Tíminn - 18.03.1976, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Fimmtudagur 18. marz 1976
LEIT MÍN AÐ PATTY HEARST
Tiu mánuðum eftir að
Patty var rænt, leigði ég
mér ibúð i Berkeley. Þar eru
þessar linur ritaðar. I bilskúrnum
fyrir neðan eru nokkrar skóla-
bækur hennar, sem ég setti niður i
kassa, þegar ég flutti úr ibúð okk-1
ar við Benvenue stræti. I skrif-
borðsskúffunni er eitt af skóla-
skirteinunum hennar frá þvi hún
var i Santa Catalina heimavistar-
skólanum, sem er kaþólsk stofn-
un. Á skirteininu er mynd af
henni: fimmtán ára stúlka með
hárið i fléttum. Brosleit og
hamingjusöm, kæruleysisleg. Ég
á enn erfitt með að trúa þvi, að á
þessari stundu situr Patty i
fangaklefa i Redwood City, i um
fimmtán milna fjarlægð, hinum
megin við flóann.
I gær ræddi ég lengi við einn
þeirra fjögurra sálfræðinga, sem
rétturinn hefir tilnefnt til að
rannsaka Patty. Þetta er vinaleg
kona og alþýðleg. Hún tjáði mér,
að enda þótt Patty hefði i fyrstu
verið fámál og litt mannblendin,
væri hún nú farin að blanda geði
við fólk og væri mjög samvinnu-
þýð. Sálfræðingurinn fékkst ekki
til að ræða um samtöl sin við
Patty, né heldur var hún til við-
ræðu um andlegt ástand hennar.
En áður en viðskildum, sýndi hún
mér eftir nokkurt hik*mynd, sem
Patty hafði teiknað. Myndin var
þáttur i rannsókninni, sem hún
var látin gangast undir. Á mynd-
inni voru maður og kona. Drætt-
irnir voru grófir og ójafnir. Hlut-
föllin voru alröng, andlitin þung
og alvarleg. Mér brá i brún.
Mvndin var þess eðlis, að sex ára
gamalt barn hefði getað teiknað
hana. „Hún teiknaði þetta á sjö
minútum”, sagði sálfræðingur-
inn. ,,Þú mátt ekki gleyma hvað
hún hefir mátt þola siðustu átján
mánuði.”
Þegar þetta er ritað, hef ég ekki
enn séð Patty. Hún var handtekin
18. september. Þá hringdi ég i
lögfræðing hennar, Terrance
Hallinan, og spurði hvort ég
mætti heimsækja hana. ,,Ég held
hún láti það biða,” svaraði hann.
„Þér eigið við að hún kæri sig
ekki um að hitta mig.” „Ég hef
grun um það, Steve”, svaraði
hann. Þetta hryggði mig mjög.
Ég fann einnig til gremju og jafn-
vel hryggðar.
Ég á eftir að hitta Patty á ný.
Mér er sagt að tilfinningar henn-
ar séu að breytast. En hvenær og
hvernig við hittumst get ég ekki
sagt um.
Þrem dögum eftir að ég talaði
við Hallinan, fór Mimi Swanton,
góðvinur Patty og sjálfs min, i
fangelsið. Heimsóknarherberg-
inu er skipt með glervegg, og borð
eru meðfram honum sitt hvorum
megin. Gestir ræða við fangana i
sima. Patty beið hennar við
borðið, klædd bláum buxum og
fölgrænni fangelsisskyrtu.
„Þegar ég kom inn, lagði hún
báðar hendur á glervegginn, og
sama gerði ég,” sagði Mimi.
„Þannig stóðum við um stund.
Hún leit eins út og hún gerði fyrr.
Sama gamla Patty min.”
„Mér er sagt að þú viljir ekki
hitta Steve,” sagði hún á einum
stað i samtali þeirra. „Ekki
núna.... ekki i fangelsinu”,
svaraöi Patty. Mimi sagði mér að
augu Patty hefðu fyllzt tárum,
þegar hún sagði þetta, en örðugt
hefði þó verið að geta sér til um
tilfinningar hennar. „Þetta er allt
svo óraunverulegt,” sagði hún i
sifellu. „Finnst þér þetta ekki allt
vera óraunverulegt?”
Þetta er sannarlega undarlegt
og ókunnuglegt. Fyrir aðeins
tveimur árum bjuggum við Patty
i Benvenue og lifðum kyrriátu Iifí.
Enginn þekkti okkur, utan vinir
og aðstandendur. Lif okkar var i
engu frábrugðið vanabundnu lif-
erni annars skólafólks. Við
stunduðum námið, sóttum kvik-
myndahúsin um helgar og verzl-
baðinu, og eftir nokkra stund var
skrúfað fyrir aftur. Skömmu
siðar kom hún út i einföldum kjól
og sandölum, tandurhrein, fersk
og — tiguleg. Þetta gar ruglað
mann i riminu.
Seinna hallaði hún sér yfir
matarbakkann, þegar við snædd-
um i skólanum: „Elskar þú mig?
Svona nú, leyfðu mér að heyra þig
segja það.” Þá átti ég til að striða
henni: „Kapnski það. En þú ert
frekar stuttvaxin, eitthvað bogið
Patty og fyrrverandi unnusti hennar, Steven Weed, ári áður en
henni var rænt. Steven er höfundur þessarar greinar.
uðum til heimilisins. Við vorum
aðeins tvær ofurvenjulegar
manneskjur. Við vorum ástfangin
og hugðum á giftingu. Klukkan
átta að kvöldi 4. febrúar var endi
bundinn á alla okkar drauma.
Tveir menn, vopnaðir stuttum
rifflum, ruddust inn um dyrnar á
heimili okkar. Þeir slógu mig i
gólfið og drösluðu Patty fram i
eldhúsið. A þessum örfáu
sekúndum var öll okkar framtið
eyðilögð og allir okkar draumar.
Nú horfði ég i kring um mig i
þessu herbergi. Hér er nú hlaði af
blaðaúrklippum, greinum, bók-
um og ljósmyndum. Einnig eru
hljóðritanir á segulbandsspólum,
sem vottfesta það sem gerðist
næstu mánuðina. Þótt ég hafi
margsinnis reynt, get ég ekki
með nokkru móti gert grein fyrir
þeirri ægireiði, yfirþyrmandi ör-
væntingu, raunveruleika og
óraunveruleika, sem ég varð að
þola þessa mánuði. Samt sem
áður er minningin um samvistar-
stundir minar með Patty i Ben-
venue ákaflega skýr og nærtæk.
En ekki fyrst og fremst vegna
hins snögga og ofbeldisfulla end-
is, sem á varð. Sá timi, sem viö
bjuggum i Berkeley, var okkur
sérstök reynsla. Milli okkar rikti
hlýja, lifsólga og samkennd, sem
var okkur áður ókunn. Við hefð-
um aldrei getað gleymt þessum
dögum. Við vissum það þá, og ég
veit það nú.
Patty er smávaxin og beina-
smá, næstum eins og barn. Hún
átti það til að vera skapill og
leiðinleg. „Ég hata hreint og
beint efnafræðina,” sagði
hún eitt sinn, og þeytti bókinni til
hliðar. Svo krosslagði hún
hendurnar þrjózkulega. Eftir tiu
minútur var allt rokið úr henni.
Við vorum til dæmis eitt sinn
stödd i garðinum að húsabaki, og
Patty var að bisa við mosasekk.
Svo dustaði hún af sér og fór inn.
Ég heyrði hana skrúfa frá steypi-
við erfðirnar.” En Patty átti svar
við þessu. Hún benti á einn af
minum mörgu göllum, afbakaðar
tær. „Ég sé fyrir mér börnin okk-
ar,” sagði hún i mæðutón, „litil
fjögurra feta krili með af-
myndaðar tær.” Þá minnist ég
þeirra stunda, er ég áminnti hana
um heimanámið: „Komdu nú,
hættu að vasast frammi i eld-
húsinu,” kallaði ég til hennar.
„Þú manst að þú átt eftir að skila
hitgerð.”
„Já-; ljúfur,” svaraði hún
góðlega. Svo hnykkti hún höfðinu
til annarrar hliðar og var hálf
kauðsk á svipinn, rak út úr sér
tunguna framan i mig og hljóp
upp á loft til að ég næði henni
ekki.
Þegar ég minnist stunda sem
þessara, og hugsa svo um Patty
nú, þar sem hún situr i fangelsi
ákærð fyrir þátttöku i ráni, vald-
beitingu með vopnum, mannrán
og ótal glæpi aðra, þá er það
nærri ofvaxið minum skilningi.
Ég hef reynt að skilja hvað gerð-
ist, og hvers vegna það gerðist.
Þó er ég engu nær og spyr sjálfan
mig æ ofan i æ þessarar sömu
spurningar: „Hvernig getur á þvi
staðið, að samband okkar Patty
er nú með þeim hætti sem raun er
á. Hvernig gat þetta gerzt?”
Við fluttum til Berkeley
sumarið 1972. Sannara væri þó að
segja að ég hafi séð um flutning-
inn. Ég droslaði stereo-hljóm-
tækjunum, sélflutti potta og pönn-
ur, ákvað hvar bókakostinum
skyldi komið fyrir. A meðan var
hún á þeytingi um Evrópu, sleikti
sólskinið við Miðjarðarhafsströnd
og naut þess að virða fyrir sér
stórfengleika forn-griskrar list-
menningar. A eitt póstkortið rit-
aði hún m.a. þetta: „Ástin min.
Við skoðuðum nokkrar eyjar i
gær, og um kvöldið nutum við
sjávar og bliðviðris. Hafið er svo
blátt og hlýtt, það sindrar. Þú átt
eftir að elska Grikkland. Ég á þá
ósk heitasta, að þú værir hér hjá
mér.”
Við völdum ibúðina i samein-
ingu, áður en hún fór. Tvö svefn-
herbergi i nýtizkulegu húsi. 1
garðinum að húsabaki er mold-
arbeð, sem ætlað er fyrir ein-
hvers konar garðyrkju. Ég var
búinn að kaupa ódýra brúðar-
slaufu, sem hún ætlaði að skarta,
þegar við undirrituðum leigumál-
ann sem herra og frú Weed. Um
miðjan júni, fáeinum vikum
siðar, fór hún i ferðalag með sex
öðrum skólafélögum sinum.
Patty naut fararinnar, en þegar
hún var hálfnuð, skrifaði hún:
„Þótt mér sé þvert um geð að játa
þetta, verð ég þó að viðurkenna,
að ég er yfirkomin af heimþrá,
elskan min.... Vinarborg er
snotur, en þefill. Róm er dásam-
leg, en ég er hrædd við að fara ein
mins liðs út af hotelinu. Hér láta
karlmennirnir sér ekki nægja að
blistra á kvenfólk. Þeir hlaupa að
þvi og reyna að hrifsa það. Ég er
jafnvel orðin þreytt á að horfa á
óumskorin sköpin á högg-
myndunum hérna.... Það getur
vel svo farið, að ég opni aldrei
framar bók um myndlist....
xxx
Foreldrar minir hrifust mjög af
Patty strax og þeir hittu hana.
Móðir min fró mig þó afsiðis eft-
ir fyrstu kynningu og innti mig
vandræðalega eftir þvi, hvort
Patty væri orðin nógu gömul til að
hafa ökuskirteini. Föður minum
þótti hún vera dásamleg stúlka:
Mun betri en ég ætti skilið. Samt
sem áður sáum viðforeldra mina
ekki oft. Þeir skildu, þegar ég var
16 ára gamall. Faðir minn og
móðir giftust aftur og búa i um
hundrað milna fjarlægð, hvort
með sinum maka. Þó sáum við
foreldra Pattyar jafnvel enn
sjaldnar fyrstu mánuðina, sem
við bjuggum i Berkeley. Þá sjald-
an við hittum þau hjónin, ókum
við til Hillsborough og snæddum
'með þeim. Það var alltaf svolitið
óþægilegt. Suðurhluti Berkeley og
virðuleg heimilin i Hillsborough
eru tveir ólikir heimar. Þegar við
heimsóttum foreldra Pattyar, sat
ég ávallt við hlið frú Hearst i
borðstofunni. Yfir mér hvelfdist
griðarmikil silfurljósastika og
undir teppinu var falinn bjöllu-
takki, sem ég slysaðist alltaf til
að stiga á af einskærum klaufa-
skap. En bjalla þessi þjónaði
þeim tilgangi að kalla á fjöl-
skýldumatsveininn,, þéttvaxna
og vinalega konu, þýzka, sem
heitir Emmy Brubach. „Það var
ekkert, Emmy,” var frú Hearst
vön að segja. „Þetta var bara
hann Steve.” Svo héldu samræð-
urnar áfram, þó með nokkurri
fyrirhöfn. Þannig var, að frú
Hearst truflaðist nokkuð við að
horfa á matinn festst i yfir-
skegginu minu, enda þótt hún
reyndi að horfa á annað.
Yfirleitt bar herra Hearst hita
og þunga samræðunnar. Hann
ræddi um dagblað sitt, The Exa-
miner, næstum eins og það væri
tómstundagaman. Hann spurði
okkur ýmissa spurninga um það.
Hvað þótti okkur um nýja blað-
brotið? Hvað um nýja letrið?
Hvað þótti okkur um siðustu for-
siðufregnir?
Patty og ég kinkuðum kurteis-
lega kolli og reyndum að sýna
málinu viðunandi áhuga. En þar
eð við vorum ekki áskrifendur að
The Examiner, var vandkvæðum
bundið að ræða við hann um blað-
ið.
Hvað frú Hearst varðar, þá
snerust samtöl hennar um svo
ólik málefni sem stjarnfræði og
Rósastriðin i Englandi. Það bar
sjaldan við að hún fyndi samræð-
um sinum ákvéðið samhengi. Hún
ræddi málin af handahófi, og
tiðum kom það fyrir að hún kippti
stoðum undan frekari samræðum
með dularfullum fullyrðingum,
t.d.: „McGovern var bara raggeit
i seinni heimsstyrjöldinni”. Sliku
og þviliku var erfitt að henda
reiður á. Af þessum sökum reyndi
ég að beina samræðunum inn á
aðrar og nærtækari brautir, m.a.
safn þejrra af forn-griskurr: ieir-
vösum, sjaldgæfum bókum, sem
vár að finna i bókasafni þeirra,
eða þá áætlunum frú Hearst um
að breyta skipulaginu i görðum
sinum. En oftar en ekki brást mér
bogalistin.
Frú Hearst er fremur ihalds-
söm og átti sæti i stjórnarnefnd
háskólans i Kaliforníu. Þvi kom
það oftfyrir, að hún fáraðist yfir
stöðugri hnignun háskólans. I
hennar huga var sú hnignun eink-
um sök undanlátsamra prófess-
ora sem aldrei mætti i kennslu-
stundir. Ég hlustaði á þetta og
kinkaði kolli. Svo reyndi ég á
kurteislegan hátt að vera henni
ósammála. En ég minnist þess,
að einu sinni fullyrti hún:
„Reagan rikisstjóri er eini mað-
urinn i rikinu, sem getur bjargað
skólunum okkar.” Enn einu sinni
ætlaði ég aö bera fram kurteis-
legar mótbárur, þegar Patty
gusaði út úr sér „Reagan er gras-
asni.” Patty og móðir hennar
skipust á nokkrum hástemmdum
orðum. Þeim var þetta eiginlegt.
Á eftir varð vandræðaleg þögn.
Skömmu siðar spurði ég frú
Hearst hvað liði áætlunum
hennar um endurskipulagningu
garðanna.
Enda þótt Hearsthjónin væru
ávallt þægileg viðmóts og ákaf-
lega kurteis og nærgætin um lifn-
aðarhætti okkar Pattyar, þá
likaði þeim ekki heimilishald
okkar. Þó var meira um vert, að
ég var trauðla sú manngerð, sem
þau óskuðu dóttur sinni til handa.
Nóg var af vonbiðlum i Hills-
borough. Þessir menn höfðu
gengið með grasið i skónum á
eftir Patty svo árum skipti.
Hearsthjónunum þótti illt, að
Patty sýndi þeim aldrei meira en
vinsamlega eftirtekt. Samt sem
áður leit hr. Hearst á málið frá
nokkuð heimspekilegu sjónar-
miði. „Ekki veit ég hvað hún sér
við þennan náunga,” sagði hann
við einn vina Pattyar, „en augun i
henni geisla og hún er létt i spori.
Hún virðist vera nægjanlega
hamingjusöm. Ég sætti mig þess
vegna við þetta.”
Frú Hearst var hins vegar alls
ekki heimspekilega sinnuð. Þegar
Patty hitti hana i Atlanta siðar
þetta ár, fór hún að láta rannsaka
á sér annað hnéð, sem frá barn-
æsku hafði valdið henni óþægind-
um. Fú Hearst vildi umfram allt
koma henni i kynni við son
gamals kunningja. Eftir að hafa
farið út með manninum, hringdi
Patty i mig klukkan eitt að nóttu:
„Ég er svo einmana og drukkin,”
sagði hún. „Mamma lætur mig
fara út með þessum strák. Hann
er ágætur, en mig langar bara að
komast heim.
Næst: PATTY RÆNT