Tíminn - 10.08.1979, Síða 11

Föstudagur 10. ágúst 1979.
11
l 'l 'A'M'll
Lokaorð
Niöurstaöa höfundar er at-
hyglisverö. Hann gefur ekki
mikiö fyrir hugmyndafræöi nas-
ista, sem hann telur einkennast
af vanþekkingu, yfirborös-
snakki, rangtúlkunum og afbök-
unum. Hitler hyggur hann hafa
veriö greindan mann á margan
hátt, en afar takmarkaöan, fá-
dæma litt lesinn og illa aö sér á
ótal mörgum sviöum. Um of-
sóknir og stríösbrjálæöi Hitlers
telur Stern, aö þegar sigur var
ekki lengur mögulegur hafi
Hitler gert sér ljóst aö hann var
glataöur og þá hafi hann ætlaö
aö draga veröldina meö sér I
hruninu.
Bók J.P. Stern er á margan
hátt athyglisverö og fróöleg.
Þeim, sem hafa sérstakan á-
huga á nasismanum, ætti aö
vera góöur fengur aö henni og
sömuleiöis þeim, sem grúska 1
pólitiskum kennisetningum, til-
urö þeirraog grunni. Þeir, sem
eru á höttunum eftir ævintýra-
legum frásögnum úr stríöinu,
ættu hins vegar aö láta hana
eiga sig. JónÞ.Þór.
J.P. Stern: Hitler the Fiihrer
and the People.
Fontana Books 1978 (4. lítg.).
254 bls.
Um fáa menn 20. aldar hafa
veriö skifaöar jafnmargar
bækur á jafnskömmum tima
sem Adolf heitinn Hitler. Marg-
ir og misjafnir höfundar hafa
tekiö sér fyrir hendur aö skrá
ævisögu hans og hann hefur
leikiö eitt meginhlutverkiö i ó-
tölulegum fjölda striösbóka, aö
ógleymdum þeim ókjörum rita
sem sett hafa veriö saman um
þriöja rikiö.
Nýlega rak á fjörur minar bók
þá, sem hér er til umfjöllunar.
Höfundur hennar, J.P. Stern, er
Tékki aö þjóöerni, en starfar nii
sem prófessor I þýskum bók-
menntum viö Lundúnaháskóla.
Hann hefur skrifaö nokkrar
bækúr um þýskar bókmenntir
og heimspeki, m.a. um Ernst
Junger, Thomas Mann, raunsæ-
isstefnuna og Nietzsche.
1 þessari bók segir höfundur
hvorki þýska stjórnmálasögu
nasistatfmans, né heldur ævi-
sögu Hitlers sem slika. Viö-
fangsefni hans er ekki beinlfnis
saga, miklu fremur rannsókn á
uppruna nasismans sem hug-
myndafræöi og siðan þvi, hvers
vegna og hvernig þessi hug-
myndafræöi, sem f rauninni er
litils viröi sem slik, náöi aö
sigra meö einni mestu menning-
arþjóð Evrópu.
Goðsögnin um
leiðtogann
í uppbafi bókarinnar lýsir
höfundur dæmigeröum fjölda-
fundi nasista. Hitler hélt ræöu f
sinum venjulega stíl, þar sem
hann hamraði á margtuggnum
slagoröum og milgurinn öskraöi
af hrifningu I hvert sinn sem
foringinn tók sér málh víld og las
yfir næsta kafla í handritinu.
Bókarhöfundur heyröi Hitler
flytja ræöurá sinum tima. Hann
kveöur þær yfirleitt hafa veriö
efnislitlar. Sömu slagorðin og
sama efniö var tuggiö skipti
ar, fjölskyidumenn og gjarnan
fyrrverandi hermenn. Hástétt-
irnar voru andvígar Hitler uns
hann haföi náö völdum og lág-
stéttirnar hölluöust fremur aö
kommúnistum.
Gyðingavandamálið
AndUÖ á Gyöingum var rót-
gróin I M-Evrópu löngu áöur en
nokkur haföi heyrt minnst á
nasista. Stern ræöir nokkuö af-
stööu Hitlerstil Gyöinga og fær-
ir rök fyrir því, aö hann hafi
ekki haft andúö á þeim fyrr en
um 1920. Eftir aö hann hóf
stjórnmálabaráttu sina fann
hann fljótt aö andsemitismi og
kynþáttamismunun féllu I góö-
an jarðveg og var þá fljótur aö
notfæra sér þaö. Hversu mikiö
þýska þjóöin haföi vitaö um
Gyöingaofsóknirnar telur höf-
undur erfitt aö fullyröa um. HUn
hafi þó vel mátt vita meira en
menn vilji almennt kannast viö
þótt útrýmingarbUöum og
fjöldamoröum hafi veriö haldiö
leyndum eins og kostur var.
eftir skipti, en þaö skipti ekki
máli. Stjórnmálamaöur veröur
aöendurtaka i slfellu til þess aö
fá fólkiö meö sér, hann nær
aldrei til þess meö þvl aö segja
þvi alltaf eitthvaö nýtt. Þetta
vissi Hitler og þetta notfæröi
hann sér flestum betur. Og yfir-
leitt var bUiö aö undirbUa fundi
svo rækilega, aö þaö gilti einu
Af
bókum
hvað Hitler sagöi. Aróöur
flokksins var snilldarlegur og
þegar Hitler mætti var þaö nóg.
Stern telur nasista hafa verið
brautryöjendur I nútima póli-
tiskri sölumennsku og hafi siö-
ari tima stórframbjóöendur i
V-Evrópu og Bandarikjunum
ekki komist meö tærnar þar
sem þeir höföu hælana, þrátt
fyrir góðar tilraunir. Hitler
telur hann þó ekki hafa veriö
mikinn mælskumann þótt hann
hafi veriðflugmælskur í saman-
buröi viö þá málleysingja, sem
helst setji svip sinn á stjórn-
málalif Vesturlanda á vorum
tima.
Hvernig og
hvers vegna?
En hvernig komst goösögnin á
kreik og hvers vegna geröust
Þjóöverjar nasistar i stórum
stil? Höfundur sýnir fram á, aö
fátt var nýtt í kenningum og á-
róöri nasistaflokksins. Ótal
mörg atriöi, sem þeir settu á
oddinn áttu sér djúpar rætur
meö Þjóðverjum, —■ og öörum
þjóðum Mið-Evrópu. Og margt
má rekja til rómantikurinnar á
19. öld. Ýmsar kenningar mátti
finna i ritum þýskra og austur-
riskra heimspekinga, t.d.
Nietzsches og Schopenhauers.
Þar má m.a. greina rætur þeirr-
ar kenningar Hitlers, sem hann
hamraöi stööugt á, aö viljinn,
hinn ósigrandi vilji, væri sigur-
kraftur alls. Flestar þessar
kenningar túlkuöu nasistar
vægast sagt mjög frjálslega,
rangfæröu og afbökuöu eftir
þörfum.
En einmitt vegna þess hve
margt I kenningum nasista virt-
ist eiga djúpar rætur I þýskri
þjóöarvitund gengu þær I fólk og
flokkurinn varö tákn þýskrar
endurreisnar og brjóstvörn
gegn svikum Vesturveldanna
eftir styrjöldina 1914-18.
Höfundur vitnar til banda-
riskrar rannsóknar á þvi, hvers
vegna Þjóöverjar gengu I nas-
istaflokkinn. SU rannsókn var
gerö áöur en Hitler komst til
valda I Þýskalandi. Flest svörin
voru á þá lund, aö hinir yngri
töldu hann sinn mann, manninn,
sem gæti leitt Þýskaíand út úr
eymd og volæði 3. áratugarins
og hafiö þaö til vegs i hópi þjóö-
anna um leiö og þýsku þjóöinni
yröi skapaö nýtt lif.
Hverjir gengu i
nasistaflokkinn?
Þvi fór auövitaö f jarri aö allir
Þjóðverjar gengju i nasista-
flokkinn, þótt fjöldi meölima
hans margfaldaöist eftir aö
Hitler komst til valda. Stern
styöst i þessu viöfangi viö áöur-
nefnda bandariska rannsókn,
sem gerö var haustiö 1934, en þá
voru flokksbundnir nasistar 1-2
milljónir. Flestir þeirra voru
borgarbúar úr lægri miöstétt,
litt menntaöir, mótmælendatrú-
Goðsögnin um
Adolf Hitler
íslendingar á dönsku fialli
Um þaö bil 400 islenskir
hestar eru nú I Danmörku og
hefur tala þeirra hundraö-
faldast þar I landi á siöasta ára-
tug og segir þaö ekki litiö um si-
vaxandi vinsældir þeirra þar.
Þaö er kunnara en frá þurfi aö
segja, aö islenski hesturinn er
búinn mörgum hæfileikum sem
önnur hestakyn skortír. Tii aö
mynda segir Danskurinn, aö
þaö hljóti aö vera miktíl akkur i
þvi fyrir stráka aö riöa þessum
hestum, þeir séu eins og skelli-
nöörur, fljótir aö taka sprettinn
og stansa jafn skyndilega, þaö
þarf ekki aö hægja ferðina I
margar minútur til aö stansa,
eins og erlendir hestamenn eigi
aö venjast á hlaupagikkjum
sinum.
t Danmörku hafa eigendur Is-
lenskra hesta stofnaö meö sér
samtök og er formaöur þeirra
Oie Lassen. Hann sagöi nýveriö
i viötali i Berlinske Tidende, aö
veröá fslenskum hestum i Pan-
mörku værinú frá 6 þús. d. kr.
til 30 þús. d. kr. en menn iáta
veröiö ekki á sig fá og sifellt
fjölgar hestunum. Þeir eru
annálaöir fyrir gæft skap og
umburöarlyndi gagnvart þeim
sem óvanir eru aö sitja hest.
Dönsku eigendurnir kappkosta
aö halda hestakyninu hreinu, og
segir formaöur þeirra, aö þeir
eigi tslendingum 900 ára
gamlan menningararf aö
gjalda. Til dæmis heita flestir
hestanna Islenskum nöfnum og
samtök hestaeigenda hafa oröiö
sér úti um ritvél meö islensku
stöfunum til aö hægt sé aö skrá
hestana hárréttum nöfnum.
Meöfylgjandi mynd er af
dönskum hestamönnum I út-
reiöartúr á islenskum hestum I
Molsfjöllum. Viö getum brosaö I
kampinn yfir þvi stærilæti aö
Danir skuli kalla þessa ása f jöll,
en þetta er þeirra land og þeir
ráöa þar aö sjálfsögöu nafngift-
um, en þarna njóta þeir flat-
lendingar útiverunnar á Is-
lenskum hestum og svo tilheyrir
aö riöa út I islenskum peysum.