Tíminn - 07.01.1970, Side 8

8
TIMINN
MIÐVIKUDAGUR 7. janúar 1970.
Jónas Jénsson. cand. agre.:
HVAD ER M ORDID OKKAI
..Það er svo bágt að standa í
sdkð o-g mönnunum munar
amað hvort. aftur á bak
íji'iegar nofckuð á leið“.
Þannig kvað Jónas fyrir
meira en hundrað árum, síðan
munu flest sfcólabörn haf a lært
þessar hendingar, og svo verð-
ur vonandi enn uim sinn.
Það væri því ekki úr vegi
fyrir þá félaga dr. Bjarna
o% dr. Gylfa að rifja þessar
hendlngar upp nú á 10 ára af-
mæli síns sameiginlega af-
kvæmis „viðreisnarinnar“.
Síðan gætu þeir annað hvort
sameiginlega eða hvor fyrir
sig í einrúmí spurt samvizkuna,
ef hún væri í kallfæri: „Höfum
við gengið til góðs, götuna fram
eftir veg“? Þá kynni svo að
fara að fyrirsögn þessara orða
kæmi ósjálfrátt upp í hugann
sem ný spurning.
Það væri ofætlun að krefjast
þess, að þeir birtu þjóðinni svar
ið en óskandi væri bæði hennar
og þeirra vegna að þeir tæfcju
afleiðingunum og hyrfu úr stól-
um sínum, „sem hlióðir og hóg-
látir menn.“ Svo öðrum gefist
kostur á að leiða þjóðina aftur
„götuna fraimeftir veg“.
Allar lýðræðisþjóðir stefna
að velferðarríki — þjóðfélagi,
þar sem allir búa við sem mes*
efnalegt öryiggi, félagslegt jafn
rétti ríkir, og efcfci er gert upp
á milli þegnanna. Þeiin, sem
miður mega sín, eru tryggðir
sæmandi lífsmöguleikar, hvað
sem þá bagar, — og ekki hvað
sízt þegar kraftana þrýtur und-
ir verkalok. — Þar sem heils-
unn-ar er gætt eftir fbngum og
öllum búin viðunandi læknis-
þjónusita. — Þar sem allir hafa
sem jafnasta aðstöðu til náms
og þroska, svo sem þeim eru
gefnir hæfileikar til, hvar í
sveit og í hvað'a stöðu setn
foreldrar þeirra kunna að
Standa.
Lítuim á nofckur þessara at-
riða í þjóðfélaginu — nú eftir
10 ára stjóm þeirra félaga —
hafa þeir fært ofckur nær vel-
ferðairþjóðfélaginu?
Tæfcifærin hafa þeir haft. því
að á meirihluta stjórnartím-
anis voru uppgrip af afla — og
verðlag á afurðum okkar hið
hæsta. Efcfci vil ég draga dul
á, að margt er nú ríkulegra
í krimgum ofcfcur en áður var.
Mifcið hefur verið gert á ýms-
uim sviðum, eti því miður
tniœnst á þeim, sem mest þurfti
við, til að sfcapa okkur velferð-
arþjóðfclag.
Mi-nnumst þess einnig, að
jafnvel þótt benda megi á
nokkrar félagslegar framfarir
á þessum tíma, gstur verið um
hlutfallsiega aftuvför að ræða.
Hjá nágrannaþjóðum hafa hin
ar félagslegu framfarir einmitt
verið stórstígar á þessu tíma-
bili svo að ailir sjá sem þekktu
það fyrir, að við höfum þar
dregizt aftur úr.
TRYGGINGAMÁL
Alþýðuflofckurinn barðist áð-
ur (á meðan hann stóð undir
nafni), dyggilega fyrir almenn
uim tryggingum. Enn reynir
hann að bregða sér í þá kápu,
einfcum fyrir kosningar, en ail-
ir sjá að fatið er gamait orðið
og léslitið.
f norsku Maði var í smá-
grein gerður samanburður á
tryggingamálum á Norðurlönd
um, var a:1t með reiknað, sem
ríki og S'veitarfélög vorðu til
þeirra mála.
Ekki virtist okkar hlutur gó'ð
ur þar. Árið 1967 vðrðu Sviar
19% af nettóþjóðartefcjum sín
um (netto nasjonal intðkter),
til trygginga, Danir 18%. Finn
ar og Norðmenn 16%, en fs-
lendingar aðeins 13%. Ilinar
þjóðirnar verja þó allar háum
hundraðshluta tekna sinna tiJ
hermála, við þau erurn við iaue
ir og ættum að geta látið það
korna fram í einhverju.
Samanburður er garður í
greininni á heildargreiðslum að
meðtöldum barnalífeyri, til
giftrar persónu með 2 börn á
Hornaíjairðar, en betur rættist
þó úr en á horfðist m.a. vegna
þess að gripið var til þess ráðs
að senda deildar-læfcna Land-
spíitalans á eitt sjúkrahús á
þessu svæði til skiptis tíma og
tíma. Þjóðráð þótiti þá að láta
læknastúdent eða kandidat Dú-
andi i Reykjavik, þjóna fólki
vestur á Fjörðum.
í höfuðborginni er nóg af
sérfræðinigum, og raunar yfir-
futlt, en allir hafa þeir þó
yfrið nóg að gera, á sérsvið-
uim sínum en eniginn læknir
hefur þar tíma til almennraf'
heimilislæfcnisiþj ónustu. Skipu-
lagsleysið og glundroðinn er
Samvizkuspurningar
tii Bjarna og Gyifa
fnamfæri o^g nema þær eftir-
töldium hiundraðsh'liu.tum af
meðal vinnulaunu.m. (Tölurnar
eru sagðar teknar úr skýrslu,
sem nefnist „Sosial trygghet í
cLe Nordis'ke lande“).
sérfræðinigiafjöldanum atvinnu-
vernd.
f sjúkrahúsmálum verða
bautasteinarnir Borgarsjúkra-
húsið sem var nær 2 áratugi
unum er aðstaðan allra erfið-
ust, þar fara bammargir for-
eldrar, jafnvel að kikna undan
kostnaðarbyrðum vegna skóla-
gömgu barnanna þegar á barna
skólastigi. hvað bá þegar í ung
linga og fraimihaldsskóla kemur.
f þorpum os minni bæjum er
aðstaðan aðeins betri, en það
saima verður þó, þegar að fram
haldssfcói'um og sérsfcólum
kemur.
Lang hægust er aðstaða for-
eldra til að koma börnum sín-
um til náms á höfuðborgarsvæð
imu, þar eru skólar á ölíum stig
um og fjö'idi sérskóla er þar,
og aðeins þar.
Þetta misrétti verður þeim
mun sárara að þola fyrir ein-
staklingana, og ódýrara fyrir
þj'óðfélagið að láta viðgangast,
sem lengra líður. Stöðugt auk-
ulsí fcröfur okkar til allmennrar
menntunar, og góðs undirbún-
ings fyrir l'ífsst'örf. betta á við
bæði frá sjónariniði einstakl-
ingsins otg þjóðfélagsins í beild.
Það þarfnast æ meiri bæfni
fó'lfcsins til starfa. Sú hæfni
fæist með menntun og starfs-
þiálfun. Jafnframt er hættan
sú að störf þeirra, sem rninni
próf hafa eða sérhæfingu,
verði minna metin 03 að þeir
verði að sæta æ lakari að-
stöð-j. hlutfal'lslega.
Á þessu sviði dyegur nú
hratt í sundur með sfrjálbýli
ög béttbýli Efnmitt nú þegár
bæði herðir að með at/innii-
möguleifca n'ámsfólksins og
fjárha'gur foreldranna þrengist.
Þetta kemur glögigt fram í
því að hlutfaillslega stórum
fleiri unvmenni stundu t. d
menntas'kólanáim úr þéfctbýlinu.
sem hefur menntaskólana, en
byggðumim. sem senda verða
uhglingana að heiman. Auðvit-
að er þetta vegna aðstöðumun
ar en ekki atgervis.
Hér munar okkur hratt aftur
á bak. Þjóðfélapið hefur ekkl
við fjar'lægjumst huigtafcið vel-
ferðarriki.
Þegnaxnir búa vi@ mismun-
andi kjör á mörgurn sviðum »ff.
minna og minma er gert til að
jafna þanm mismum.
Rafvæðing landsins er trútt
dæmi um þetta, þar verða
framkvæmdirnar mimoi og
minni með ári hverju, ög
stefna á núll.
En með ári hverju verður
sárara og erfiðara fyrir sveit-
ir og eimstöfc býli að bíða í
óvissumni um hvort eða —
hvenær þau muni fá rafmagn
frá samsveitum. Lengi var því
haldið fram að rafvæðimg sveit
anoa væri óhemjulega dýr, o.g
dreifbýÍLsveiturnar svo dýrair
í rekstri. Nú er það komiö
fram í opinberum skýrslum, að
dreifingarkostiiaðuir á raf-
magni um sveitir lamdsins er
ekki hár, og að það er ekki af
þeim sökum a® Rafmagnsveit
ur rikisins «ru refcnar með
bullandi tapi, þrátt fyrir það
að notendur þeirra greiði raf-
magnið dýrara verði en nll-ir
aðrir landsmenn.
Tapið og háa rafmagnsverð-
ið stafar af sérstafcri pélitík
í rafmagnsmálum sem tekin
var upp af þessari stjórn —
disilstöðvapólitík sem stjórnin
sneri sér að í stað þess að
halda áfram virkjumum fall-
vatna eða jarðhita. Með því
var stigið slíkt óheilla spor,
sem seint verður bætt. End-
inigarlitlar og viðhaldsdýrar
disilstöðvar brenna dýrri ínn-
fluttri olíu, og framleiða dýrt
rafmagn. Of dýrt til þess að
hægt sé að nota það til hitun-
ar húsa sem annars væri hag-
kvæmt, því er flutt ino enn
meiri olía til a@ hita húsin.
Segi menn svo a@ þeir beiti
ekki stjórnvizku, jiafnvel „tertu
botna innflutningur“ Gylfa
verður sér til sbammar hjá
þessu-
Sjúkra- Atvinnu- Ör- EMi- efni á að sóa þeim hæfiteikum. Þeir sem í náðinni eru og
Land/tegundir bóta dagpen- leysis- orku- líf- sem vegna þessa fá ekki notið fengið hafa rafmagn sitja þó
inigar bætur bætur eyrir sín að fulln. ekki allir við sam.a borð, ems
Svíþjóð 61 56 64 45 Hitt er svo annað mál, að og fyrr er að vikið. Rafmagn
Finnland 45 48 38 33 byggðirnar víðs vegar um land frá söm.u virkjun, sem að
Noregur 34 34 41 32 ið mega heldur ekki missa þann miklu leyti er í eigu ríkisins,
Dammörk 38 46 69 34 hluta unga fólksins. sem meiri er selt á þrenns konar mis-
ísland 27 26 33 17 duig hefur og leitar brott til munamdi verði, þar eru bæjar
Hér hallast hvengi á Slkjiónu,
á ölluim sviðum eru íslenzfcu
tryggingarnar lægstar og
fjærst því að Mlnægja þörfium
þeirra, sem efcki hafa á annað
að stóla. Væntiantega kann dr.
Gylfi að gefa trúverðuga skýr-
ingu á þessu? Hvers vegna við
erum lægstir, en þó ekki
lægstir?
HEILBRIGÐISMÁLIN
Hafa þeir þá ekki unmið
þeifcta upp á öðrum sviðum, svo
sem í skipulaigi oig framkvæcnd
heilbrigðismála, og með
jafnari lækis- og heilbrigðis-
þjónustu um allt landið?
Svo gæti alókunnugur mað-
ur spurt.
En raunasögu þeirra mála
þarf ekki að rekja hér. hún
er almennimgi of kunn af eigin
reynslu.
Nú eru menn hættir að tala
uim einstök læfcnislaus héruð í
landinu, nú eru það heilir lamds
hlutar og léttast er að telja
hve margir læknar eru enn
eftir í hverjum landsfjórðumgi.
f fyma horfði svo um tíma
, að aðeins yrði einn læknir á
svæðinu á milli Húsavíkur og
í smíðum og kvennsjúfcdóma-
deildarmiálið, þar sem kobalt-
tæfcin, sem kostur var á að fá
fyrir mörgum árum, og bjarg-
að hefðu fjölda mannslífum
voru látin ónotuð árum sam-
an. Efcki dugði minna til að
rumska við ráðherrumum í þvi
máli en það sem kalla mátti
allsherjar uppreisn kvenma í
iandinu.
SKOLAMAL OG MENNT-
UNARAÐSTAÐA
Sá ráðherrann sem stýrir
þessuim málum, hefur setið
lengst allra við þá stjiórn. Eða
hart nær frá fæðingu þeirra
uniglinga sem stjórnleysi og
óduignaður hans er nú að, og
mun á næsitu ánim, bitna
harðast á.
Ekki þýðir að reyna að lýsa
því víðtæka öngþveiti, serr> rík
ir hér frá lægsta stigi skóla-
kerfisins til þess hæsta.
ITörmulegast af þessu öilu
er misrétti það, sem stafar af
aðstöðuimum barna og ungs
fólfcs til náms og sfcótegöngu.
eftir því hvai’ það býr. f sveit-
náms. Talað er um „atgervis-
flótta“, vegna þess að lítill
hluti þess kemur aftur.
Hér er það þjóðfélagsfcerfið
með fullfcominni undanlátsseimi
undan miðsæfcni allra hluta, —
sem rekur flóttann.
Margt er það sem þarna leggst
á eitt, svo að atlt dregs’t á
höfuðborgarsvæðið fjármagnið
og valdið, stjórnsýsilan öll og
nær allar sitofnanir, sem eiga
að þjóna landinu öllu. Þangað
verður fóllkið að fara til náms
á fjölmörgum sviðum, sem
ekki er hægt að stunda annars
staðar. Og af sömu, og mörgum
bðrum orsökum, eiga fæstir það
an afiburkvæmt, þar eru e.t.v.
einu atvinnuimöguteikaT þeirra.
og sérstafct átak þarf til að
breyta til og brj'ótast til baka
gegn strauim'miim.
Allar tillögur. sfcynsamlegar
og lfklegar til árangurs í bar-
áttu gegn þessu hafa núverandi
stjórnarfloikfcar heft. Þar hafn
beir verið stórstígir og sam-
skrefa aftur á bafc.
RAFMAGN
Ekki þarf lengur að teljá,
alltaf hallar þessi stjórn á
þann sem miður má sín, og
og sýslumörk iátin sfcipta fólki
í fyrsta — annars og þriðja
fl'ofcks borgara.
VEGAMÁL
Góðar samgöngur eru frurn-
skilyrði fyrir farsæld hverrar
bygigðar. hvort sem litið er til
atvinnuliífs, læknisþjónustu
fræðslu- oig skólamála, eða al-
menns félagslífs.
Án góðra samganigna árið
um kring verða þessi mál ekki
leyst á viðunandi hátt í nú-
tíma bióðfélagi. Vegir eru
þarna imikilvægaistir. beir
gefa hverjum einstakling
mesta möguleika. Það er þvi
hióðfélagslegt
hagsimunamál og mannrrétt-
indamál að gera vetrarfæra
vegi til allra byggða og um
allar bvggðiir Ef ríkisvaldið
kemst að raun um, að það
sé ekki bióðh igstega séð hag-
kvæmt eða framkvæmanleat
að leggja slíka vegi til ein-
hverrar bygeðar. á að láta við-
komandi vita það og greiða
fyrir því, að fólk geti flutt
þaðan — það gæti verið heiðar
leg afstaða. Að svelta menn
Framhald á bis. 12