund-
um þótt það dálítið þreytandi,
hve mörgum við þurfum að
heilsa í Austurstræti, þegar ös
er þar á götunni. Og stöku sinn-
um getum við verið í dálitlum
vafa um það, hvort við eigum að
heilsa fólki eða ekki. Þetta er
kannske fólk, sem við höfum
verið kynnt fyrir í samkvæmi
fyrir mörgum árum og síðan ekki
séð. Vel getur verið, að það þekki
okkur ekki aftur, og þá ^etum
við eins vel látið vera að heilsa
því. En kannske þekkir það okk-
ur og móðgast, ef við heilsum því
ekki. Slík vandamál getur stöku
sinnum borið okkur að höndum,
en ekki er það oft.
Meðal frumstæðra þjóða og
fornra menningarþjóða utan
Evrópu eru kveðjusiðir oft og
tíðum miklu flóknara mál en hjá
okkur. í Austurlöndum getur það
sums staðar orðið næstum því
heil fræðigrein að kunna þá rétt.
Fólki er þar heilsað á ólíkan hátt,
eftir þvi hverrar stéttar og stöðu
það er og eftir því við hvers kon-
an tækifæri kveðjan fer fram. Og
margir kveðjusiðir frumstæðra
þjóða þykja Evi’ópumönnum
harla furðulegir og hjákátlegir.
Nefkveðjan
Víða meðal frumstæðra þjóða
heilsast menn með því að núa
nefjum saman, stundum einu
sinni, stundum mörgum sinnum.
Þessi kveðja er talin runnin frá
fornri trú á snertigaldur, á töfra-
mátt snertingarinnar, en sú trú
kemur mjög fram í sambandi við
töfralækningar, bæði fyrr og
siðar. Með súmum þjóðflokkum
núa menn ekki nefjum saman,
heldur sjúga upp í nefið samtím-
is, og stundum einu sinni, stund-
um þrisvar.
TungukveÖjan
í Asíulöndum heilsast menn
sums staðar með því að reka út
úr sér tunguna. Mest ber á þessu
nú á dögum í hinum afskekktari
héruðum í Tíbet. Þetta er ósköp
einfaldur kveðjusiður. En það
er einkennilegt, hvaða þýðingu
þessi forni, háalvarlegi kveðju-
siður er búinn að fá hjá menn-
ingarþjóðum nútímans. Það er
orðið tákn fyrirlitningar eða
stráksskapai' að reka út úr sér
tunguna, hin hátíðlega kveðja er
fyrst og fremst orðin einkenni
ósiðaðra krakka.
Kyeðjur í Mið4fríku
í mörgum héruðum Mið-Afrílcu
heilsast menn með því að hrækja
hvor framan í annan. Því stærri
og þykkari sem hrákinn er, því
meiri heiður er þeim gerður,
sem heilsað er. Og ekki má með
neinu móti þurrka kveðjuhrák-
ann framan úr sér, það verður
að láta hann þorna á andlitinu.
Ef hrákinn er þurrkaður er það
hin blóðugasta móðgun, sem hinn
seki má búast við að borga með
lífi sínu. Evrópumenn, sem fara
inn á þau svæði, þar sem þessi
kveðjusiður tíðkast, eru strang-
lega varaðir við þv að sýna hin-
um innfæddu slíkar móðganir. En
heldur kvað Evrópumönnum á
þessum slóðum þykja óskemmti-
legt að þurfa að heilsa mörgum
í eiriu með þessari kveðju. Hráka-
kveðjan stendur eflaust í sam-
bandi við forna trú á töframátt
hrákans, en sú trú var áður út-
breidd. Má sjá hana í biblíunni
í sambandi við lækningar. í forn-
um sögum kemur hún t.d. fram
í sögunni um Kvási í Snorra-
Eddu.
Knéfall
I Austurlöndum heilsast menn
oft með margvíslegum hneiging-
um. Þessar hneigingareglur geta
orðið mjög svo flóknar, t.d. meðal
heldra fólks í Kína, Japan og
Austur-Indlandi. Byrja hneiging-
arnar oft, meðan aðilarnir eru
enn í talsverðum fjarska hvor frá
öðrum og eru oft endurteknar,
þar til þeir mætast. Um leið og
menn hneigja sig leggja þeir oft
höndina á hjartastað. Meðal
Evrópuþjóða varð hneigingin
snemma tákn undirgefni, t.d.
þjóna við heldra fólk. En hún
varð einnig tákn fágaði'ar kurt-
eisi, einkum gagnvart kvenfólki.
Rómanskar þjóðir lærðu þess
konar kurteisi vel, hún rann
þeim í merg og bein, hinum
germönsku fór hún aldrei eins
vel, hjá þeim varð hún oftast
eins og eitthvað utanaðlært og
verkaði oft klunnalega og hjá-
.kátlega, Leifar. þessara • fomu
kurteisissiða finnast enn í þeim
sið að hneigja sig fyrir konum,
sem boðið er upp í dans. En fáir
eru þeir íslendingar nú á dögum
sem leika þá list fagurlega, sú
kynslóð, sem kunni að bjóða upp
í dans, svo að stíll væri yfir, er
nú sem óðast að hverfa.
Knéfall
Konungum og öðru stórmenni
var oft heilsað með því að krjúpa
við fætur þeirra til að tákna
auðmýkt sína og undirgefni. —
Stundum létu menn sér ekki einu
sinni nægja að krjúpa á kné
heldur hentu sér alveg flötum
við fætur höfðingjans og lágu
þar, unz honum þóknaðist að
bjóða þeim að rísa á fætur. Þetta
kvað enn tíðkast sums staðar í
Austurlöndum. í góðum og gam-
aldags ástasögum af rómantíska
taginu kemur knéfallið oft fyrir,
ungi maðurinn fellur á kné við
fætur hinnar heittelskuðu, sem
hann er að biðja, leggur höndina
á hjartastað, og sver henni eilifa
ást sína, og er svo kannske með
fagran rósavönd í hinni hendinni.
En því miður eru bónorðin nú
á dögum líklega sjaldan svona
rómantísk. Leifar hins forna
knéfalls eru það sennilega, þeg-
ar ungar telpur beygja sig í
hnjánum um leið og þær heilsa.
Annars hefur knéfallið hjá okk-
ur nú á dögum aðallega trúar-
lega þýðingu. Menn falla á kné
í innilegri bæn eða við hátíðleg-
ar helgiathafnir, svo sem mót-
töku sakramentis.
Áó faka ofan
í Austurlöndum er það gamall
siður að taka ofan höfuðfötin til
að tákna trúarlega lotningu. Hef-
ur það haldizt í kristnum sið í
ýmsu formi. Frá hinni trúar-
legu lotningu er runninn sá sið-
ur að taka ofan, er þjóðsöngvar
eru leiknir eða sungnir, en hann
er mjög ungur, enda þjóðsöngv-
ar yfirleitt nýir af nálinni. Sá
siður að taka ofan í kveðjuskyni
(almennft er ekki nema fárra
alda gamall, mun aðallega hafa
mótazt á 17. öld. Lengi hefur
það þótt brenna við að menn
tækju dýpra og virðulegar ofan
fyrir heldri mönnum en sauð-
svörtum almúganum, höfðingja-
sleikjuháttur og snobberí kemst
að í mörgum myndum.
Kossinn
Okkur finnst kossinn svo sjálf-
sagður hlutur að við eigum erfitt
með að hugsa okkur lífið án
kossa. En því fer fjarri að koss-
inn þekkist um allan heim. Marg-
ar þjóðir Asíu, Afríku og Suð-
urhafseyja þekktu kossa alls
ekki, þeir voru ein af þeim
undarlegheitum, sem hvíti mað-
urinn kom með. Ýmsar getgátur
hafa komið fram um uppruna
kossa. Ein er sú, að saltskortur
frumstæðra manna sé skýring á
kossunum, þeir hafi farið að
sleikja hver annan um munn-
inn til að fá saltbragð. Senni-
legra er þó, að kossinn standi
í sambandi við forna helgi
munnsins, sem er oft blandin
blygðunarkennd, samanber blæj-
ur Múhameðstrúarkvenna. Elztu
heimildir um kossa eru frá Vest-
ur-Asíu, t.d. á ýmsum stöðum i
biblíunni. Kossinn gat þar verið
kveðjusiður, en auk þess tákn-
aði hann ást, undirgefni eða holl-
ustu. í fyrndinni var ekki nærri
alltaf kysst á munninn, heldur
engu síður á enni, kinnar eða
hendur. Átjur var það alsiða
meðal heldra fólks að kyssa á
hendur kvenna, og tíðkast það
sums staðar enn, einkum í róm-
önskum löndum. Oft kysstú menn
á klæði eða fætur höfðingja til
Framhald á 8. síðu.
Þ É R
eigiö
alltaf
Handaupprétting
Rómverjar heilsuðu með því
að rétta upp hægri hönd. Ætla
margir, að hermannakveðjur síð-
ari tíma séu frá þeim runnar.
ítölsku fasistarnir og þýzku naz-
istarnir tóku þennan kveðjusið
upp frá Rómverjum, þannig að
flestir mundu í dag kalla þetta
Hitlerskveðju, þó að það sé fjarri
lagi, að Hitler eða hans menn
hafi fundið hana upp. Meðan
kosningar voru opinberar fóru
þær oft fram með handaupprétt-
ingu, og reyndar er svo enn um
kosningar í ýmsum félögum.
leið
um
Laugaveginn
Clausensbúð
Handahand
Handabandið er gamalt, en það
var í fyrstu ekki almennur
kveðjusiður. Það gat verið tákn
ástar og vináttu, en oft táknaði
það einnig staðfestingu á samn-
ingum, líkt og undirskrift síðar
meir. Um þetta eru fjölmörg
dæmi í íslenzkum fornsögum.
Sumir segja, að handabandið sem
kveðjusiður hafi hafizt vegna
þess, að menn vildu sanna, að
þeir gengju ekki með rýting í
hendinni, en auðvitað er þetta
þjóðsaga. Öll þekkjum við það,
að engar tvær manneskjur heilsa
eins með handabandi, handtök
fólks eru jafn ólík og rithendur
þess, og líklega eru þau ekki síð-
ur vísbendingu um skapgerðina.
Við þekkjum hið máttlausa,
kuldalega og þvala handtak, en
eipnig hið hressilega, trausta og
hlýlega. „Sýndu mér, hvernig
þú heilsar með handabandi, og
ég skal segja þér, hver þú ert“.
NÆSTUM ALLAR
VILIA ÞÆR
■
t
i
■
«.
:
{
S
■
■I
•i
»■
|
■
tlzku- 09 handavinnublaðið frábæra j
með Iffprentuðu sniðaörkinni!
| Fæif kjá ðllum héksilum!
5 - - I-