Tíminn - 24.12.1977, Blaðsíða 4

4
Jólablað 1977
MfM
Einar Kristjánsson
Einar Kristjánsson:
70 ára ungmenna
arfsemi
í Þistilfirði
Ungmennafélag Þistilf jarBar
eöa Ungmennafélagiö Aftureld-
ing eins og þaö heitir nú, mun
vera eittaf elztu ungmennafélög-
um landsins, en þaö var stof naö I
Laxárdal I Þistilfiröi, 26. marz
áriö 1907.
Ungmennafélag Akureyrar
sem nú er löngu úr sögunni var
stofnaö áriö áöur og hefur veriö
taliö fyrsta ungmennafélagiö á
Islandi.
En á þessu getur leikiö nokkur
vafi. En á þessu getur leikiö
nokkur vafi. Hinn kunni fróö-
leiksmaöur Benjamin Sigvalda-
son hefur greint frá þvi aö laust
fyrir aldamótin hafi þeir bræöur
Stefán og Björn Sigurössynir,
Ærlækjarseli i öxarfiröi, gengizt
fyrir stofnun bindindisfélags i
sveitinni. Þetta félag starfaöi aö
mestu i formi og anda ungmenna-
félaganna er siöar voru stofnuö
og til dæmis beitti þaö sér fyrir
byggingu fundahúss I samvinnu
viö hreppsfélagiö.
Stefán sigldi til framhaldsnáms
i búfræöi og dvaldi tvö dr i Dan-
mörku, en Björn bróöir hans haföi
einnig veriö þar viö smiöanám.
Þegar hann kom heim frá náminu
flutti han n meö sér slát tuvél og er
taliöaö hún sésú fyrsta sem flutt-
ist til landsins.
Stefán kom heim frá náminu
áriö 1903. Einnig hann kom fær-
andi hendi. Hann haföi kynnzt
ungmennafélagshreyfingunni
sem þá var i uppsiglingu i Dan-
mörku og ekki siöur i Noregi.
Hann haföi forgöngu um aö ^
bindindisfélagi sveitarinnar var *
breytt i ungmennafélag. Sú
breyting mun hafa fariö fram um
áramótin 1904-1905. Þaö eru þvi
miklar likur til þess, aö í öxar-
firöi hafi veriö stofnaö fyrsta
ungmennafélagiö hérlendis.
Eftir þvi sem fram kemur i
Minningariti UMF 1907-1937 eru
flest ungmennafélögin stofnuö
á árunum 1908-1912. Þetta
minningarit er ýmsum kostum
búiö og hefur mikinn fróöleik aö
geyma. En þaö hefur þó þann
slæma annmarka aö slælega
hefur veriö gengiö fram i þvi aö
fá upplýsingar frá allmörgum
ungmennafélögum og aö litlu eöa
engu er getiö þeirra félaga sem
voru utan sambandsins.
Þessi ókostur ritsins kann aö
nokkru leyti aö stafa af þvi aö
ýmsir sem hlut áttu aö máli hafa
vanmetiö gildi ungmennafélags-
starfseminnar og ekki taliö i frá-
sögur færandi hennar hlut i fá-
mennum sveitafélögum. Þannig
er Ungmennafélags Oxfiröinga
og Ungmennafélags Þistilfjaröar
aö engu getiö.
Og svo mjög skortir á aö þetta
rit sé fullkomiö heimildarrit um
starfsemi ungmennafélaganna aö
einungis er gerö itarleg skýrsla
um eitt félag i Þingeyjarsýslum
og Austurland veröur útundan aö
mestu. Og þaö sem meira er,
Ungmennafélag Reykjavikur og
Ungmennafélagiö Iöunn áttu sér
aöeinssvo tómláta félaga aö eng-
inn varfáanlegur tilaöláta ritinu
i té heimildir um starfsemina.
Vonandi veröur ráöin bót á
þessu siöar þó aö nú sé oröiö
erfiöara um aila heimildasöfnun
og geröabækur sumra félaga aö
likindum horfnar I glatkistuna.
Fyrsta fundargerö Ungmenna-
félags Þistilfjaröar er fáorö og
ber meö sér aö þarna voru aö
verki byrjendur I félagsmála-
starfsemi, enda skortir mjög á
nákvæmnii greinagerö. Þarna er
þess ekki getið, hverjir skipuöu
fyrstu stjórn félagsins en flest
viröist benda til þess aö Kristján
Þórarinsson þá búsettur i Laxár-
dal en siöar i Holti, hafi veriö for-
maöur félagsins þegar i upphafi.
Fundargerö stofnfundarins er
þannig bókuö:
Fyrsti fundur.
A skemmtisamkomu sem hald-
in var að Laxárdal i Þistilfiröi
þann 26. marz 1907 kom fram til-
laga frá nokkrum ungum mönn-
um í sveitinni, i þá átt hvort ekki
væri heppilegt aö stofna ung-
mennafélag fólki til skemmtunar
og fróöleiks. Féllust margir á(að
þaö mundi vera mjög heppilegt.
Komuþáfram eftirritaðarreglur
fyrir félag þetta og voru þær
bornar undir atkvæöi þeirra sem
viö voru og samþykktu þeir þær I
einu hljóöi. Aö því búnu gengu
flestir sem viö voru i félagið.
Fundi slitiö
Jóhannes Amason
(ritari.)
Kristján Þórarinsson
(fundarstjóri.)
Þvi næst koma reglur fyrir
félagiö og eru i 10 greinum.
Þar segir: Tilgangur félagsins
er: 1. Aö æfa menn i aö tala
skipulega. 2. Aö uppfræöa æsku-
lýöinn meö fræöandi fyrirlestrum
eftir föngum. 3. Aö útbreiöa
kunnáttu í söng. 4. Aö æfa likam-
legar iþróttir, svo sem glimur,
stökk hlaup, o.s.frv. Þá er
ákveðið aö félagiö haldi minnst 10
fundi á ári og árstillag vertá 25
aurar sem greiöist fyrir sumar-
mál ár hvert.
Stofnendur voru 41 talsins.
Þegar á næsta ári bættust viö 25
félagar svo aö félagar hafa þá
veriö alls 66 og má þaö teljast
mikiö i svo fámennu sveitar-
félagi.
Þessir eru taldir stofnendur
félagsins:
Ami Daviösson
Þorsteinn Þórarinsson
Aöalsteinn Guömundsson
Björn Jónsson
Jón Samsonarson
DavIB Arnason
Ami Kristjánsson
Halldór Kristjánsson
Tryggvi Hjartarson
Kristinn Pétursson
Björn Hjartarson
Guömunda Þorláksdóttir
Þuriöur Amadóttir
. Guörún Pálsdóttir
Dýrleif Gamalielsdóttir
Vilborg Stefánsdóttir.
Þorbjörg Þórarinsdóttir.
Jakobina Sigfúsdóttir.
Hjörtur Þorkelsson.
Sigriöur Ámadóttir
Guömundur Einarsson.
Kristján Þórarinsson
Björgvin Þórarinsson
Jóhannes Guömundsson
Sæbjörn Þórarinsson
Jóhann Jónsson.
Þorlákur Stefánsson
Guöjón Einarsson
Ólafur Þórarinsson
Jóhannes Arnason
Ólafur Hjartarson
Jósef Vigfússon
Ingiriöur Arnadóttir
Guöbörg Hjartardóttir
Sigriöur Gamalielsdóttir
Kristrún Einarsdóttir
Hólmfri"öur Stefánsdóttir.
Ólöf óladóttir
Sigurbjörg Kristjánsdóttir
Jón Guömundsson
Guöný Þórarinsdóttir.
Eftirtaldir félagar bættust við
mjög fljótlega:
Kristján Einarsson
Ragnheiöur Þorsteinsd.
Björg Vigfúsdóttir
Guömundur Þorsteinsson
Gestur Sigmundsson
Kristin Gamalielsdóttir
Bjami Jónsson
Sigurveig Sigvaldadóttir
Sr. Páll Hj. Jónsson
Arni Pálsson
Guðbjörn Grimsson
Gunnar Hjartarson
Pétur Björnsson
Vigfús Jósefsson
Ólöf Vigfúsdóttir
Jóhannes V-igfússon
Aðalbjörg Hjálmarsdóttir
Sigriöur Gestsdóttir
Hólmfrlður Gamalielsdóttir
María Gisladóttir
Guörún Jónsdóttir
Hermann Hjartarson
Einar Pálsson
Lára Pálsdóttir
Kjartan Þorgrimsson
Af þessum 66 félögum eru nú
aðeins 5á lifi en þaö eru systkinin
Daviö Arnason, fyrrv. endur-
varpsstöövarstjóri nú I Reykja-
vik og Þuriöur, húsfreyja á
Gunnarsstööum, hjónin Jóhannes
Guömundsson og Sigriöur
Gestsdóttir sem búiö hafa i Flögu
allan sinn búskap og Björgvin
Þórarinsson frá Krossavik sem
nú dvelur á Elliheimiiinu i
Skjaldarvík. Þannig hverfur ein
kynslóöin af annarri.
1 augum ókunnugra er þetta aö-
eins nafnalisti sem segir fátt eöa
ekkert. ööru máli gegnir um,
þann sem ólst upp i Þistilfiröi um
þö leyti sem Ungmennafélagiö
var stofnaö eöa litlu siöar. Hann
finnur til þess aö hann er kominn i
kunnugan rann og á bsk viö hvert
nafn er mikil saga örlög og minn-
ingar sem allt talar sinu máli. Aö
likindum undrast hann hversu
margt af þessu fólki var menni-
legtá marga lund, þrátt fyrir litla
eöa enga skólamenntun. Flest var
þaö góöum gáfum gætt og ýmsir
bjuggu yfir umtalsveröum hæfi-
leikum, sem ekki fengu aö njóta
sin nema aö takmörkuöu leyti. En
mannkostir og drengskapur
þessa fólks fékk þó vissulega aö
njóta sin og komu aö ómetanlegu
liöi I sambúö og samvinnu viö
annað fólk. Og unfmennafélags-
starfsemin var mikilsveröur
þáttur I þeirri sambúö.
Margt þurfti aö ræöa og aö
mörgu hyggja.
Elzta fundargeröabók ung-
mennafélagsins tdcur yfir tima-
bilið frá stofnfundi árið 1907 til
aðalfundar áriö 1912 19. janúar.
Félagsstarfsemin viröist þá hafa
lagzt niöur aö miklu leyti en þó
kann aö vera aö einhverjar
fundargerðir hafi glatazt.
A þessu timabili hefur veriö
haldinn 31 fundur. Það veröur aö
teljast góöur árangur, þegar
miöaö er við strjálbýlijvegleysur
og stranga ltfsbaráttu þeirrar
tiöar. Flestir fundanna voru
haldnir aö Svalbaröi enda var þar
fundahús hreppsins og sennilega
hafa þeirveriö haldnir eftir guös-
þjónustu á staönum. En aörir
fundir voru haldnir i Laxárdal,
Ytra-Alandi, Syðra-Alandi og
Flögu. Einn fundur er haldinn i
Laxártanga og er þar um úti-
skemmtun aö ræöa.
Fundirnir hafa flestir veriö
meö svipuðu sniöi. Auk umræöu
og ráöageröa um félagsstarfiö
voru tekin fyrir og rædd ýmis
málefni og hefur þá furöulega
margt boriö á góma. Þarna komu
fyrir létt og þægileg umræðuefni
sem allir hafa getaö rætt eins og
til dæmis. „Hvaöa árstiö er
skemmtilegust? Hvernig getum
viö gert vinnuna sem skemmti-
legasta?” Hvernig á aö haga
skemmtunum á félagsfundum?0
„Hvaöa bækur eigum viö aö
lesa?”
Onnur umræöuefni snertu nær-
tæk vandamál eins og til dæmis
„Hvers þörfnumst viö til aö gera
sveitarfélaginu gagn?” „Hvaöa
þýöingu heföi þaö fyrir sveitina ef
þar myndaöist kauptún?”
„Hvaöa ráö eru til aö aftra þvi aö
fólk flytji um of úr sveitum og i
kaupstaöina? ” „Kaupum viö ekki
alltof margt frá útlöndum?”
„Hvers vegna þrifst ekki sem
skyldi félagsskapur I sveitun-
um?”Þá voruá dagskrá efni sem
útheimtu nokkra lesningu og
þekkingu, og hefur naumast veriö
á alveg allra færi aö ræöa eins og
til dæmis, Kristnitakan á íslandi,
— Oddur Sigurösson, lögmaður,
— Kvenfrelsismáliö, — Njála —
Siöabótin hér á landi, — Skáldiö,
Óskum starfsfólki og
viðskiptavinum
gleðilegra jól
og farsœldar
komandi ári
Þökkum viðskipti
ó liðnum órum
M
KAUPFÉLAG Olafsfjarðar
0LAFSFIRDI