Atuagagdliutit - 26.08.1976, Blaðsíða 18

Kalåtdlit-nunåne
aulisarneK
atasmaunerpa?
Kanigtukut AG-me ilanguparput taineKartartoK
P. Nørregaard Rasmussen-ip isumaliutigssissutå
aulisarnerup sujunigsså pivdlugo sujunersutai
pingåmersiordlugit. — uvane Kalåtdlit-nunånut
ministere Jørgen Peder Hansen isumaliutigssissutip
inerniltnerinik nalilersuivoK
Kalåtdlit-nunåne aulisarneK perssuarsiornaKissoK xaKugulunit akilersi-
riaulisanerdlune? — (åss.: Bent Olsen, K’eKertarssuaK).
Vil det hårde fiskerierhverv i Grønland nogen sinde blive rentabelt?
(Foto: Bent Olsen, K'eKertarssuaK).
Kalåtdlit-nunåne uliaKarsinaune-
ra agsut OKatdlisausimavoK. mar-
dlugdle ilumuvigput: sule nani-
ssaKartOKångilaK. åmalo nanissa-
xaraluarpat, sivisumik utarKer-
xårtariaKarpoK uliasiornikut su-
livfigssuit inussutigssarsiutigiler-
nigssåinut, pingårutilingmik su-
livfigssaKartitsissugssat.
kalåtdline inoKatigingne sule u-
kiorpagssuarne inussutigssarsiu-
taussugssat tåssa „nangminerssor-
lut" sordlo taineKarajugtut, tå-
ssa aulisarneK, piniarnex savau-
teKarnerdlo. aulisarneK angnertu-
nerssauvoK: nunanut avdlanut tu-
nissatigut isertitat 90 11 o-é tåsså-
nga pissarput (zink aKerdlordlo
nautsorssutiginagit).
inussutigssarsiut pingårneK —
kisiåne aningaussaKartiniarnera
nikatdlunganartoK. amussat ikili-
aituinartut, nunanut avdlanut tu-
nissat akikitdliartortut pingåruti-
lingnilo niorKutigssiornerme ani-
ngaussartutit agdliartuinartut.
aulisarnermut sulivfigssuit au-
lisarnikut inussutigssarsiumut pi-
r.gårdluinarput tamatumalc sam-
atigut angnertumik sulivfigssa-
Kartitsissard lutik. nålagauvfik
(Den kgl. grønlandske Handel)
angnerpåmik ir.gerdlatsivoK, å-
malo nangminerssortut sulivfig-
ssuautåinit Kulit migssiliortunit
ardlagdiit kalåtdlinit pigineKar-
put, ilait agdlåt pigingneKatiging-
nikut ingerdlatauvdlutik. iluanår-
torssuaKångilaK — tåssa månå-
korpiaK (måssa atausiåkåt aju-
ngivigsunik ukiune su.iuline ilua-
nåruteKartarsimagaluartut). aker-
dlianigdle nålagauvfiup inuinait-
dlo ingerdlatait tamarmik 1974-
ime 1975-imilo ima ajunåruteKar-
tigi.simåput ministeria ikiorsissa-
riaxardlune. nålagauvfiup kisime
fabrikitigut kilisautitigutdlo ami-
gartorutai 33 miil. kruninit 1973-
ime 8fi millioninut agdleriarput
1975-ime.
tamåna tunuleKutaralugo ukiox
atausex KångiupcK grønlandsråd-
ip sujuligtaissua, professor P.
Nørregaard Rasmussen, Kinuvigi-
simavara sulexatigigsitaliorKuv-
dlugo nangmineK sujulerssugag-
ssaminik, sapingisamik piårtunrik
piviussunik sujunersusiorxuvdlu-
go ingerdlatat ajornartorsiutait
migdlisarniardlugit.
suliap sangmineruvai nangmi-
nerssortut ingerdlatait, måssa
tåuko 20—25 " )■ kisiat kalåtdlit
aulisarneråne suliarissaraluarait.
tåssa pilertortumik ajornartorsi-
ortorujugssuångorsimåput matu-
ngerssålerdlutik, sulivfigssaerusi-
manerujugssuardlo kinguneri-
ssugssaugaluarpåt, erninavik iki-
orseriarneKångikunik. nålagauv-
fiup ingerdlataine amigartorutit
ima ilungersunartigiput ama ang-
nertOKigamik — kisiåne suleKa-
tigigsitat ilumorput nangminer-
ssortut ingerdlatait pingårneruti-
kamikik; nålagauvfiup ingerdla-
tai påsiniaivfigineKåsåput grøn-
landsråde januarime atautsimiler-
sinago.
kalåtdlit aulisarnerat atasinau-
nerdlune? aperxut årdlerinarså-
rutitut nipeKartitdlugc KuleKutsi-
ussauvoK, tåssa pingitsorane ka-
låtdlit aulisarnerat åtåtuartaria-
Karmat. inoKatigit aitsåt ingming-
nut tatiginertik åtåsinauvåt inu-
nermut isumaKardluartumik suli-
nermikut pigssarsiuteKarunik. ta-
måna ama Kalåtdlit-nunånut atu-
POK.
tåssa imåipoK inuinait pigissait
sulivfigssuit iluaKutaoKissut å-
nåuneKartariaKarput. tamåna pi-
ssariaKarpoK nålagauvfiup ani-
ngaussai atcrdlugit, taimåitumig-
dlo — sordlo tamatigut misiling-
niartarnikut — periusigssat na-
niniardlugit KanoK taplssutit ator-
neKarunik iluaxutaunerpånut a-
torneKartariaKarnersut.
suleKatigigsitat isumaliutigssi-
ssumingne erKartorpait nunane
avdlane nålagauvfit tapissuteKar-
tarnermikut årxigssussissarsima-
nerat. uvanga agdlåt tupåtdlau-
tigåra crsserKivigsumik agssortu-
gagssåungitsumik takuvdlugo, xa-
noK nunane atlantikup avangnå-
nitune nålagauvfit tapissutigi-
ssartagait angnertutigissupiloru-
jugssuit — tåssame ilåtigut ta-
måko Kalåtdlit-nunåta niorKutig-
ssiornermigut unangmissagssa-
ringmagit.
isumaliutigssissutip tamatuma
kingornagut Karasarssutigisima-
vai taperslssutigssanut periarfig-
ssat åssiglngitsut, iluaKutigssait
ajcKutaitdlo erssersiniartardlugit.
taplssutit aningaussartutinut au-
lajangersimassunut (sordlo taor-
sigagssarsiarititat erniakitdlisag-
kat nutånik sanaortugkanut ani-
ngaussartutinut) iluaKutaungår-
tugssåungitdiat uvdluinarne ani-
ngaussartutinut ingerdlatsiner-
mut tungassunut, tåssame inger-
dlatsinerme aningaussartutit tå-
ssarpiaungmata artorssautaussui.
atausiåkårdlugit tapissutexarfi-
gingningneK, pilersitsisugssauga-
luax fabrikit atausiåkåt ajunår-
tugssau.iungnaerdlugit, tåssa ,.u-
kiut tamaisa amigartorutit matu-
ssardlugit", ingerdlatsivfit piu-
måssusiarsinauvai sipårniarnig-
ssamut. taimatutaoK iput taplssu-
tit uvdluinarne aningaussartutinut
(sordlo elektricitetimut, Kalåtdlit-
nunåne tamåna akisuneroKingmat
Danmarkimit) — tauvalo åma Ka-
noK alortigisagaluarunik soKUti-
givatdlårungnåisavåt.
sulissunut akigssarsiarititanut
taplssutit imaxa periarfigssaune-
ruput. agdiåtdlume saniatigut su-
niuteKarsinauvdlutik sulivfigssa-
Kartitsinerulernerrnut sulerusu-
ssuseKalernermutdlo. sulerusussu-
seKalersitsinigssamut erxarsauti-
gåra, akigssarsianut taplssutit er-
ssersincrusangmåssuk Kalåtdlit-
nunåne akigssarsiat — måssa
Danmarkimit mingnerugaluardlu-
tik — agdlineKarsimassut niontu-
tigssicrnerup ingminut akilersi-
naunera nautsorssutigivatdlårna-
go. igdluatungåtigut åssigingitsu-
nik akornuteKåsaoK taimatut a-
kigssarsiarititanut tapissuteKar-
tarnigssax, ilåtigut agdlagfigtigut
sulissut amerdlajårtariaKåsang-
mata.
suleKatigigsitat sujunersutigåt
tapIssutexamigssaK, niorKutigssi-
agssat pisimassat avlajangersima-
ssut angnertussusiat najorxutara-
lugo angissuseKartartugssat, auli-
sagkat rejetdlo erKarsautigalugit,
sulivfigssuit aulisartunit pisiari-
ssartagait. tåssa imåipoK ørinik
taplssutit niorKutigssiagssap su-
nera najcrKutaralugo angissusili-
gaussartOK, silatumik piviussumik
nalilersuinerup ilimanartitånut
nautsorssutinik amigartorutau-
jungnaersitsissugssanut. aningau-
ssat angissusiat avdlångorarsi-
nåusaox: nunanut avdlanut tuni-
ssat akikitdligpata (tamåname su-
livfigssuit aulajangersinåungilåt),
tauva taplssutit agdlinexåsåput.
sujunersut tåuna uvanga isu-
maxatigåra, tåunalo aningaussa-
nik akuerssissartut akuerisimavåt.
isumaKatåungitsutuåuput „Frem-
skridtspartiet", tåuko Kalåtdlit-
nunånut aningaussallssutigssat
'/s " u-imik agdlinagit takujuma-
nerungmåssuk nangminerssortut
ingerdlataisa sulivfigssuit iluaxu-
taussut matuinarnigssait, inoxati-
gingnut avingarusimassumltunut
ajoKutaoKissumik kinguneKåinar-
tugssamik.
taimatut tapissutexartarnerup
årKigssunerata sujunertarissaK
nåmagsissugssauvå, tåssa akiki-
nerpåmik nalerKunerpåmigdlo
sulivfigssuit „nåmåinartungua-
mik“ ingerdlasinaunerat ingminut
akilersinautitdlugo. taplssutit su-
kutdlunit ingassagpatdlåmik
nangminerssortut ingerdlatait ilu-
anårtitugssåungilai.
a.jornartorsiutitdle tamarmik
tamatumuna iluarsinexångitdlat.
tapissuteKartarnigssamik årxig-
ssussineKångikatdlarmat, amigar-
torutit angnertut katerssuinarsi-
måput sulivfigssuit nangmåinar-
sinåungisait. tåuko åma iluagtiv-
figssarsicrneKarput.
suleKatigigsitat issornartorsior-
neKarsimåput aulisartut aningau-
ssatigut a.iornartorsiornerat sang-
misimångingmåssuk. isscrnartor-
siuinex erKortuliornerungilaK —
ajornartorsiut tåuna uvanga su-
leKatigigsitanut suliagssissutima
ilagingilåt.
taamlumunale påsinexåsångi-
lax, aulisartut ajornartorsiutait
ilungersortumik erxarsautigine-
xångitsut. kalåtdlit aulisarnerat
ånåutariaKarpoK, tamånalo soru-
name aulisartunut tungavortaoK.
ukiamut landsrådimut, taimalo
folketingimut sarKåmiussaKarni-
arpunga inatsisigssamik sujuner-
sumik avdlångutaussugssamik
måna erhvervsstøttimut inatsimut
atcrtumut. akuerineKarpat peri-
arfigssaKaiisaoK angnerussunik
tapIssuteKartarnigssamut angat-
dlatir.ut avalår.e rejerniarsinau-
ssunut. tåssame månåkorpiaK nu-
tåtuauvoK periarfigssaK iluagtitsi-
niarfigissariaKartCK kalåtdlit au-
lisarneråne. tamåna pivdlugo su-
junersut åma suleKatigigsitat ilå-
ngusimavåt — måssa suliagssissu-
taussup avatånikaluartoK. tama-
tuma saniatigut periarfigssalisaoK
ingerdlatsinerme atugagssanik
teorsigagssarsiat erniåinut tapl-
ssutigssanik. tamåna åma ator-
tugssaujumårpoK aulisartungitsu-
nut, ilåtigut aulisagkanik suliv-
figssuarnut.
tamåkule aulisartunut nåmag-
pat?
ersserKigsumik ilisimångilarput.
ukiut ardlaKalexissut piniartar-
dlugitdlo suliariniarsimagaluar-
pavut aulisartut nautsorssutait
aulisartunit piniardlugit, imalunit
agdlagtuivflnait aningaussanut
tungassut, takussutausinaussut i-
sertitar.ut alugkanutdlo. aitsåtdle
xanigtunguåkut taima ilunger-
sornerup inerniminingue tåkussu-
lerput.
påseriaruvtigo taplssutit KanoK
•itut aulisartut atausiåkåt ajunå-
rutiginago pissariaKarait aperxut
tugdlingutugssauvoK: kalåtdlit pi-
sinauvdluartut tamarmik nåla-
gauvfingmit tapivfigineKåsåpat
aulisariutisinigssamingnut, tau-
valo tamatuma kingornagut ta-
pivfigineKåsavdlutik ingerdlånig-
ssånut.
tåssa tikiparput ajornakusorto-
rujugssuaK, kisiåne ajornartorsiut
pivfigssaugatdlartitdlugo sarKU-
miutariaxarpoK, taimailivdlune å-
ma Kalåtdlit-nunåne pissoKarKu-
nago sordlo nunane avdlane pi-
sscKartarsimassoK (åma Dan-
markime pisimassoK, måssa nå-
lagauvfiup taplssutai atungikalu-
ardlugit imalunit aulisarnermut
ministeriaKarfiup sujunertarisi-
mångisaraluanik). ima åma iner-
nilertortariaKångilarput aulisa-
riutit atorfigssaKartitaussunit a-
merdlanerulersortitdlugit.
sule aulisarnermik inussutig-
ssarsiuteKarneK atautsimut issi-
giuartariaKarparput: umåssuse-
Kartut pigissat amerdlåssusé, au-
lisariutit, aulisartut tåukunanilo
pissutsit, tapersigaunerat nuname
sulivfingnit, aulisagkanut suliv-
figssuit, åma sulissartut suliagssa-
xartitaunigssåt atugaitdlo.
sujugdlermik umåssuseKartut
tungavilinerat: måssa pingårtu-
mik sårugdlit kinguariarsimaga-
luartut, aulisagkat pigineKartut i-
mame amerdlaneroKaut måna ka-
låtdlinit aulisartunit pissaussar-
tunit.
aulisarnermut årKigssussineK,
FN-ip imanik atautsimérssuarti-
tainit amerdlanerussunit kåmag-
tugaussup, sujunersutigå, nuna si-
neriaKartoK „iluanårniarfigssane"
200 sømilit iluåne aulajangisså-
sassoK — ilisimatut inatsinerat
najcrKutaralugo — aulisagkat
sutdlunit xanoK amerdlatigissut
pissarineKartarnigssånik. nuna si-
neriautilik tåukunånga aulisarsi-
naussane tamåkerdlugit amussisi-
nåusaoK, tauvale aulisarsinåungi-
sait sivneKarpata nunat avdla-
miut amussagssat sivnere auliså-
savait.
taima periauseKarnerme kalåt-
dlit aulisarnerat ingerdlarKigsi-
nauvoK agdliartortitauvdlunilo.
tauvale ingmikortut ataKatau-
ssut avdlat taissåka?
måne ingmikortualuit amerdla-
nerit sarKumiussorniångilåka, i-
ssuarumavdlugitdle suleKatigigsi-
tat isumaliutigsslssumingne ing-
mikortuat kingugdleK naggasiuti-
galugo. angnertumik atautsimut
issigingningneK tåssane takune-
itarsinausorigavko:
„taimailivdlune ingmikortut ar-
dlagdiit — kigsautigineKarpat —
atautsimut katiternexarsinåuput
aulisarnikut inussutigssarsiorne-
rup atautsimut pilerssårusiornig-
ssånut. umåssuseKartutigut tunga-
viussut nautsorssorneKarsinåuput,
taimalo kalåtdlit aulisariutait pi-
gineKartut KanoK pissaxarsinau-
tigissuf. nautsorssukånerneKarsi-
nauvoK, angatdlatit KanoK amer-
dlatigissut sule pissariaKartitau-
ssut, aulisarfigssatut åmalo inger-
dlatinerine aningaussartutigssat.
ssat. nanineKarsinauvoK amussa-
Karsinaunerup angnertussusia nu-
namilo sulivfigssuit inigssisima-
nigssait, nalerKunerpaussut naut-
sorssutigalugo (imalunit nalerKu-
tikånernerpausinaussut) aningau-
ssarsiorneK sulivfigssaKartitsinig-
ssardlo nautsorssutigalugit. kisalo
tunuleKutsiutdlugit silarssuarme
tuniniaissarfingne akiussut åmalo
tapissuteKartarnigssamik suju-
nersut najorKutaralugo nautsor-
ssuineKarsinauvdlune sule ani-
ngaussalersutigssat KanoK amer-
dlatigissut atcrneKartariaKarner-
sut pissutsit iluamik ingerdlasi-
nåusagpata, ilaussariaKardlune
erhvervsstøttikut tapissuteKarne-
rit aulisariutinut imalunit tuni-
ssat akisa Kagfagsarnerinut.
taplssutit atautsimortut måna-
tut angnertussuseKartut tapissuti-
tut mingnerpåtut issigigaluardlu-
git taimåitoK ukiune aggersune
pissariaKardluinåsåput kalåtdlit
aulisarnerat atatinamiåsagåine."
Jørgen Peder Hansen.
18