Atuagagdliutit - 04.09.1989, Blaðsíða 7

NR. 82 1989
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
7
Hans Anthon Lynge-mit, Nuuk
Peqatigiiffiup Kalaallit
Atuakkiortut ukiuni ar-
laqalersuni suliniutigi-
sarpaa atuakkamik saq-
qumersitsiniameq.
Ukiut tamaasa pisan-
ngikkaluartoq taamaat-
toq atuagaq taaneqar-
tartoq »Suluit« talli-
mannguutaanik ukioq
manna saqqummerso-
qarpoq. Aaqqissuissuup-
put Ulrik Rosing Kristi-
an Peter Kristian se nni-
lu. Allattut aqqaniliup-
put.
Allattut assigiinngitsunik
periaaseqarlutik subaqarsi-
mapput. Tamanna takutit-
sisuuvoq nunatsinni atuak-
kiomermik taalliomermillu
suliaqartut tamarmik assi-
giinngitsuussusiannik ta-
marmillu immikkut isuma-
lioriaaseqamerinik. Assi-
giinngissuseq tassaavoq
inuunermik pissanganarne-
rulersitsisoq isumaliulersit-
siuartorlu, -qanortoq Suluit
tamatuminnga tunngave-
qartuarlik.
Ilanngussisuni sabiutblu-
gu eqqartulaarumavara Kri-
stian Olsen (aaju). Oqalut-
tualiaa »Kiitsiina« sannami-
gut allanit tamanit allaane-
rulluinnarluni suliaavoq,
alutornarluni aammalu su-
liarinnitsiminit eqqarsaati-
gilluagaalluni. Naluara (aa-
ju) taalliomiamermini qa-
noq suleriaaseqartarnersoq.
Isumaqarpunga oqaaser-
paalussuarnik abagaqaq-
qaariarluni suliami ilunger-
suussassartaanut saatertar-
toq. Oqaatsit allattorsima-
sani ilanngarterlugit, nu-
taanik taarsersorlugit ima-
luunniit allataqqaani alitto-
riarlugu nutaamik oqaaser-
talersuisarluni. Tassani ip-
poq atuakkiortutut taabior-
tutulluunniit suliaq pin-
gaarnerpaaq. Oqaaseqatigu-
liat tamavimmik uteqattaa-
gassaapput »piunngitsut
tappussorumanagit«.Aajup
Kiitsiinami periaaseq iluat-
sittumik atorpaa. Soorlu-
miuna imminut pilluni ilun-
gersorsimasoq taabiortuu-
niamerup isummatigut
ilungersomassusia tunnga-
vigalugu oqaluttualiorsi-
malluni, -iluatsikkuni iluat-
sissaaq, iluatsinngikkuni
tamikkut taartorsiorner-
mik kinguneqassaaq. Aajup
periaaseq atorsimasaa ka-
laabisut naqitaatitsinni isu-
maliomartulinni kisiartaa-
voq iluatsilluarsimavaalu.
Asanninneq inuit marluk -
arnap angutillu- akomanni
ittoq ilanngussisunit allanit
marlunnit aamma sammi-
neqarpoq, tassa Hans Johan
Lennertimit Maliaraq Ve-
bækimillu. Siulliup qulequt-
siussaa torrallataavoq, tassa
»erinigisaq« -meerartaaler-
nermi eqqarsaatinik, inut-
tut ineriartornermik, aki-
sussaassuseqalemermillu
imaqartoq. Qulaajarlugu eq-
qartunngikkaluaraa, Idsian-
ni atuarnerani suli anneru-
sumik tusarumanaraluar-
toq tassa aappariit ajornar-
torsiorsimanerat nuliap pa-
sillertarnerinik peqquteqar-
toq, qanortoq sukumiisu-
mik taama ittut eqqartugaa-
salerlit inuupq tarnaata
Atuakkiortut aqqanillit atuakkiatik saqqummersippaat
»Suluit 5« aqqutigalugu.
iternganit pisut oqarfigisu-
tut ittarmatigut asuliinnaq
inuunngitsugut.
Maliaraq Vebækip oqalut-
tuabamini »Aamma sooq
kalaaleq«-mi inuusuttut as-
sigiinngitsunik perorfilht
eqqartorpai. Qallunaat nu-
naanniikkabaramik amaq
angutaanit isummatigut
ajattugaasut, nunatsinnullu
pigamik sub angerlarfe-
qanngissutsimik misigigal-
lartut inuiaat marluk im-
minnut qanikkaluaqalutik
kusakkisaaqatigiinnginneri
peqqutigalugit.
Oqaluttuaboriaatsit assi-
giinngitsut pingasut taak-
kunani atugaapput.
Taallat
Atuagaq imaqarportaaq
taallanik. Isumaliorpunga
ukiumi 1985-imi Kristian
Olsen (aaju) suliarisimasa-
migut eqqarsamermigullu
iluatsilluartunik Sulunnut
tunniussaqarsimasoq.
»Apuuffigiumasaq« taallia-
rigamiuk oqaatiginiakkami-
gut oqaatsinik atuinera paa-
siuminartutut isikkoqaralu-
arpoq, kisiannib atuartus-
saq isumaqaruni oqaatigi-
saa paasillugu imminut sal-
loqittarallassaaq. Oqaatsit
paasiuminarluusaartut tu-
nuini toqqorsimasoqarpoq
eqqarsalersitsisunik, suu-
nukua »silap uliguai - ango-
riarumasavut«. Apeqqut ta-
marina uannit akineqas-
sanngilaq, aamma neriup-
punga taalbortuata akis-
sanngikkaa.
Taallami tullermi »Oqalut-
tuaq«-mi oqaatsini atorlugit
atuartussamut takorluu-
gassanngortitai imaan-
naanngillat. Soorlumi tassa
aaju misigisamigut sunni-
gaalluni oqaatiginninnermi-
gut ersarissiallattoq atuak-
kaminut tunniulluni atuar-
tussamut pisuunnguallat-
sitsilluni; eqqaavara 1960-
imi taalliaa »Aataga«, tassa-
ni oqarpoq »..naluara/qanoq
isumaqartoq/ tabnib siaar-
magit/ tungi nnut aa tam a/
qanoq isumaqartoq/ tabnib
siaarmagit/ tunginnut aata-
ma/ uninnganeq saperpun-
ga«/. Qaangiinnagassaan-
ngillat taalbamini oqaasb
uku: ..Isikkab taaripput/
taarnersuarmi./ Aamma
qubiikka qerrussimapput./
Ulussanni ipput qiunngor-
lutik./ Qiimasaarsimaneq
qaangiuppoq./ Illareersima-
neq nipangerpoq/«.
»Anorikkut nassiussaq»
taabiortup nikabunnginne-
ranik imaqarpoq naak asa-
sat imarpissuup Uluatun-
gaani ikkaluartut.
Taabat abat Sulunni ilan-
ngunneqartut tassaapput
nabiuttorsiornerni assigi-
saanilu atugassatut subari-
neqarsimasut.
Suluilli nutaartaattut taa-
neqarsinnaapput Hans Len-
nertip tussiusiai. Eqqarsaa-
tigineqarneq ajorpoq ukiut
32-t sub inuussasugut
(inuussagutta) Hans Ege-
dep tikinneranit ukiut 300-
nngornissaata nabernissaa-
nut. Eqqortoq saneqqutaar-
neqarsinnaanngitsoq unaa-
voq: kalaallit tamarmik kui-
simapput - nutsigaanngitsu-
nilb tussiutaateqarnerput
apeqqusertarialissuugunar-
poq!
Ilanngussisut allattaaq
puigunngilakka, suliaat ta-
marmik alutornartoqarput,
neriuppugut Suluit tubis-
saat aamma pilersaarusiu-
gaaleriissasut.
Naggataatigut oqaatigisa-
riaqarpara ubut tamaasa al-
lattaasitaamik atuartuubu-
ni allattaasitoqaq atuffar-
lunnarsisim ammat.
UII 111 11 Ulli
latsinni mis
ik iiP
C
mm
in
h1
All.: Johanne Olsen, Ilulissat
Nun ar put tamakkerlugu
inissaaleqinersuaqarmat ki-
abuunnnt qaatusimasup as-
sortorsinnaanngilaa. Inis-
saaleqinerujussuarlu Ka-
laallit Inuiaqatigut ineriar-
tornermikkut kigaalaquti-
galugulu sanngeequtigaat.
Aperisoqarsinnaavoq qa-
noq iblluni inissaaleqineq
Nunatta ineriartomeranut
ajoqutaanersoq?
Meeqqanut aallarteria-
rutta taasinnaavarput
nalunnginnatsigu inissaale-
qineq pissutigalugu, meeq-
qat eqqissisimananngitsu-
nik angerlarsimaflimminni
atugaqartitaasarmata Ila-
qutariimmi ilaatigut inissia-
ni, assersuutigalugu mar-
lunnik sinittarfilinni, amer-
lasarmata soorlu inuit talb-
mat sinnersimasarlugit.
Taamaattoqartibugu meeq-
qat mikinerit eqqissimati-
taanissartik tamakkbsumik
atomeq ajorpaat, meeqqallu
atuartut atuakkerisassamik
tungaasigut eqqissisimasin-
naaiuiginnertik pissutigalu-
gu kinguaattoortarlutik.
Meeqqabu inersimasuxmgu-
lersunik ilaqarsimagaanga-
mik ikinngutiminnik pu-
laartitsisinnaanngeriarlu tik
sumut tamaanga ingerlasa-
qattaartariaqartarput
ikinngutitit ilagiumabugit.
Taamaattoqartibugu kingu-
neri pitsaasuinnaaneq ajor-
put.
Inissaaleqineq ima anner-
tutigaaq ilaatigut inuusut-
tut iliniagaqarsimabutik il-
loqarflmminnut utertut si-
visuumik inissaminnik
utaqqisariaqartarlutik, ima-
luunnbt inissaqartinneqas-
sanatik. Tamakkuusarpubu
iboqarfimmik ineriartome-
ranut isumabuutaagaluit
inissaqannginnertik pissuti-
galugu ilaatigut naammagi-
nartumik subiinnaartartut.
Inissaqannginnerummi
ajomartorsiutit amerlaqi-
sut nassatarisarmagit.
Ullumikkut immaqa
kummuneni tarmarmiusu-
ni inissiat amerlanersaat
kummunenit imalt. Nam-
minersomerubutik Oqar-
tussat pigisaat. Kommunit
amerlanerit nammineerlu-
tik tamakkbsumik blubor-
titsinissaminnut akissaqar-
neq ajorput.
Sulib ajorneq uanuppoq,
inuit nammineerlutik ibu-
bomissaminnut akissa-
qanngibuinnarmata. Maan-
nakkummi ilaqutariinnut il-
lu inissiaq milboni ataaseq
tikibugu akeqalemikuum-
mat. KikkuUu 10% -anil-
luunnnt akissaqarpat?
Kommuneni blut bobgstøt-
temit pigineqartut Nammi-
nersomerubutik Oqartus-
sanit aqunneqarlutblu aki-
lersorneqarput. Aaqqissu-
gassanngortillugblu, ima-
luunnut blunut taamaattu-
nut nuuttoqartblugu pillis-
saq sivisoqisoq atorlugu
utaqqisoqartarluni, allaat
ukiup aflaa tikibugu, pissu-
tigalugu bobgstøttip blutai
Nuummiit aqunneqarmata.
Inissaaleqineq annertu-
galuaqisoq sub akissarsia-
kitsunut ajomartorsiutaa-
neruvoq inissiat akisuneru-
jussuat. Inuppassuit ini-
minnut akbigassatigut ma-
linnaasinnaaj unnaartarpu t,
sualummik avannaani
ukiukkut fabrikkit subsu-
killinerisa nalaani.
Kommuneni assigiinngit-
suni ataatsimutitabat ataa-
vartut assigiinngitsut akor-
nanni, inissaqarniamermik
ataatsimutitabaq tassaagu-
narpoq ilaasortaafligissabu-
gu siulittaasuuffigissabugu-
lu bungersunamerpaaq.
Inuimmi saaffiginnittar-
tut ilaatigut assorsuaq ka-
maqqabutik takkuttarmata,
subsunubu akerartuisarlu-
tik. Amerlaqisutigulb aam-
ma saafliginnittoqartarpoq
naabiungaaramik iserluar-
natibuunnnt qissasertartu-
nik. Inuit taamaattut ikio-
rusukkaluarlugit so riars in-
naanani tamikkut bunger-
sunartaqaaq, inissaaleqi-
nersuaq annertungaarmat.
Qanormi bibuta siunissa-
mi Nunatsinni inissaaleqi-
nerujussuaq milbartortber-
sinnaavarput? Ilubssani
kommunal bestyrelsemut
kingubermik qinersinermi
Siumumi qinigassanngortit-
tut ilaasa misissugassatut
siunnersuutiginikuuaa,
inissiat kommunit imaluun-
nnt Namminer somerubu-
tik Oqartussat pigisaat piu-
masunut akissalinnut ini-
nik attartorersunut tunini-
ameqarsinnaasut, aningaa-
sallu tunisinermi pissarsia-
rineqartut nutaanik inissa-
nik sanaartornermut ator-
neqarsinnaabutik. (Tassani
eqqarsaatigineqarnerubu-
tik blu 60/40-nik taaneqar-
tartut).
Taamaabortoqarsinnaan-
ngussappat atorniamermi
periarfissat nutaat Nammi-
nersomerubutik Oqartus-
sani, immaqa kommunit ba-
galugit aaqqissuunneqarta-
riaqarput.
I but akikinnerit Nunat-
sinnut tubuunnerusut ujar-
neqartariaqarput, nunaqar-
(mnuinnaanngitsoq aam-
mattaarb iboqarfmnut. Ul-
lumikkut Uummannami
kommunip nammineerluni
nunaqarfim minut blubor-
tornera immaqa malinniar-
neqarsinnaagaluarpoq. Tas-
sa blut nunaqarfinnut tul-
luuttussiat, allaat pitssian-
gaarmata illoqarfianni aam-
ma sananeqar talers imasut.
Akimikkut Kalaabinut Inui-
aqatigiinnut nammanne-
qarsinnaasut.
Iboqarfinnbu inuusuttu-
nut ataatsimoorubugit inis-
siat siunissami atornerus-
sabugit pitasaanerunngin-
nerluni? Peqatigiiflut, in-
gerlatseqatigut, namminer-
sortubuunnut annertune-
rusumik nammineerlutik b-
luuteqartalernissaat pisari-
aqabnnginnerluni?
Qulamanngitsumik inup-
passuit siunnersuutinik pit-
saasunik pigisaqaraluarput,
tusarbunneq ajukkaminnik.
Taamaattumik pisariaqar-
luinnarpoq ammasumik pi-
viusut tunngavigalugit Nu-
narput tamakkerlug inis-
saaleqinerujussuaq maan-
nambt oqabissutigibssabu-
gu.
Soorlu aallaqqaammut
oqareersunga inissaaleqine-
mjussuaq Kalaallit Inuiaqa-
tigut ineriartomermikkut
kigaalequtigalugulu san-
ngeequtigivaat, tamannalu
akuerineqarsinnaanngilaq.