Atuagagdliutit - 23.09.1987, Page 12

12
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
NR. 39 1987
Nunat avannarliit
Nunat avannarliit suleqatigiinnerat qassiitigut ingerlalluaraluttuinnar-
poq. Sveskit ileqqorsortartut Ilulissat »Kalaaliaraanni« nipilersorsimap-
put. Islandip nipilersoqatigiissui Nuummi tusarnaartitsipput, tamani-
lu — imaluunniit amerlasuuni — nunat avannarliit eqqumiitsuliortui ma-
lunnartitsiniarsimapput. Amerlasuunilu nerersuaqatigiittarnertigut ti-
keraat nunaqavissullu imminnut attaveqatigiinnerulertillu ilisareqatigiin-
nerulersimapput.
Tamanna soorunalimi pissusissamisoorpoq. Immitsinnut ilisareqati-
giinnerusariaqarpugut. Qanorli atsigisumik Finland Sverigeluunniit ili-
simasaqarfigaagut? Nunanit avannarlerniit Kalaallit Nunaat soqutigi-
neqartorujussuuvoq tikittartullu amerlaqaat. Uagulli nunat taakkua qa-
noq ilikkagaqarfigitigaagut?.
AG-ip Ilulissiartitaasa illoqarfiup borgmesterertaava qallunaajuvoq
illoqarfimmilu naapitatik allat tamanna pillugu aperisarsimavaat, tamar-
millu isumaqatigiinnguatsiarput. Aamma ammip qalipaataa apeqqutaa-
voq. Qanoq iliuutsit tunngavigalugit nalilersuiniarneq ajornakusoorto-
rujussuuvoq. Qanormita akisarsimassagaluarpat aperineqartarsimasuu-
gunik: Nunat avannarliit pillugit qanoq ilisimasaqartigaat?
Aningaasarpassuit nunanit avannarlerneersut atorneqartariaqarput
Kalaallit Nunaata ilisimaneqarnerulernissaanut. Taamaanngippat nu-
nat avannarliit suleqatigiinnerat ikittuinnaat angallattarfigissavaat, il-
lusisarfissuarnut isiinnarluni innuttaasunik isiginnaariartarfiusoq.
Ajunaarneq
Kalaallit Nunaanni inuit ikittuunngitsut timmisartornissaq annilaanga-
gaat. Tamannalu annilaangasarneq Sisimiuni ajunaarnerup minneruler-
sinngilaa. Aperisoqartalerpoq: Isumannaallisaatit naammappat? Qanoq
pisoqassava? Timmisartoq ilaasunik ulikkaarluni nakkarsimasinnaaga-
luarpa?
S-61 helikopterilli sapaatip akunnerata naanerani sapaatilluunniit
akunnerata tulliuttup aallartisimalernerani ingerlaqqittussanngorunar-
put. Oqartoqarsinnaavorlu Grønlandsfly ima mianersortigisimasoq al-
laat ajunaarnerup misissuiffigineqarnerata nalaani ilaasoqarluni helikop-
terertarneq tamaat unitsikkallarsimallugu. Tassami ilaasunik ulorianar-
torsiortitsiumasoqanngilaq. Sisimiunilu ajunaarneq pinngitsoorani at-
tuumassuteqarpoq helikopterip kivittaatitut atorneqarsimaneranik mo-
torillu unittoornerata nalaani inunnik pingasunik nakkarfioratarsinnaa-
sumiittoqarsimaneranik. Motorip unittoorsimanera ajunaarfiusumillu
ajutoortoqarnera qularnanngilluinnartumik peqquteqarput helikopte-
rip oqimaatsumik kivitaqarsimaneranik.
Motorip unittoorsinnaanera pinngitsoortivinneqarsinnaanngilaq.
Timmisartumili ilaasoqartillugu immikkut ittunik malittarisassaqartar-
poq, pisariaqarpallu qanoq qutsitsigisukkut timmissaq aalajangiunne-
qartarluni.
Ilaasussalluuku eqqarsaatigerpiarlugit helikopterit uninngatikkallar-
neqarsimasut. Ajornartorsiutillu allatut ittut allatut ajornartumik ator-
tariaqarsimapput. Umiarsuarnulluunniit ilaanermi akit tupigusuutigi-
neqarsimapput, KNl-mi erngerluni oqarsimavoq: Uani pisariaqartitsi-
neqalerpoq, tassani niuerluarsinnaavugut, tassani akinik qaffaassaagut.
A-kassit
Malinnaaniarneq ajornakusoorsinnaasarpoq. Soorlu a-kassit eqqarsaa-
tigigaanni. Siornaatsiannguaq pisariaqartinneqalillarmata annertoor-
suarnik akisoorsuarnillu sanaartortoqalerpoq. Sulinermik inuutissarsiu-
teqartutsuliffissaarussimasut ikiorsiissutaannarnik piunnaarlutik alla-
tiguttaaq ikiorserneqartariaqarput.
Maannakkulli qaquguussagaluarnersumut kinguartitsisoqarpoq, mas-
sali illutassarsui illoqarfinni arlalinni naammassineqareeraluartut. Maan-
na ilinniagaqartitsiniarneq suliffissaqartitsiniarnerlu pimoorunniarne-.
qalerput, suliffissaaruttullumi ikiliartulereerput, namminersornerullu-
tik oqartussat inuutissarsiutinut aningaasaliissutigisimasaat arlalitsigut
sunniutilereersimammata. Tamanna ukiut marluk matuma siornatigut
ilisimareersimannginneramikku?
ILLIT isummat AG-imi oqallinnermut ilanngutassiariuk
— naatsukullanngorlugu nukingiullugulu. Aaqqissuiso-
qarfimmi naliliisinnaarusuppugut, suut tamaasanaqissin-
naajumallugit. Kinaassufsit isertiiussinnaaviat, oqallin-
nermulli aaqqissuisorisatta atit sumilu naiugaqamerit
nalunngittariaqarpaa.
Asuli pinnani nammaqatigiinneq
Hans A. Hansen, Nuuk
Ullumikkut oqaasinnaajuvoq NAM-
MAQATIGIINNEQ. Kikkunngooq
tamarmik assigiimmik atugaqassap-
put. Taamatut isumaqatigiinnermi
ulorianaataasinnasoq tassa inoqar-
sinnaammat imatuteqqarsartumik:
»Uanga sunianngikkaluaruma
ajunngilaq. pissaqarpunga«. Tas-
suuna UTAQQIINNALERNEQ
malunniussinnaavoq. Kinalu peqqis-
soq nukilillu taamatut iliortoq siuller-
mik imminut nukillaariartortilersar-
poq kingorna inuttut aseroriartuuti-
gisaminik. Taamaalippat inuunera
aserortoq pinngitsoorani inoqataa-
nutsunniuttarpoq taakku qanoq ili-
uuseqarnissaannik pisariaqalersitsil-
luni.
Pisariaqartitsinermili iliuuseqar-
nissaq eqqarsaatigilluagassaavoq
NUKATITSINEQ pileqqunagu, su-
mulluunniit uerinerup malitsigisar-
magu nukatsitaaneq.
Qanga siulitta inuunerat nuan-
naartorineqarluni maannakkut eq-
qartorneqartoq tutsiukkaangat ilu-
mullu nammaqatigiillutik inuusima-
nerat tulluusimaarutigineqaleraan-
gat puigorneqartutut ittarpoq inuu-
nerat ilorleq, taamanikornisaq.
Taamani nunaqqatigiit ikioqati-
giittarnerat tunngaveqarsimavoq i-
nuit ataasiakkaat inuunerminni
AKISUSSAASSUSEQARNER-
MIK ilikkarsimanerannik. Akisus-
saassuseqarlutik misigisimanerminni
aamma eqqarsaatigisarunnarsivaat
allattaaq misigisimassagaat akisus-
saassuseqarluni inuuneq. Massami
akisussaassuseqanngitsumik iliuler-
neq erniinnaq malugineqartarpoq
killilerneqartarlunilu.
Nammaqatigiittarsimapput inuup
akisussaassuseqarluni inuunera
nammineersinnaaneranut tunngavi-
usoq tamatigut sianigalugu. piniar-
tup piniutini qaannilu paarilluarlugit
inuuvoq asulilu atukkiussuutassatut
pisarnagit. Pisanik agguaqatigiinne-
qartarpoq. N1NGERNEQ tama-
tumailagaa. Nunaqqatinut pajuttor-
neq atugaavoq, killilimmilli.
Inuussutissanik agguaasoqartarsi-
mavoq piniartup qimatuli vini ulik-
kaarlugit isumannaareerpagit aat-
saat. Kinaluunniillu oqarfigineqarta-
rinngilaq »Qimatulivikka aamma il-
lit pigaatit«. Qimatulivilliuna piniar-
tup eqeersimaartup sililluarnermigut
pilersitaa, inuussutissanik toqqor-
sivik, sillimmat, atorfissaqalerfiati-
gut piniartup piginnittup kisimi am-
magassaa, allap susassarinngisaa.
Allap qimatuliviinut serlersaartoq til-
littutut isigineqartarsimavoq.
Qinuloorneq atugaasarsimanngi-
laq, inuk qanorluunniitpissaaleqiti-
gisoq qinusartutut pissusilersorta-
rani. Kisianni inoqartarsimavoq
Kaassassuttulli meeraallutillu alliar-
torsimasunik. Taamatut ittut nallin-
nartarsimagaluarput, nalligusun-
nerli sumut iluaqutaava. Inuk peq-
qissoq pitsaaneruvoq iggoortornagu
perorsaraanni. Taamatut perorsar-
neqarneq Kaassassuup iluaqutiga-
lugu pissarsuannguutigaa.
Ullumikkut aamma Kaassassutta-
qarpugut, ajoraluartumilli taakku
ilaat nukatsitaallutik inuiaqatigiinni
milanngorsimapput kumillugit qasil-
liasunngorlutik. Allaannarnik isu-
malluuteqarlutik inuulersut ullumik-
kut takussaavallaaleqaat.
Anersa pissutaanngila minnerusu-
tut misigineq, imaanngitsoq allanit
suutinneqanngitsutut misigineq,
unali allanit minnerusoraluni inuup
nammineq misigisimanera. Inuit taa-
maattut imaanngilaq inoqatiminnit
sumiginnagaasut. Massami periarfis-
sinneqarsimagaluarput imminut nal-
ligiunnaarlutik sukasalernissaannut,
atuarfiit suliffiillu assigiinngitsut aq-
qutigalugit. Kisianni soorluuna
amerlavallaalersututoqqatsissutinik
ilaatigullu tunngaveqarpianngitsu-
nik TUSAANERMIT unittuugin-
nartut.
Utoqqatsissutit tunngaveqarpi-
anngitsut tassaatittarpavut utoqqat-
sissutipalaat. Taamaattut ullumik-
kut ilagaat nammaqatigiinnginner-
mik oqalunneq. Ajoraluartumillu
taamatut oqaluttut tassaanerusarlu-
tik uku pisaaneqarnissaq aamma ta-
manit nuimanerunissaq pinermit ilat
minnerusutut misigisorisut sakkuli-
ullugit qaffanniarsarisut. Tassan-
ngaanniillu aqqut kisermaassiner-
mut isoqartoq naatsunnguuvoq.
Ullumikkut nammaqatigeeqqusi-
sut sunaana isumagigaat? Kina luun-
ninngooq tulliminit peqarnerunani-
luunniit anneruniarnerussanngilaq,
tassa oqaasiat!
Takorluukkap nuannaartunaralu-
assusia, tusaannarlugulu ilalernara-
luassusia. Ilumullimi tamatigut nam-
maqatigiinneq aqqutaasinnaasuup-
pat pilluartuinnarluni inuunissamut,
taava soorunami kikkut tamarmik
pinngitsoqaratik ataatsimut kater-
sornissaat takorloorneqarsinnaaga-
luarpoq. Aqqusinnialli amerlisi-
mammata inuit katersoruminaallisi-
mapput, aqquserngit tamatigut isu-
iniimmata kajungernartut — ajun-
ngitsut ajortullu — tikinneqarner-
mikkut aatsaat paasinarsiumaartut
ilumut ajunngitsuunersut ajortuu-
nersulluunniit. Ajunngitsut sooru-
nami uninngavigineqassapput, ajor-
tulli nuannaarnermik minnerpaamil-
luunniit misigiffiussanatik.
Nammaqatigiinneq inuiaqatigiit
inuuneranni qitiunngilaq, kisianni ti-
keqqut tunngaviusut pingaarluinnar-
tut ilagaat. Paasisariaqarparput
nammaqatigiinnermik piumasaqar-
neq pissaqarnerinnarmut tunngatis-
sannginnatsigu. Inoqammut ajor-
nartoorluni inuusumut ikiuukkuma-
neq pigiuassagipput qularnanngilaq.
Kisianni aamma ilat ilatsiinnalersut
erseqqissuliorfigisariaqarpavut
oqarluta: Nimaarusaarneq iluaqu-
taanngilaq, imminut pukususseriar-
luni nukkassarneq tassa kisimi inuu-
nermi iluatsiffissaq! Taamatut ilior-
toq pilliuteqartunut ilaavoq. Suga-
mimi? Inuiaqatigiit ataniarnerat ki-
ammik ippullugu aallu suppullugu
tamaviaarnermik tunngaveqartuin-
narpoq.
— Else Lange-aa,
suliffissaaruttut
pillarneqarneq
ajorput!!!
Wilhem Olsen, Suliffissarsiuussisarfimmi pisortaq,
Sisimiut
Ungasinngitsukkut Kalaallit Nu-
naata Radiuatigut tusagassiortun-
ngorniaq Else Lange tusagassiaqar-
poq qulequtsikkaminik: »Kaammat-
torneqanngilagut«. Aallakaatitaq
soqutiginartunik ilumoortunillu ta-
persersortariaqartunik imaqarpoq.
Kisianni aallakaatitami oqaatigine-
qarmat Sisimiuni suliffissaaruttut
»pillarneqartartut« paatsuuinermik
tunngaveqarpoq naqqittariaqarlu-
nilu.
Pissutsit piviusut imaapput: Sisi-
miuni suliffissarsiortutut nalunaar-
simasut suliffissaminnik innersuun-
neqaraluarlutik suliassamik inner-
suunneqartumikpissutissaviusumik
tunngaveqaratik, soorlu nappaam-
mik innarluummilluunniit allamik
nakorsamit uppernarsarneqarsin-
naasumik, ilisimatinneqartarput:
«sulisinnaallutit suliassamik pissutis-
saviusumik peqquteqarnak tigusiu-
mannginnavit suliffissarsiortutut
naatsorsuunneqarsinnaanngilatit«.
Tamatumuunakkut inuk pineqartoq
»ajaannarneqarneq« ajorpoq ilisi-
matinneqartarlunili sap.ak. 5-it i-
ngerlanerani pimoorullugu suliffis-
sarsiorusuleruni ornigutiinnarsin-
naasoq. Tamanna Else Langepoqar-
neratut suliffissaruttunik »pillaane-
runngilaq« kisianni suliumanngitsu-
nik perorsaaniarnevoq. Suliuman-
ngitsut inunnit isumaginnittoqarfim-
mit ikiuutisiassanik mikinerusunik
tunineqartarsimappata tamanna pil-
laanertut taaneqarsinnaangilaq taa-
maallaalli malittarisassat naapertor-
lugit iliornerulluni tamannali suliffis-
sarsiuussisarfiup akisussaaffiata
avataaniimmat maanngaaniit oqaa-
seqarfigineqassanngilaq.
Else Lange; arajutsisimanavian-
ngilat kalaallit aalisartutta ilunger-
sorlutik pissarsiamikkut tunisassior-
finnut tunisaat avammut tunisassia-
ralugit nioqqutissiassat inuiaat isu-
malluutaat aningaasarpassuarnik
nalillit sulisussaarullutik igiinnarne-
qartarmata. Taamaammat akuerine-
qartuaannarsinnaan ngilaq taamatut
pisoqartuarnerata nalaani inuit ilaat
sulisinnaagaluartut nakorsamilli up-
pernarsaammik peqaratik sulisin-
naanngitsutut oqaatigalutik suliassa-
mik tigusiumanngitsut suliassamil-
luunniit innersuunneqaraluarlutik
takkutinngitsoortut inuiaqatigiit ta-
matta aningaasaatitsinnit, tassa i-
nunnut ikiorneqarnissamik pisaria-
qartitsisunut ikiuutinik, annertuner-
paanik pissarsitinneqartuarnissaat.
Taamaaliorneq inuiaqatigiit isumal-
luutaannik atornerluineruvoq inuillu
taamaattut qanga oqaatigineqartar-
put: »Eqiasuttut«.
Else Lange — Qularinngilara qu-
janartumik suli inuit amerlaqisut al-
laammi utoqqaat, sapinngisamik ilu-
moorlutik ilungersorlutillu allanut
nanertuutaanngitsumik inuuniartut,
tassasulinikkut.Tamakkuataqqini-
artigik »eqiasuttut« illersornagit.