Ísafold - 14.07.1881, Page 3

67
eða útbúnaður fyrir ofan laxakistur þær,
sem prófa á, og þessi útbúnaður verð-
ur því að geta veitt 9 þumlunga lax
og minni; en þess konar athafnir væru
af prívatmanni beinlínis ólöglegar, og
þess vegna verður yíirumsjón yfirvalds-
ins að vera því samfara, sem jeg bað
um. Bæði þau mál, sem risu út af
þessari ályktun alþingis eru nú komin
fyrir hæstarjett; en hjer hafa þau ver-
ið dæmd á þá leið, aðjeg var dæmdur
í báðum málum af landsyfirrjettinum
sýkn afkærum hins opinbera og máls-
kostnaður látinn falla á það. Undir-
rjettardóminn þekkja menn, því hann
var strax auglýstur í blöðunum.
Álit mitt um viðaukalögin hefi jeg
að öðru leyti áður látið í ljósi, sjá ísaf.
4. árg. 1877, nr. 10 og 11.
Jeg get ekki leitt hjá mjer að geta
þess, að mjer finnst öll þessi ofsókn á
móti mjer óskiljanleg, sjer f lagi af
hálfu þeirra manna, sem stendur að
öllu leyti á sama, hvernig jeg veiði.
Allir vita, að jeg brúka sömu veiðiað-
ferð og áður hefir brúkuð verið, nema
að jeg hefi gjört víddina milli rimlanna
stærri, svo að 9 þuml. gildur lax geti
smogið um þá. Allir vita Uka, að fað-
ir minn k e y p t i laxveiðina af kon-
unginum. Afþessum ástæðum skiljeg
heldur eigi, að viðaukalögin 11. maím.
1876 geti haft eða eigi að hafa nokk-
ur áhrif á umliðinn tíma (tilbagevirken-
de Kraft), því þau af nema ekki hin
gömlu lög, sem giltu, þegar hæstarjett-
ardómurinn fjell, svo að sú laxveiði gæti
eyðzt, sem faðir minn keypti af kon-
ungi, til þess að dómkirkjan og lands-
sjóðurinn, sem nú eiga jarðirnar Breið-
holt og Hólm, skuli geta auðgazt á
minn kostnað; því um hinar jarðirnar,
sem að ánum liggja, getur ekki verið
umtalsmál, þar sem eigendur þeirra eru
ekki niðursetningar, sem sveitin þarf
að sjá um. J>að er óhugsandi, að frjáls
stjórn eða landsins útvöldu menn, þ. e.
alþingismenn, skuli vilja nota orðatil-
tækið í afsalsbrjefi föður míns, þar sem
stendur: „svo að hann getur notað hana
(0: veiðina) eins og hann hefur kunn-
áttu til, vill og getur bezt samkvæmt
lögum þeim um fiskiveiðar á íslandi,
sem þegar eru sett eð'a hjer eptir koma
úk'’ til þess endurbótalaust að taka af
mjer aptur þau rjettindi, sem jeg hef
erft eptir föður minn, til þess að auðga
einstöku menn og landssjóðinn. J>etta
hefir aldrei verið tilætlun þingsins, því
að þá hefði seinni hluta annarar grein-
ar ekki verið viðbætt í viðaukalögun-
um 11. maímán. 1876, og það á sjer
hvergi stað, að teknar sjeu eignir
manna nema í almennings þarfir og
móti ríflegri borgun. Almennings þörf
getur hjer ekki verið um að tala, því
að þótt ef til vill nokkur laxveiði gæti
komizt á við jarðir þær, sem fyrir ofan
veiðitakmörk mín liggja, sem þó er
mjög vafasamt, þá finnst mjerþað eigi
megi heita almennings þarfir, með því
líka þ..ð eru mestar líkurtil, aðþáyrði
eigi aúðið, að nokkur veruleg laxveiði
yrði í Eiliðaánum, sökum þess, að því
nær hvergi er hægt að hafa netalagnir.
Að menn með heilbrigðri skynsemi
skuli láta æsa sig upp til að rífa og
brjóta annara manna eign (o : laxakist-
ur mínar), af því veiðiaðferð mín eigi
að vera á móti „guðs og manna lögumli,
það er mjer óskiljanlegt að skuli eiga
sjer stað hjer á íslandi, sökum þess að
vjer höfum lög, sem friðhelga einstak-
an villtan fugl, æðarfuglinn, svo enginn
má drepa hann á nokkurn hátt nokk-
urs staðar á landinu, en hann á að lifa
í og með á annara manna veiðitak-
mörkum, hvort sem hann spillir þar
beitu eða öðru, til þess að einstakir
menn, sem eiga bú á beztu jörðum
og eyjum, geti eingöngu haft hag af
honum. Líka eru margar jarðir hjer á
landi, sem liggja með sjó, þar sem mik-
ill reki er, en eiga þó ekki rekann,
heldur eiga kirkjur langt upp til sveita
allan reka á sumum þessum jörðum.
Að endingu vil jeg leyfa mjer að
spyrja, hvort 50. gr. stjórnarskrárinnar,
sem segir svo fyrir :
„Eignarrjetturinn er friðhelgur. Eng-
an má skylda til að láta af hendi
eign sína, nema almennings þörf
krefji; þarf til þess lagaboð og komi
fullt verð fyrir“,
hefir verið af numin með nýjum lögum ?
Ef ekki er svo, að þessi grein sje af
numin, þá verða menn að afsaka, að
jeg enn álít laxveiðina í Elliðaánum
sem mína eign, og að jeg verji þessa
eign mína eptir því sem jeg hef þrek
til, og sem lögin heimila mjer.
Jeg vona þess, að hver vandaður
og hleypidómalaus íslendingur muni
styðja mig í löglegri viðleitni minni í
þessu efni. Ef landssjóðnum þætti á-
stæða til að kaupa af mjer laxveiðina
í Elliðaánum og þær tvær jarðir mínar,
sem að þeim liggja, Bústaði og Ártún,
þá er jeg fús til að selja þessar jarðir
mínar, ef það er sanngjarnlega til greina
tekið, hversu mjög að lax hefir hækkað
í verði hin síðari árin. Jeg hef hingað
til ekki fundið mikla hvöt hjá mjer að
byrja á því, að reyna til að klekja út
laxi með haglegum tilbúningi, meðan
jeg hef átt í öllum þeim málaferlum og
amasemi, sem samfara hafa verið lax-
veiði minni frá því faðir minn dó og
allt til þessa. En það getur verið, að
landssjóðurinn, bæði með því að láta
klekja út löxum, og með því að nota
það mikla vatnsafl, sem Elliðaárnar
hafa að bjóða, geti aflað landinu mik-
illar auðsuppsprettu; því til þess þarf
meira fje en jeg hef til umráða.
Reykjavík, 12. dag júnímánaðar 1881.
* *
*
Athugasemdir munu innan skamms |
verða gjörðar við þessa grein. Útg. J
J>essi mál hafa verið borin upp af
þing'mönnum í neðri deild alþingis :
1. Frumvarp til laga um rjettindi bú-
settra kaupmanna (frá þingm. Borg-
firðinga og 1. þm. Eyf.): Kaupmönn-
um, sem búsettir eru á íslandi og
verzla þar fyrir sinn reikning, skyldi
heimilt að selja varning allan smá-
sölu, en öðrum kaupmönnum skyldi
að eins heimilt, að selja varning stór-
sölu. Fellt frá 2. umr. g.júlí með 13
atkv. gegn 9.
2. Frv. til laga um stefnufrest í einka-
málum (frá þm. Borgf., 1. þm. Suð-
urmúlasýslu og 1. þm. Eyf.): Stefnu-
frestur í einkamálum, er skotið er frá
yfirdómi til hæstarjettar, skyldi vera
að eins 6 mánuðir. Fellt frá 2. umr.
9. júlí með 11 atkv. gegn 11.
3. Frv. t. 1. um leiguburð af peninga-
lánum (frá 1. þm. Eyf., 1. þm. Sms.
og þm. Borgf.): Leiguburður af pen-
ingalánum skal eptir frumv. vera
frjáls.
4. Frv. t. 1. um kosningarrjett kvenna
(frá 1. þm. Árnesinga): Ekkjur og
aðrar ógiptar konur, er standa fyrir
búi, skulu hafa kosningarrjett, þá er
kjósa skal í hreppsnefnd, sýslunefnd
og á safnaðafundum, ef þær eru 2 5
ára að aldri o. s. frv.
5. Frv. t. 1. um kosningu presta (frá
þm. Borgf.): Eptir frumvarpi þessu
eiga söfnuðirnir að mega kjósa presta
sina. Nefnd^ sett 9. júlí: G-r. Thom-
sen, Arnlj. Olafss., |>orkell Bjarnas.
6. Frv. t. 1. um breyting á 1. gr. laga
15. okt. 1875 um aðra skipun á
læknishjeruðum á íslandi o. fl. (frá
þm. Borgf.): Frumv. fer fram á, að
stofnað verði nýtt læknishjerað frá
Skarðsheiði út á Akranes, og skal
læknirinn sitja á Akranesi.
7. Frv. t. 1. um nýtt lælcnishjerað (frá
(þm. Dalam.): Dalasýsla og Bæjar-
hreppur í Strandasýslu skulu vera
sjerstakt læknishjerað. Fellt 13/7.
8. Frv. t. 1. um viðauka við lög 27.
febr. 1880 um eptirlaun presta (frá
þm. Dalarn.): Tími sá, er prestur
hefir verið kapellan, skaltalinn með,
þá er talin eru embættisár hans, þau
er hann fær eptirlaun fyrir.
9. Uppástunga til þingsályktunar um
nefnd til að hugleiða skólamál lands-
ins (frá 1. þm. Árnesinga).
10. Uppást. til þingsál. um nefnd til að
íhuga stjórnarskrá landsins (frá 2.
þm. Norðurmúlasýslu).
n.Frv. t. 1. um breyting á lögum um
eptirlaun presta 27. febr. 1880 (frá
þm. Barðstrend.): Eptirlaun prests
skulu reiknuð eptir embættisaldri
hans og upphæð' launa þeirra, er
hann samkvæmt hinu síðasta brauða-
mati hafði árið áður en hann fjekk
lausn frá prestsþjónustu, eptir til-
teknum mælikvarða. Fellt frá 2.
umr. 11. júlí með 17 atkv.
12. Frv. t. 1. um sóknargjald til prests
(frá þm. Dalamanna); Preststíund af
lausafje og fasteign skal af numin,
svo og dagsverk, lambsfóður og off-
ur; en í stað þess skal koma sókn-
argjaid, er árlega sje ákveðið fyrir
hverja kirkjusókn eptir vissum regl-
um, og skal gjaldi því jafnað niður
á sóknarbændur eptir efnum og á-