Ísafold - 11.03.1885, Blaðsíða 2

42
búð, þar sem menn úr Vatnsleysustrandar-'
og Rosmhvalaneshreppum hafa atkvæðis- j
rjett, því að, þótt sá fundur hefði verið fjöl-
sóttur hjeðan úr hreppi, mundu atkvæði
okkar samt eigi hafa getað ráðið úrslitum,
og menn þeir, er fóru hjeðan á fundinn,
segjast hafa gefið atkvæði með 3amþykkt-
inni, af því að sýslumaður bar það fram,
sem eðlilegt var, að öll samþykktin væri
felld, ef þetta atriði væri vir henni numið;—
en sýslunefndin ein hefði borið ábyrgð fyrir
það, að hún hefði tekið þetta atriði inn í
samþykktina.
Jeg fyrir mitt leyti treysti mjer eigi til að
dæma um málið: »net« eða »ekki net«, því
að til þess vantar mig nægilega þekkingu
og reynslu; en þegar jeg talaði við menn
hjer, sem eru gamlir og reyndir og sem hafa
aflað mikinn fisk í net á hinu umrædda
svæði, þá fann jeg það fljótt, að þeir voru
allir á einu máli um það, að skaðlegt væri
að banna mönnum netalagnir þar, og mjer
fannst það líka sjálfum, að það gæti orðið
dýrt «experiment» (dýr tilraun) að byrja á
þessu nú í ár. f>að væri sannarlega hryggi-
legt að hugsa sjer það, að nægur netafiskur
kæmi inn' á fjörðinn, og enginn mætti
svo veiða hann, en menn yrðu ef til vill
daglega að fara í land átómum ferjum, af
því að enginn fiskur fengist á færi. Af því
að mjer heyrðist á mönnum, að þeir myndu
ætla sjer að leggja net sín, hvort sem sam-
þykktin yrði löggilt eða ekki, þá sagði jeg
þeim, að þetta væri óhyggileg aðferð, og að
þeim væri betra að skrifa amtmanni og
skýra honum frá áliti Garðahreppsmanna
um þetta málefni, og af þessum ástæðum
mun skjalið til hans hafa orðið til.
Jeg verð enn fremur að álíta að fund-
urinn á Tangabúð hafi ekki verið bær til
að samþykkja þetta atriði í samþykktinni,
hafi Bessastaðahreppsbúar eigi verið kvadd-
ir til fundarins.
Að endingu læt eg þá skoðun mína í ljósi,
að aldrei fáist'góð lög um fiskiveiðar vorar
með þessari samþykktaraðferð. Hið eina
rjetta finnst mjer vera, að skipuð sje nefnd
af valinkunnum mönnum og hún látin semja
frumvarp til laga um fiskiveiðar í Faxaflóa,
og að það svo verði lagt fyrir næsta þing.
Hafnarfirði 4. marzm. 1885. Q. Zimsen.
Nokkur oró um hag alpýðu,
einkumá suðurlandi.
Eptir
J>. Bjarnason.
Ef einhver spyrði á þá leið: hvernig
stendur á því, að almenningur hefir nú á
þriðja ár orðið að neyðast til að lifa að
meira eða minna leyti á gjöfum, að minnsta
j kosti hjer í suðuramtinu, þá mundi svarið að
líkindum verða: það er allt sprottið af ótíð-
inni og fellinum 1882, og þetta batnar bráð-
um.
Eg vildi óska að svo væri, og að sá
neyðarhagur, sem almenningur lifir við nú
um stundir, væri að eins skyndi-ástand.
En hagur almennings víðsvegar urn land,
og þó einkum á suðurlandi, var því miður
allt annað en góður áður en fellirinn og
mislingarnir dundu yfir 1882, og skal eg að
eins taka árin frá 1860 til 1880 til skoðunar
í þessu efni.
1860 fjekk Snæfellsnessýsla lánaðar 400
tunnur af korni til að afstýra yfirvofandi
hallæri.
1861 beiddi þingið stjórnina um 7000 rd.
lán handa bágstöddum sveitum í Gullbringu-
og Iíjósarsýslu og Borgarfjarðarsýslu, og var
það einkum sökum fiskileysis.
1867 báðu Skagafjarðar og Eyjafjarðar-
sýslur stjórnina, sökum skorts, um kornlán,
sem og fjekkst.
1868 var ástandið í suður og véstur
amtinu, mest sökum fiskileysis, svo bágborið
að bæði var skotið saman stórmiklu fje í
Danmörku til hjálpar hinum nauðstöddu og
stjórnin veitti og suðuramtinu 5000 rd. lán
í sama skini.
1864 féngu bæði Austur-Skaptafells og
Suðurmúlasýslur fyrir aðstoð stjórnarinnar
kornhjálp til að koma í veg fyrir bjargar-
skort.
1871 fengu 2 hreppar í Norður-þingeyjar-
sýslu 20 tunnur af kornmat lánaðar hjá
stjórninni, sökum ótta fyrir hallæri.
Vestmanneyjar og íbúar Gullbringu- og
Kjósar og Borgarfjarðarsýslu hlutu og á ár-
unum 1875 til 1877 bæði stjórnarlán og
talsverðar gjafir til að firra sig hungri, enda
er flestumvísthjer við Faxaflóa sunnanverð-
an minnisstætt fiskileysið á árunum 1876
og 77.
Slíka opinbera og einstakra manna hjálp
urðu menn víðs vegar um land að fá á
þessu tímabili til að verjast vandræðum, og
þegar þess er gætt, hversu örðugt gekk opt
að fá lán þessi endurborguð, má geta nærri,
hversu ástandið hefir verið bágt, og eg held
líka, að þeir sem þekkja til og hafa tekið
eptir hag almennings nú um síðustu 20 ár,
ekki sízt hjer víðsvegar um Suðr- og Vest-
urland,hljóti að játa, aðhagur alltof margra
alþýðumanna sje í sannleika bágborinn.
það eru margir og hafa lengi verið hjer á
landi svo bágstaddir, að þeir hvorki geta
haft nægilegt nje hollt viðurværi nje klætt
af sjer kulda, auk heldur að menn eigi kost
á að gjöra sjer dagamun, sem þó er eðlilegt
að menn langi til, ekki sízt þá sem eyða
aldri sínum við strit og skort. Um húsa-
kynni ætla eg ekki að tala. f>að eru því
miður of fáir meðal almennings til sveita
svo efnum búnir, að þeir geti gjört þau
viðunanleg og því síður varanleg, að minnsta
kosti á Suðurlandi.
f>að er auðvitað gott og þakkarvert, að
fá hjálp hjá öðrum, þá er sönn þörf krefur;
en óskandi væri, að hugsunarháttur sem
flestra væri svo, að þeir vildu þó áður leita
allrar ærlegrar sjálfshjálpar, því mjög er
hætt við, að gjafahjálp til langframa þegin
sljófgi rneir en æskilegt er hverjum manni
nauðsynlega sjálfstæðistilfinningu, enda
hvorki við gjöfum að búast til lengdar,
— leiðir verða langþurfamenn, — nje
skemmtilegt að lifa á þeim, verði öðruvísi af
komizt.
Bágborið ástand manna, og það áður en
harðærið hnekkti bjargræði manna, er, f>eg-
ar að er gáð, raunar mjög eðlilegt. Arið
1850 var fólkið á landinu rúmar 59 þús.,
en 1880 var það nær 72f þús., eða milli
eins fjórða og eins fimmta parts fleira (22jy»
fleira). Til þess nú að menn hefðu haft
eins góðar ástæður 1880 eins og 1850, hefðu
atvinnuvegirnir þurft að aukast 1 hlutfalli
við fólkið eða þó raunar töluvert meir, með
því að þarfirnar fara sífellt vaxandi, bæði
sannar þarfir og ímyndaðar. En því fer
fjarri, að svo hafi verið. Eg hefi ekki, svo
eg muni, sjeð greinilega skýrslu um skepnu-
fjöldann á landinu 1850, og þess vegna tek
eg árið á undan eða 1849 til samanburðar.
þá mun tala nautpenings á landinu hafa
verið um 22£ þús. (að kálfum frátöldum),
en sauðfjenaður um 430 þús. (að lömbum
frátöldum). En 1880 var nautpeningurinn
aptur 21 þús. og sauðfje 501 þús. þ>að er
með öðrum orðum, að í stað þess að pen-
ingurinn hefði samkvæmt fólkstölunni átt að
fjölga á þessu tímabili um hjer um bil fjórða
part, til þess að afkoman hefði verið jafn
góð, þá hefir sauðfjenaðurinn fjölgað að
eins um sjöttapart (16£"/>) og nautpeningur-
inn alls ekkert fjölgað, heldur fækkað (um
6-Jý), og er von að slíkt dragi dilk eptir sig
Að vísu kann peningur að gjöra sumstað-
ar nokkuð betra gagn nú en þá, af nokkuð
betri meðferð, og yms smá atvinna að hafa
aukizt; en það gjörir þó sjálfsagt ekki mik-
inn mun. Að vísu hafa þeir og fjölgað méir
en um helming á þessu tímabili, sem taldir
eru að lifi af sjó, svo aflinn í heild er sjálf-
sagt töluvert meiri. En meðan menn stunda
sjó á opnum skipum mestmegnis, er sú
fjölgun eigi veruleg framför, heldur jafnvel
hinn voðalegasti háski fyrir landið, ekki sízt
þar sem fiskurinn eins og t. d. í Faxaflóa
virðist fremur vera að fjarlægjast þær stöðv-
ar, sem almenningur * getur sótt hann á.