Ísafold - 26.10.1878, Blaðsíða 2

102
ISAFOLD.
27,o‘8
vorar láti ekki hafa sig til þess, að
styðja fáeina svo kallaða íslenzka kaup-
menn, sem ekki eru íslenzkir nema að
nafninu einu, til þess að bera lög vor
ofurliða; vilji þessir herrar ekki verzla
hjer eptir vorum lögum, þá verðum
vjerað hugga oss, þó þeir verzli fram-
vegis eingöngu þar, sem þeir, hvort
eð er, vilja heldur bæði lifa og deyja.
Vjer höfum helzt til lengi sætt þeim
nýlendu kjörum, sem þeir og þeirra
sinnar hafa sett oss.
Reykjanessvitinn.
Við fórum á stað frá Bessastöðum
þann 12. október, aflíðandi dagmálum,
riðum um Hafnarfjörð suður að Hraun-
um, til þess að fá nákunnugan mann
með okkur yfir almenninginn, upp und-
ir Dyngjur. Liggur sandaslóði frá svo
kölluðum Gvendarbrunni yfir þveran
brunann. Verður þar ekki farið nema
hægt. ^egar upp undir Dyngjur er
komið, þá er beygt vestur á við þann-
ig, að maður hefir Dyngjur á vinstri
hönd, en Keilir, Keilisbræðurna og
Fagradalsfjöll á hægri hönd. Vonum
bráðar komum við niður á sljetta völlu
eða grundir, sem kallaðar eru Höskuld-
arvellir, og því næst, þegar komið er
fyrir endann á Dyngjum, ofan á Sel-
velli; hefir þar fyrir skemmstu verið
haft í seli frá Hrauni, austasta bæ í
Grindavík, og standa seltóptirnar enn.
þ>á er siðan glögg og góð gata yfir
sanda, holt og mela ofan að Hrauni,
sem er yel húsaður bær og reisugleg-
ur. Má þar sjá marga fallega og gilda
spííu, sem brimið kastar í land. Tún
eru í ailri Grindavíkinni snögg og send-
in, en taðan hin kröptugasta. Frá
Hrauni er riðið vestur eptir allri Grinda-
víkinni; svo komum við að Gerðhúsum,
einni af hjáleigum Járngerðarstaða; eru
þar tvö timburhús ný og vönduð, og er
þar í alla staði vel um gengið, svo að
ekki lítur út fyrír annað, en Grinda-
víkin hljóti að vera bjargræðispláss,
þegar menn kunna með að fara. Enda
er landslagi svo lagið, að þar hlýtur
að vera gott fyrir sauðfje; hjer og hvar
sáum við mel (sandhafra) og allvíðast
er góð og sjálfsagt kjarnmikil snöpfyr-
ir kindur. En að sunnanverðu ber sjór-
inn trjáreka í land, og fiskisæk hefir
plássið reynzt í flestum árum. J>að sem
verst er við Grindavíkina er örðugleik-
inn við aðflutninga; þó er einn kaup-
maður úr Keflavík farinn að senda þang-
að skip, til að sækja og flytja þangað
varning. Frá Garðhúsum fylgdi bónd-
inn (Einar Jónsson, oddviti hreppsnefnd-
arinnar i Grindavíkurhrepp) okkur að
prestssetrinu Stað. f>ar er sömuleiðis
vel og þokkalega umgengið. Vorum
við þar nóttina í bezta yfirlæti, og gát-
um ekki orðið þess áskynja, að Staður
væri eitt af fátækari brauðum landsins.
Daginn eptir fylgdi Einar bóndi okkur
frá Stað og suður á Reykjanes. J>að
er um tveggja tima reið, yfir bruna-
hraun að fara, og litt farandi, sem
stendur, nema maður hafi, eins og við,
gagnkunnugan leiðtoga. J>á er vegur-
inn vel hreppandi, enda mun með litl-
um tilkostnaði, mega gjöra veginn all-
greiðan. Er mestmegnis farið á hraun-
hellum, en sandþyngsli eru þar ekki
nándanærri eins mikil, eins og á veg-
inum frá Reykjanesi í Hafnirnar. Er
það ekki efamál, að Grindavíkurmenn
muni fúslega verja nokkrum dagsverk-
um til að bæta veginn út á Reykjanes.
þegar þeir, eins og við er að búast, sjá,
að umferð fer að aukast; enda er öll
þörf á því fyrir sjálfa þá, því mikill
hægðarauki verður það fyrir aðflutning
á rekatimbri, ef landvegurinn er hrepp-
andi. Opt stendur svo á, að illfært er
sjóleiðis sökum brims, og smásprek til
rapta og eldiviðar má flytja á hestum,
þó stórhöppin verði að flytja sjóleiðis.
Eins og menn vita, stendur hinn
svo kallaði Valahnjúkur fram við sjó,
syðst á ströndum þessa lands. Er stand-
berg það sem að sjó veit, en aflíðandi
brekka upp á hann. Mun hann vera
um 200 fet yfir sjávarmál. Á honum
stendur vitaturninn, sem enn þá er held-
ur fyrirferðarminni en skólavarðan. Mun
turninn, upp að ljóskerinu, verahjerum
bil 20 fet; en hæðin er nóg, þvi varla
munu margir vitar standa skör hærra.
Tuminn er byggður úr þar til völdu
brunagrjóti, sem bezt þolir loptslag
vort; er hann rambyggilegur með múr-
akkerum til bindingar ; ofan á honum á
að vera umferð af þykkum járnplötum
með loptholum (Ventiler) og þar á of-
an á sjálft ljóskerið að skrúfast oglóð-
ast. í því er fjöldi af steinolíulömpum,
sem hver fyrir sig er felldur í íhvolfa
látúnsplötu, er fleygir ljósinu til baka
og út á sjó, því enga birtu ber vitinn
á land upp, heldur að eins í hálfhring
á sjó út. Er ljóskerið sjávarmegin eins
og gefur að skilja, umkringt sterku og
skæru spegilgleri. J>egar við komum
á Reykjanes, var sjálfur turninn að ut-
anverðu ekki alveg búinn; var eptir að
festa efstu hleðslusteinana, undir ljós-
kerinu. Var þá bæði eptir, að koma
ljóskerinu fyrir, sem mun vera vanda-
verk, og að höggva innan í vitann.
Aptur á móti var búið að byggja bæ-
inn handa vitaverði og ‘hans hyski.
Stendur bærinn utan í Skálafelli, á að
gizka annan eins veg ffá vitanum, eins
og frá landshöfðingjahúsinu í Reykja-
vík upp að skólavörðu, nema hvað
brattari leið er upp á Valahnjúkinn en
upp bakarastiginn, þó skásneiðingaveg-
ur hafi verið gjörður upp að vitanum.
J>etta er langur vegur á vetrardag í hverju
veðri ogfærð, og á hverjum tíma dags og
nætur, sem er. Enda mun þörf á að búa hjer
betur um, þó ekki væri nema með kað-
al- eða vírþræði frá vitanum ofan að
bænum. Sje það satt, sem vjer ekki
efum, að margur dagur hafi í sumar
verið óvirkur á Valahnjúknum fyrir
veðrasakir, þá má nærri geta, hvernig
þar muni viðra, segjum í útsynnings-
byljum. Hafi menn getað orðið úti frá
bænum í Odda að fjósinu, þá er ekki
hættan minni hjer. Hvorki er bærinn
öflugur nje vel byggður. Innviðir eru
fjarri því að vera góðir; bærinn þröng-
ur, og eins og fátækur þurrabúðarmað-
ur hefði byggt. J>etta er dýr sparsemi;
því það mun sannast, að þessi bær
stendur ekki í 10 ár. Ekki er enn þá
búið að steinlíma vitann utan, og verð-
ur að líkindum ekki í haust, því úr þvi
frost byrja, er það frágangssök; er þetta
bæði kostnaðarauki og bagi. Meira
gengur til, ef aptur að sumri komandi
á að fara að setja upp af nýju múrpalla
(Stilladser), heldur en ef þeir væri not-
aðir með sama, sem nú eru þar, þá er
hætt við að regn og frost skemmi held-
ur samskeytin á turninum vetrarlangt,
ef ekki er búið að sljetta hann á undan
með steinlími; ien það er hvorttveggja
að nú er of áliðið, til þess mikið verði
gjört úr þessu, og að það fje, sem ætl-
að var til vitabyggarinnar, mun vera
brúkað upp. Vjer skulum, að svo
stöddu, ekki rannsaka, hvort allt hefir
verið eins sparlega tekið, sjer í lagi
aðflutningar og á öllu eins vel haldið,
eins og skyldi; hitt býður sanngirni
að játa, að örðugleikar hafa verið mikl-
ir. J>að er engin hægðarleikur að draga
grjót að sjer upp á Valahnjúkinn og
það steina, sem 6—10 manns þarf til
að hnosa þar upp; ekki er heldur lá-
deyðan þar dagslega, þegar lenda þarf
með eitthvað, sem til vitans þarf, svo
sem kalk og steinlím, vistir og áhöld.
þá gekk langur tími til að ná í vatn,
gjöra brautir, höggva grjót niðri í fjöru,
ef fjöru skyldi kalla, þar sem brimið
beljar ár og síð, og verst af öllu hefur
það reynzt, að margir dagar hafa fallið
úr, af því ekki gat orðið úr verki uppi
við vitaturninn fyrir stormi og óveðri.
J>að viðrar öðruvísi upp á Valahnjúkn-
um en niðri á Austurvelli. Allt grjót
og múrverkið virðist vera vandað og
traust, ef það sem eptir er verður eins
vel af hendi leyst, eins og það sem
búið er, en svo segir oss hugur um
— og ekki veldur sá sem varir — að
í voru loptslagi muni þurfa vandað og
ósvikið steinlím til að fága turninn út-
byrðis, svo ekki fari eins og með að-
gjörðirnar á dómkirkjunni. Enda mun
hinn duglegi múrmeistari, sem fyrir
byggingunni hefir staðið, og kunnugur
er hjer á landi, vera á voru máli í þessu
efni, og mun varla tilvinnandi, að spara
nokkrar tunnur af bezta steinlími, þar
sem þó er búið svo miklu til að kosta.
Að laun yfirsmiða hafa verið há, er
síður tiltökumál, því ekki hefir það
verið neitt sældarlíf að liggja í tjöldum
á Reykjanesi, þó um sumar sje. J>að
teljum vjer fyrir vort jleyti ekki eptir,
ef allt verður að síðustu vel og vand-
lega af hendi leyst, og ef landsins fje
hefir að öðru leyti verið vel og hagan-