Tíminn - 11.02.1977, Blaðsíða 8

'8
Föstudagur 11. febrúar 1977
mmhm
Kemur ekki á óvart, þótt reikni-
meisturum okkar verði vel til
viðskiptavina úti í hinum stóra
orkusveltandi heimi
Páll Pétursson alþingismaður gagnrýnir harðlega frumvarpið um járnblendiverksmiðjuna
t gær fóru fram framhalds-
umræöur um frumvarp rlkis-
stjórnarinnar um járnblendi-
verksmiöju i Hvaifirði. Fulltrúar
Alþýöubandalagsins, sem þátt
hafa tekib I umræöunum, Lúövik
Jósepsson og Siguröur Magnús-
son hafa lýst sig andviga frum-
varpinu. Sömuleiöis Karvel
Pálmason (SFV). Benedikt Grön-
dal, form. Alþýöufloklcin$ lýsti
sig hins vegar fylgjandi frum-
varpinu.
Einn af þingmönnum
Framsóknarflokksins, Páll
Pétursson, tók mjög haröa
afstööu gegn frumvarpinu I ræöu,
er hann flutti i neöri deild i gær. t
ræöu sinni sagöi Páll Pétursson:
,,Ég er andvigur þessu frum-
varpi og mun greiöa atkvæöi gegn
þvi. Ég var andvigur stækkun ál-
versins i fyrra — flutti þá ýtar-
lega ræöu um afstööu mina til
svona fyrirtækja — ég var and-
vigur samningunum viö Union-
Carbide I hitteöfyrra og geröi þá
grein fyrir afstööu minni, og þess
vegna get ég veriö stuttoröur
núna en visa til Alþingistiöinda og
minnisgáfu þingmanna.
Þetta frumvarp er litiö breytt
frá 1975, en félaginn er annar.
Bandarikjamenn sáu viö nánari
athugun ekki þá gróöavon, sem
þeir héldu aö I þessu fyrirtæki
væri, og greiddu okkur 850
milljónir til þess aö sleppa.
Hvers vegna veittu Elkem-
greifarnir þá biölum iönaöar-
ráöuneytisins vi*'töku? Voru þeir
vanari kisiljárnframleiöslu, en
Union Carbide? Voru þeir fund-
visari á auraþefinn eöa lágum viö
einungis svona vel viö höggi?
Þessari spurningu svaraöi
raunar forsvarsmaöur Norræna
fjárfestingarbankans, þegar
hann upplýsti alþjóö um aö þetta
raforkuverö, sem viö vildum
semja um, væri helmingi lægra
en þaö, sem Elkem heföi þurft aö
greiöa, ef þaö fyrirtæki heföi fært
út kvlarnar i Noregi — þeim var
vandi vel boönu aö neita.
Er landbúnaði til
hnekkis í nágrenni
sínu
Þessi verksmiöjubygging er
landbúnaöi til hnekkis i nágrenni
sinu — jafnvel nú þegar draga
bændur saman seglin sunnan
Skarösheiöar — mér var um
daginn sagt látiö kúnna I Stóra-
Lambhaga. — Raunar er þessari
verksmiöju nauögaö upp á fólkiö
þarna uppfrá, um afstööu flest-
allra bænda hefur ekki veriö
neinn vafi frá upphafi en 1975 létu
ýmsir Akurnesingar sjá á sér
græögisvott. Iönaöarmenn þaöan
fóru I kynnisför til Noregs s.l.
sumar og misstu lystina. Samfé-
lög þau, sem myndast kringum
svona verksmiöjur, eru ekki sam-
félög hamingjumanna. Um þaö
vísa ég til norskra félagsfræöi-
kannana, sem geröar hafa veriö á
vegum Öslóarháskóla.
Þaö er dýrt spaug aö reisa
svona verksmiöju. 19. þúsund
milljónir — ég vek athygli á þvl,
aö þetta er talsvert hærri kostn-
aöur en viö Þangverksmiöjuna á
Reykhólum, sem þó var reiknaö
út aö væri hyggileg fjárfesting.
Þetta félag nýtur skattfrlöinda
og þarf liklega á þvi aö halda —
nýtur tolla og söluskattsfrlöinda
— þarf líklega á þvl aö halda llka
— nýtur lækkunar á þinglýsingar-
og stimpilgjöldum — ekki veitir
af þvi.
Búvit á rökhugsun
er kaupandi dýru
verði
Þá veröur aö reisa félaginu
höfn, félaginu einu, öll önnur
hafnarstarfsemi er betur komin
úti á Akranesi. Þaö tekur engu
tali aö ætla þessari Grundar-
tangahöfn aö sitja viö sömu kosti
og öörum höfnum á landinu og
skeröa meö þvl hlut þeirra.
Tækniaöstoö og tækniþekking er
hátt metin. Tækniþóknunin 612
milljónir. Búvit og rökhugsun er
raunar kaupandi dýru veröi.
Um náttúruverndarþáttinn
mætti tala langt mál en ég verö aö
geyma mér hann til slöari tima.
Nú er þó annaö og raunsærra
hljóö I strokknum, en þegar
samningurinn viö Union Carbide
var á döfinni. Hæstvirtur iön-
aöarráöherra upplýsti I gær, aö
tilraunir meö endurnotkun ryks
hefur ekki gefiö góöa raun og aö
verksmiöjan veröi aö fá leyfi til
þess aö losa sig viö ryk. Þar
kemur haugur sem vex meö
timanum og hraöar en þær dysjar
sem feröamenn kasta steinum I.
Ekki vildi ég eiga þar minnis-
varöa.
Islendingar þurfi
ekki að greiða
niður orkuverð til
orkufreks iðnaðar
Þá er eftir raforkusalan og um
hana vil ég fara nokkrum oröum.
Ég leyfi mér aö vitna til tillögu til
þingsályktunar sem viö hæstvirt-
ur þingmaöur Ingvar Gislason
höfum flutt þar sem segir:
„Alþingi ályktar aö eftirleiöis
sé óheimilt aö gera samninga um
raforkusölu til orkufreks iönaöar
nema þeir séu þannig úr garöi
geröir aö tryggt sé aö ætiö sé
greitt meöalframleiöslukostn-
aöarverö fyrir heildarframleiöslu
raforku i landinu, þannig aö
öruggt sé aö tslendingar þurfi
aldrei aö greiöa niöur orkuverö til
orkufreks iönaöar.
Þessi trygging sé þannig úr
garöi gerö, aö verölag raforku sé
endurskoöaö árlega og samninga
sé óheimilt aö gera til mjög langs
tima.”
1 greinargerö segjum viö:
„Dapurleg reynsla af samn-
ingum þeim, sem tslendingar
hafa gert um sölu á raforku til
orkufreks iönaöar, gerir þaö
brýna nauösyn aö Alþingi taki af
skariö um þaö aö þannig sé
óheimilt aö leggja drög aö samn-
ingum. Þaö hefur veriö leiöarljós
Islenzkra samningamanna aö
reikna út af mikilli bjartsýni
orkuverö frá hverju orkuveri,
sem I byggingu hefur veriö, fyrir
sig, og gera slöan samninga til
mjög langs tlma um sölu á mest-
allri orkunni á þvl veröi sem þeir
vonuöu aö hægt yröi aö framleiöa
hana i orkuverinu og veröjafna
viö eldri virkjanir sem afskrifaö-
ar voru. Aö sjálfsögöu hafa orku-
verin slfellt oröiö dýrari,orka frá
Sigölduvirkjun dýrari en frá Búr-
fellsvirkjun, Hrauneyjafossvirkj-
un veröur dýrari en Sigölduvirkj-
Páll Pétursson
un og orka frá Kröfluvirkjun kann
aö veröa nokkru dýrari I fram-
leiöslu en ráöherra spáöi, þegar
hafizt var handa um fram-
kvæmdir viö Kröflu. Þessari þró-
un valda ýmsar ástæöur. Verö-
bólga hefur veriö I veröldinni,
vaxtakjör sifellt óhagstæöari,
hagkvæmustu virkjunarvalkost-
irnir væntanlega teknir fyrst,
ófyrirsjáanleg atvik geta hent I
náttúrunni, þannig aö næsta
virkjun veröur dýrari þeirri sein-
ustu.
Samningar þeir, sem geröir
hafa veriö — meira aö segja viö
fyrirtæki i eigu útlendinga, hafa
veriö á þá lund aö raforkunotend-
ur hafa fyrr en varir veriö farnir
aö greiöa niöur raforkuveröiö til
stóriöjunnar. Svo er nú komiö, aö
orkuverö til stóriöju er hér veru-
lega lægra en i nálægum löndum,
t.d. hemingi lægra en I Noregi.
Norömenn hafa I undirbúningi
löggjöf um orkusölu Statskraft-
verkene til orkufreks iönaöar, og
gera þeir ráö fyrir ákveönu lág-
marksveröi (áætlaö 6 aurar 1. 1.
1976 viö stöövarvegg) og breytist
þaö siöan árlega samkvæmt
kostnaöarbreytingum. (Sjá St.
prp. nr. 81 — 1975-76 Om pris og
andre vilkaar for Statskraftverk-
enes leveringer av kraft til kraft-
krevende industri. Til raadning
fra Industridepartementet av 9.
jan. 1976 godkjent ved kongelig
resolusjon samme dag. (Fore-
draget af statsraad Ingvald Ul-
veseth). Enn fremur Innst. S. nr.
211. Innstilling fra industrikomi-
téen frá 11. mars 1976).
Þrátt fyrir þaö aö Norömenn
ákveöi lágmarksverö á stóriöju-
raforku svo miklu hærra en Is-
lendingar gera samninga um, þá
er raforkuverö I Noregi sam-
kvæmt upplýsingum Sambands
isl. rafveitna 11.1. 1976 til
heimilisnotkunar 5.29 kr. kwst. en
á Islandi (meöaltal á landinu)
12.54 kr. kwst. og heildsöluverö I
júnl 1976 miöaö viö 100 gwst. og
4500stunda nýtingartlma I Noregi
1.89 kr. á móti 3.28 á Islandi.
Flm. telja, aö þetta ástand sé
alþingi
óviöunandi og óhjákvæmilegt sé,
aö Alþingi setji reglur sem tryggi
þaö aö aldrei geti komiö til þess
aö almennir notendur greiöi
niöur raforkuverö til orkufreks
iönaöar og glati þannig því hag-
ræöi sem viö ættum aö geta haft
af okkar dýrmætu orkulindum,”
og lýkur hér greinargeröinni.
Kötturinn
keyptur í sekknum
I frumvarpinu á bls. 13 er vitn-
aö til samanburöar I reglur
norsku rlkisrafveitnanna frá 1962-
1972 og getiö um orkuverö sem
ætti aö taka gildi 1. júli 1977
samkv. þeim reglum. Þær reglur
eru aö falla úr gildi. Kötturinn
hefur veriö keyptur I sekknum. —
Samningamennirnir viröast ekki
hafa fylgzt meö þvi hvaö er aö
gerast I Noregi. Hér er vitnaö I
úreltar reglur. Þarna heföi mátt
kaupa þekkingu.
Nú veit ég, aö einhver spyr um
afgangsorku sem er næstum gefin
— hvort ekki sé gott aö losna viö
hana, hér er ekki samkvæmt
upplýsingum orkumálastjóra um
afgangsorku aö ræöa vegna hinna
ströngu afhendingarskilyröa og
nýtingartima heldur þaö sem
Norömenn kalla Ikke garanteret
kraft, og I Noregi á aö borga meö
75% af forgangsorkuveröi — hér
sell á 5 aura Islenzka. Þá er þess
aö geta, aö norski taxtinn er um
orku viö stöövarvegg — opptrans-
formeret ved kraftstatsjonsvegg,
en hér er um aö ræöa orku sem
viö framleiöum viö Sigöldu fyrir
2-3 krónur — fylgjum meö ærnum
kostnaöi alla leiö á Grundartanga
og seljum á 112 aura.
Þaö er ekki viö ööru aö búast en
reiknimeisturum okkar veröi vel
til viöskiptavina úti i hinum stóra
orkusveltandi heimi. Þaö er ekki
óeölilegt, aö gráöug sé ásókn er-
lendra stórfyrirtækja I rafmagn,
sem selt er langt undir fram-
leiöslukostnaöarveröi. A þetta
atriöi benti ég I fyrra og hitteö-
fyrra, augu manna opnast nú óö-
um fyrir þessum staöreyndum og
nefni ég hér einungis útreikninga
prófessors Glsla Jónssonar.
Timi er kominn til þess aö
stinga viö fótum. Þessi þróun
stuölar ekki aö æskilegri þjóöfé-
lagsuppbyggingu.
Glannaleg stefna
í raforkumálum
Fjárhag þjóöarinnar er illa
komiö og þar er glannaleg stefna I
raforkumálum meginbölvaldur.
Viö rjúkum til og virkjum, ráö-
gerum meira aö segja aö reisa
orkuver, sem hafa óbætanleg
náttúruspjöll I för meö sér. Viö
virkjum of stórt I einu. Þaö er
fariö eftir röngum forsendum.
Þaö er reiknaö út, aö kw/stund
sé ódýrari úr stórvirkjunar-
áfanga en litlum, en orku-
skammtarnir veröa of stórir I
einu. Þá eru geröir svona samn-
ingar eins og þessi um sölu á
mestum hluta orkunnar á of lágu
verði. Slöan veröur aö okra á
þeim hluta, er lslendingar kaupa.
Viö eigum aö snúa viö á þessari
braut — virkja þar sem óbætan-
leg spjöll á landinu eru ekki unn-
in. Virkja i hóflegum áföngum —
virkja fyrir okkur sjálfa — okkur
eina, leggja megináherzlu á sam-
tengingu dreifikerfisins og styrk-
ingu þess þannig að viö getum
notaö orkulindirnar sjálfir og
dreift orkunni um landiö.
Lítilmótleg hugsjón
Hugsjónir um 20 álver I eigu út-
lendinga er aö mlnum dómi lltil-
mótleg — hún er full vantrúar á
landiö og þjóöina. Viö eigum gott
land og erum nógu duglegir til
þess aö geta búiö hér einir. Van-
trúin á landið, vantrúin á sjálfa
■ sig, kjarkleysiö, er hættulegra en
allt annaö.
Rigningin hefur þvegið kjark-
inn af einhverjum á óþurrka-
svæðunum, svo illilega aö þeir ljá
máls á þvl aö gripa til örþrifaráöa
til þess aö afla sér viöurværis eöa
eignast höfn. Ég treysti þvl aö
þurrkurinn sé kominn, viö eigum
þetta góöa land og eigum aö halda
áfram aö eiga þaö einir. Þaö er
hættulegt aö glata umráöarétti
yfir þvi og fela gildustu efnahags-
þættina I hendur erlendra stórfyr-
irtækja.
Viö bárum gæfu til þess að
hleypa útlendingum ekki
varanlega i fiskvinnslu okkar eöa
útgerö héöan. Þykir ykkur senni-
legt, að okkur heföi nú auðnazt aö
ná fullum yfirráöum yfir 200
milna fiskveiöilögsögu ef útibú
frá brezkum útgeröarfyrirtækj-
um heföu veriö umsvifamikil i
fiskveiöum okkar og fiskiönaöi?
Ég held ekki.
Fyrir 60-70 árum var brask-
hneigt skáld, sem ól meö sér
drauma um stóratvinnurekstur
útlendinga á tslandi. Hann gekk
erinda þeirra viö þjóö sina og náöi
undir þá mjög mikilvægum
vatnsréttindum.
Gifta okkar var slik aö þessi
spilaborg hrundi — þau risaskref
sem skáldið vildi stiga I virkjun-
armálum og stóriöju voru ekki
stigin — hugleiðiö meö mér litla
stund hvort sennilegt væri aö hér
væri betra mannlif I dag fyrir
þessa þjóö, ef áform Einars
Benediktssonar heföu náð fram
aö ganga — ég er þess fullviss, aö
þá væri hér skuggalegra um aö
litast. Þá værum viö ekki sjálf-
stæö þjóö og þetta mönnuö. Þá
væri þetta land ekki svona gott.
Síðasti stór-
iðjusamningurinn ?
Ég treysti þvl að jafnvel, þótt
stóriöjuórar hafi gripiö einhverja
i svo rikum mæli, aö jafnvel lltil-
lega hafi veriö spjallaö viö erlend
auöfélög, sem áhuga hafa á nýj-
um umsvifum hér, vatnsréttind-
um — virkjunarmöguleikum og
álframleiðslu svo sem Intergral-
áætlun og Hydropukriö bera vott
um, þá veröi gifta okkar sllk, aö
þeir nái áttunum aftur.
Ég óttast þaö aö þessi samning-
ur veröi samþykktur hér á
Alþingi, en ég heiti á háttvirta
þingmenn að láta þennan stór-
iöjusamning veröa þann seinasta
af þessu tagi og fallast á sjónar-
miö okkar Ingvars Glslasonar
vegna þess aö svona samningar
eru ekki til þess fallnir að stuöla
aö uppbyggingu þess þjóöfélags,
sem viö viljum lifa I og skilja eftir
handa afkomendum okkar þegar
viö erum dauöir.
Páll Pétursson