Tíminn - 03.02.1974, Blaðsíða 20

28
TtMINN
Sunnudagur 3. febrúar 1974.
Fátækir fjallabúar í
ríkasta landi heims
Það er kyrrlátt og friðsælt í fjalla-
þorpunum í Vestur-Virginíu í Banda-
ríkjunum. En þögnin þarna er ekki komin
til af góðu. Þar hefur verið stunduð rán-
yrkja á auðlindum um árabil og þangað
hafa komið menn, sem ekki hafa fært
íbúunum neitt gott. Þarna hafa mikil
auðæfi verið numin úr fjöllunum og flutt
burt ásamt greiðslunni fyrir þau. Þarna
ber allt vott um mikla fátækt og
menntunarleysi. — Við erum talin eins
kúnar lýður, segir einn íbúanna gramur.
Kyrrð og náttúrufegurð setja
svip á fjallabyggðirnar i suður-
hluta V-Virginiu. Það er ekið
gegnum langa gróðursæla dali og
uppi i hliðunum standa glæsilegir
bæir á góðum bæjarstæðum. Frá
svona stöðum eru send litfögur
póstkort heim. Þetta er sú Ame-
rika, sem ár hvert morar af fleiri
og fleiri ferðamönnum, ekki að-
eins frá stórborgunum við
Austurströndina, heldur alls stað-
ar að úr Bandarikjunum.
Þeir streyma að i bilum og
strætisvögnum og stóru Mótel-
keðjurnar og oliufélögin græða
vel á þessari ferðagleði, en fólkið,
sem þarna býr fær litið annað en
bensingufur og annan óþverra,
sem þyrlast upp úr hjólförum
ferðamannafjöldans.
Samt sem áður brosa þeir og
eru vingjarnlegir. En hvað verð-
ur það lengi? Undir yfirborði
glansmyndar ferðamanna-
iðnaðarins þarna er ljótur raun-
veruleiki. Hann er hægt að sjá
öðru hverju á ferðinni upp gegn-
um grá, aflöng þorp i þröngum
dalbotnum i vestri. Sum þeirra
eru draugabæir, þar sem annað
hvort búa engir, eða aðeins
nokkrir öldungar.
Þess vegna er þögnin þarna
ekki góð þögn. Hún er komin af
stöðnun. Hún stafar af rányrkju á
auðlindum og fólki. Strit hinna
mörgu handa varð að auðæfum i
fáum, en stórum vösum. Kol og
timbur gaf vel af sér og varð að
auðæfum. En litið af þeim varð
eftir i V-Virginiu. Gróðinn fór út
úr rikinu og hið sama gerði lifs-
orka fólksins.
Risarnir stungu ekki aðeins
gróðanum i eigin vasa, heldur
geymdu þeir eignaréttinn þar
lika. Það varð til að lama stóra
hluta af þessu auðuga fjalla-
héraði.
Þrátt fyrir það berjast gamlir
siðir og venjur enn við að stand-
ast þær fjárhagskröfur, sem nú-
tima dollaravelsæld gerir til ibúa
i iðnvæddu og þrautskipulögðu
samfélagi. Til eru margar minn-
ingar frá gömlum dögum og á
mörgum þessara gömlu sveita-
bæja finnst fólk, sem enn spyrnir
við fótum. Það er varla hægt að
berja að dyrum þarna án þess að
fá vott af samvizkubiti og spyrja
sjálfan sig, hvort maður sé ekki
'að vekja Þyrnirósu af værum
blundi.
Þarna býr Oda Belle Blanken-
ship. Hún er 82 ára og hnýtt af
liðagigt og striti. Nú býr hún ein á
bænum, en ekki er langt siðan þar
var stór fjölskylda, sem hafði
viðurværi sitt af búskapnum. Nú
eru kofarnir næstum að hruni
komnir, þvi að enginn er þarna,
sem getur haldið þeim við.
Girðingin umhverfis bæinn, er
þegar fallin. En frú Blankenship
hefur samt nóg að gera allan dag-
inn. Hún saumar stórkostleg
rúmteppi, sem llkjast þvi að vera
sett saman úr pjötlum. Teppin
eru i sterkum litum og með út-
saumi hér og þar.
— Þetta eru blómagarðarnir
minir, segir hún og breiðir úr einu
gríðarstóru. — Mér hefur alltaf
fundizt maður sofa betur undir
fallegu teppi. Ég byrjaði að
sauma þetta þegar ég var átta
ára. Mamma kenndi mér það. Ég
saumaði teppi handa brúðunum
minum, sem auðvitað voru tusku-
brúður.
Hið rúnum rista andlit ljómar
og andartak verður það eins og
ungt á ný. Fortiðin hangir uppi á
vegg i litlu herbergi með gömlu
messingrúmi og fölnaðri brúð-
kaupsmynd I ramma á veggnum.
— Ég gifti mig 18 ára og þá
eignaðist ég fyrstu brúðuna, sem
keypt var i búð. Maðurinn minn
eyddi siðasta dollarnum sinum til
að gefa mér hana. Við eignuð-
umst tiu börn. Fjögur dóu. Við
fluttum hingað frá Virginiu og
höfðum með okkur þrjár kýr, hest
og múldýr. Hér stunduðum við
nautgriparækt og sonur minn Ge-
orge vann einkum við það eftir að
faðir hans dó. En svo varð hann
veikur. Hin börnin eru gift og far-
in burt. George dó fyrir tveimur
árum. Slik er saga frú Blanken-
ship.
Nýja leiðtoga
Aflagðir bóndabæir, atvinnu-
leysi. Unga fólkið fer burt. Auð-
ugt fólk kaupir býlin fyrir sumar-
bústaði. Meðal hinna uppruna-
legu ibúa er aðeins eitt sem er i
vexti: Fátæktin. Margir hafa
misst trúna á sjálfa sig og þeir
lifa i einangrun og sifellt meira
vonleysi. Óánægjan breiðist út og
vex.
Það þarf að byrja upp á nýtt og
það verður ný kynslóð að gera.
Einn þeirra, sem hefur gert sér
grein fyrir þvi er Don West. Hann
veit, að það sem Vestur-Virginiu
vantar, eru nýir leiðtogar. Ungir,
hugrakkir menn, sem eru stoltir
yfir sögulegri arfleifð sinni og
trúa á framtiðina.
Don West er reiður. — Þeir
kalla okkur „fjallalýðinn” og
fólki finnst það vera eitthvað til
að skammast sin fyrir. Við erum
talin eins konar úrhrök og fábján-
ar. Liklega er það gleymt, að héð-
an komu tugþúsundir manna,
sem börðust i borgarastyrjöldinni
fyrir Bandarikin. Hversu margir
vita nú, að Vestur-Virginia er sér-
stakt riki vegna þess að ibúarnir
neituðu að samþykkja þrælalög-
in? Hér i f jöllunum störfuðu sam-
tök, sem hjálpuðu suðurrikja-
negrum að flýja norður á bóginn.
Don West er fyrrverandi pró-
fessor og nú liður honum bezt i
bláum vinnugalla. Hann kenndi
við marga háskóla, ensku og hag-
fræði, áður en hann komst á eftir-
laun og kom á fót þjóðlifsmiðstöð
sinni á stórum bóndabæ I grennd
við Hinton. A sumrin hefur hann
búðir fyrir börn og unglinga og
kennir þeim þar m.a. sögu og
þjóðhætti byggðar sinnar.
Fyrirlestrarnir eru stuttir og
laggóðir. Hann byrjar á þvi að
segja nemendunum, að fyrstu
ibúar héraðsins hafi komið frá N-
Irlandi. Það var skozk-irskt fólk,
sem flúði land sitt eftir áralangan
þrældóm á öllum sviðum. Meira
en 200 þúsund manns komu til
nýja heimsins og bjó uppi i
fjöllunum, þar sem þeir héldu
fast um gamla siði sina og venjur
minningar og mállýskur. Þetta
fólk var fúst til að berjast harðri
baráttu fyrir sjálfstæði og sagt er
að árið 1871 hafi George Washing-
ton hrósað J)vi fyrir hugrekkið,
sem hafi hjálpað honum til að
vinna mikilvægan sigur yfir Eng-
lendingum.
Þegar kennslustundinni er lok-
ið, hlaupa börnin út og taka til við
morgunverkin. West horfir á eftir
þeim og brosir ánægjulega. — Já,
við vinnum svolitið hérna. Börnin
hafa byggt kapelluna og bóka-
safnið. Þau læra að elda mat,
baka brauð, mata grisi, mjólka
kýr og hirða hesta. Mörg barn-
anna hafa alizt upp án þess að sjá
annað en hálfhrunda kofa og
þrautpinda gróðurmold. Þau hafa
aldrei kynnzt gleðinni, sem fylgir
þvi að sjá eitthvað vaxa. Allt, sem
fréttist af Appalachia i dag, er um
fátækt og menntunarleysi. Við er-
um kölluð „fjallafifl” eða eitt-
hvað slikt. Mörg okkar eru farin
að skammast sin fyrir arfleifðina.
En sá, sem nennir að athuga það
nánar, kemst að fleiri ástæðum
fyrir fátæktinni. Auðlindirnar
hérna eru til dæmis i eigu ann-
arra en okkar ibúanna hér. Þann-
ig hefur það verið siðan á timum
borgarastyrjaldarinnar. Þess
vegna er svo litið af auðnum hér.
West stendur lika að þjóðlaga-
hátið á hverju sumri. Þar koma
siðhærðir unglingar af báðum
kynjum og stúlkurnar i dragsið-
um kjólum blandast saman við
innfædda til að hlusta á nýja mót-
mælasöngva og gamlar ballöður.
Einn vinsælasti músikantinn
þarna er Oscar Wright og er 77
ára. Hann var járnbrautarstarfs-
maður, en er nú á eftirlaunum.
Hann spilar gömlu söngvana með
gáska unglingsins.
Forrin-f jölskyidan
John Henry fékk aldrei neina
grafskrift, en hann hefur með lifi
sinu og dauða haft áhrif á mörg
ljóðskáld. Söngvarnir um
svertingjann, sem dó með sleggju
i hendi, eru sungnir enn i dag.
Henry fórst i námuvinnu við Tal-
cottum 1870. Ef til vill hvilir hann
einhvers staðar inni i fjallinu,
sem varð honum og meira en
hundrað öðrum þrælum að bana.
Bill Forrin þekkir námagöngin
Heimilisiðnaðurinn lifir ennþá. Þessi maður lifir á að skera hluti úr
kastaniuviði.
Þessi gamla biblia i höndum gamals námumanns er eins og tákn ná-
lægðar fjallabúanna við fortiðina. Það er eins og plastöldin hafi ekki
náð þarna upp.