Ísafold - 22.04.1875, Síða 2

51
52
U m þ i 1 s k i p
(eptir Egilsson1).
Það er gleðilegur vottur um framfarahug hjá oss, þegar
hver tekur við af öðrum að útlista fyrir almenningi í blöðum
vorum, hverniglinnda eigi alvinnúbrögðum vorum í betrahorf;
er nú þegar tekið til með sjáfarútveginn, sem að sönnu víðast
á laudi hjer er smátt og smátt að batna, en umhótunum virð-
ist þó ekki stefnt í alveg rjetta átt. — Bæði í ísiendingi Nr.
8—4 og Þjóðólfi 11. blaði þ. á. eru góðar hngvekjur um þetta
efni, og er eg báðum blöðunum samdóma að því er tilganginn
snertir, og að miklu leyti öðru get eg fellt mig við fyrirkomu-
lag það, sem þau fara fram á. Eg hefi þá líka í hyggju að
biðja ísafold að færa löndum mínum álit mitt um þetta efni,
enn blýt þá jafnframt að segja álit mitt um hinar áminnstu
greinir hiuna blaðanna.
Greinin í «íslendingi» byrjar á því, að jafna saman fram-
förum vorum í kvikfjárrækt og fiskiveiðum, og kemst að þeirri
niðurstöðu, án þess þó að hafa leitt nein rök að því, að fiski-
veiðar eða sjáfarútvegur vor standi á enn lægra stigi en kvik-
fjárræktin. Þessu get jeg engan veginn verið samdóma, að
minnsta kosti ekki að því Suðurland snertir, og mun jeg reyna
að færa rök að máli mínu. Bátasmíði hefir farið mjög fram j
hjer syðra nú 20 árin síðustu, að þvi leyti, að farið er að
stækka bátana, hafa þá sterkari og með fallegra lagi, seglin
eru nú orðin stór og vel sniðin, og hvorutveggja hefirgjört ekki
minna að verkum en svo, að nú sigla allir beitivind á báða
bóga og leggja ekki út ár, þar sem þeir áður máttu berja hálf-
an og heilan daginn úttaugaðir af þreytu og vosbúð, og urðu
ef til vill á endanum að hleypa undan, og legaðist svo vikum
saman þar sem þeir náðu landi. Þannig er það nú talið bæri-
legt sjóveður, sem ekki var litið á sjó í áður, sökum ills út-
búnaðar á skipunum, og af því þau voru seglvana. Veiðar-
færi eru nú líka miklu vaudaðri en áður, og sjómenn að öll-
um jafnaði langt um betri og, sem von er, öruggari á þess-
um betri bátum og með vandaðri áhöldum. Er það fullkunn-
ugt, að meira hefir líka aflazt síðustu árin hjer syðra, og
má það vissulega þakka framförum en ekki apturförum að því
er skipaútveginn snertir. En það sem er þó fyrir öllu er það,
að sjaldgæfara er nú en fyrr að bátar farist í róðrum, og er
þó mun betur og djarflegar sóttur sjór nú en áður, og er það
einnig ávöxtur af því, sem eg hjer hefi talið til framfara skipa-
útvegnum. Hvað mundi höfundur greinarinnar í ísl. geta talið
til framfara í kvikfjárrækt? |>að yrði víst fátt; mjer er því
miður, ókunnugt um það. Færri landbændur munu hafa end-
urbætt fjárhús sín og fjós, en sjáfarbændur stækkað og bætt
báta síua, færri landbændur bætt kyn fjár og kúa, en sjáfar-
1) Sakir riimleysis i blaðinu befir grein pessi orðið að bíða hjá oss
síðan í miðgóu. R i t s t.
Björnstjerne Björnson.
Höfundur sögunnar «Járnbrautin og kirkjugarðurinn», er
prentuð hefir verið f blaði þessu í vetur, mun vera mörgum
kunnur hjer á landi, en þó færri en skyldi1, bæði sökum þess,
að hann mun vera hið bezta skáld, sem nú er uppi á Norð-
urlöndum, og jufnframt vegna þess, að hann hefir í blaðaritum
sínum komið fram sem drenglyndur og skorinorður styrktarmað-
ur íslands í stjórnarbaráttu vorri hin síðari árin. Vjer ætlum
því að drepa hjer á helztu æfi-atriði hans.
Hann er prestson, og fæddur 8. des. 1832 í sveit þeirri,
er Kvikne (Kviknir) heitir, upp á Dofrafjöllum; er þar brikalegt
fjallaiandslag og svipmikið og fer að vonum, að það haQ haft
sterk áhrif á skáldið í bersku hans, og að til þeirra áhrifa megi
að nokkru leyti rekja hinn sannþjóðlega og mikilfenglega al-
vörublæ, sem einkennir skáldskap hans.
Björnst. var settur í skóla, en þótti tregur til bóknáras,
varð stúdent með ljelegum vitnisburði, og væntu menn sjer
eigi mikils af honum. En um sömu mundir var hann tekinn
1) Dr. Gnstav Storm, eiDn himia noisku íræbimanna, er hjer voru vitb þjób-
hátíbina, getur þess í ferbabók sinni, ab embættismabur einn í Reykjavík,
sem annars hafl verib vel ab sjer, hafl haldlb ab „Sorg og Tröst“ eptir A.
Munch sje merkasta skáldrit Norbmanna i síbari tímum ; síban hafl eigi ver-
ib ort anrtab en ómerkilegir smámunir;itt|.
bændur veiðarfæri sín. Þaðerólík keppnin hjá þessum tveim-
or stjettum vorum. Það sjást lítil merki þess, að landbændur
hirði um, að taka öðrum fram í sínum atvinnuvegi, en sjáfar-
bændnr keppast á um að hafa sem gangbezt skip, og fara
daglega í kappsiglingar.
Ilöf. í »ís 1.» telnr mestu nauðsyn að vjer reynum að fá
þilskip, svo vjer geturn sótt fiskinn á dýpri mið, ef þarf. lTm
þetta rnun hver íslendingur honum samdóma. En eg verð að
taka fram fleiri rök fyrir þessari nauðsyn en hann gjörir. Vjer
vitum, að Frakkar fiska bjer við land á mörg btmdruð skipum,
og hafa þann sið þegar þeir hafa dregið svo sem rúmast á
þilfariuu, að vinda upp segl og stefna á haf út, sigla svo of-
urhægt og slægja fiskinn, kasta öllu slóginu úlbyrðis og egna
ineð þessu fiskiþvöguna til að elta sig út á djúpið þangað, sem
þeir vita að /slendingurinn á skelinni sinni þorir ekki sækja,
sem ekki er von. Á þennan bátt hafa Frakkar ár epiir ár
spillt fiskigöngum hjá oss, en ef vjer fjölguðum þilskipum,
svo að nokkrum mun væri, þá gætum vjer gjört slikt bið sama,
en vjer ættum ekki að sigla f r á, heldur að landi, og gætum
að minnsta kosti egnt nokkuð af fiskiþvögunni með oss upp á
grunnmið. Jeg lifi nú í þeirri von, að þilskip fjölgi óðum hjá
oss, áður langt um líður, og væri þá gaman að sjá, bvort
þorskurinn þæði ekki eins vel úrkaslið úr bræðrum sínum, þó
íslendingar hefði slægt og kastað, eins og þó Frakkar hefði
gjört það, og mundi þáekki líða á löngu að færri franskar skút-
ur sæust hjer upp á miðum en nú gjörist. Þilskipaveiðin ætti
líka sinátt og smátt að koma af hinni skaðlegu og útdrátlarsömu
netabrúkun, sem nú tiðkast, og svo losuðust sjóraenn lika við
hina örðugu og úttaugandi beitu-fjöruvinnu, því þá væri allt
fiskað á ljósabeitu. Væri þetta hvorttvcggja ekki lítill hagnað-
ur fyrir útvegsbændur, sem eyða of fjár í net, og missa þau
opt og tíðum, ef hroðar koma, auk þess að veiði í þeim bregzt
mjög opl; það þarf og eigi lítið að veiðast, til þess að netin
borgi sig, þótt engin óhöpp komi upp á. Eg hefi af vel kunn-
ugum manni frjett, að til neta hjer um Suðurnes muni vera
kostað allt að 100,000 króna, og óar það engum útvegsbónda
að leggja þetta út, en væri þessu nú varið lil þilskipa, mætti
kaupa eða byggja í minnsta lagi 20 þilbáta á ári hverju fyrir
þetta. Kaupmenn eru fúsir á að lána þetta allt sjáfarbændum;
en ef þeir væru beðnir að styrkja menn til að koma sjer upp
þilskipum að sama hlutfalli, móti þvi að fá afianu af þeim,
eins og þeir áskilja sjer aflann úr netunum, þá mundi koma
annað hljóð í strokkinn. Að lyktum vil jeg minnast á, hversu
háseturn er óhultara á slíkum skipum, og hve miklu betra
það er fyrir heilsu þeirra og fjör, auk þess að þessi skip geta
fiskað nótt og dag þegar afii býðst, þar sem hinir á bátunum
eru að engjast sundur og saman kvöld og morgna til að kom-
til að semja skáldrit og rita »kritiskar» greinir í norsk dag-
blöð, er fóru f þá átt að spyrna mót hinni dönsku stefuu, er
þá var ríkjandi í leikmennt Norðmanna, en ryðja til rúmsþjóð-
legri, norskri sjónleiksíþrótt. Hið fyrsta rit, er ávann honum
frægð, var hiu ágætisfagra skáldsaga «Synnöve Solbakken»
(Sunnifa á Sólhól). Aðrar helstu skáldsögur eptir hann eru
«Fiskerjenten» (fiskistúlkan), «En glad Gul» (kátur drengur),
«Arne» og «Brudeslaatten» (brúðarslagurlnn), sem ef til vill tek-
ur þeim öllum fram að skáldskaparfegurð. Á íslensku hafa
áður verið prenlaðar eptir hann 2 smásögur, er vjer munum
eptir: «Faðirinn» (Ný Sumarg. 1860, bls.87) og «Hættuleg bón-
orðsför» (íslendingur 1860, bls.200 neðanm.). Hefir þeim öll-
um verið tekið með miklu lofi, og hafa menn einkum dást að
því, hversu höfundinum hefir tekizt að lýsa norsku bæudalífi
og norskum landsháttum og landslagi með jafnmiklum trúleik-
og skáldskaparfegurð. Af leikritum eða »dramatiskum» skáld-
skap eptir B. eru merkust: Sigurd Slembe», «Marie Stuart»,
«De Nygifte•> og «Sigurd Jorsalafar». Þá er °S Ijóðmælasafn
hans, «Digte og Sange», er hefir mörg ágæt kvæði að geyma.
Það er hvorttveggja, aðBj. B. hefir afiað ættjörð sinni heiðurs með
skáldmennt sinni, bæði á Norðurlöndum og annarstaðar um
heim, enda hafa landar hans sjeð það við liann og veitt hon-
um árleg skáldlaun (1600 kr.).
Bj. B. hefir auk skáldiðju sinnar fengizt við blaðaritstjórn,