Ísafold - 08.07.1885, Blaðsíða 3

115
gert ráð fyrir, að tekjurnar hrökkvi ekki I
fyrir gjöldunum á fjárhagstímabilinu 1886
1887: vantar á um 4000 kr. Aður hefir
allt af verið gert ráð fyrir talsverðum af-
gangi, sem jafnan hefir þó orðið langt um
drýgri í reyndinni. J>essi halli er að miklum
mun fólginn í því, að ekki er búizt við nema
24,000 kr. í lausafjárskatt á fjárlagstíma-
bilinu, í stað 39,000 kr. nú. Að öðru leyti
er fátt utn nýungar í fjárlagafrumvarpinu.
Nefnd í þvi máli er: Tryggvi Gunnars-
son (formaður), Eiríkur Briem (skrif.), Hall-
dór Kr. Friðriksson, jporkell Bjarnason,
þorst. Thorsteinsen, Lárus Blöndal, |>orlák-
ur Guðmundsson.
Endurskoðun stjórnarskrárinnar. f>rír
þingmenn í neðri deild, Benid. Sveinsson,
Jón Ólafsson og Jón Sigurðsson, hafakomið
fram með stjórnarskrárfrumvarp, sem er sem
mest sniðið eptir frumvarpi þingsins 1873,
samkvæmt áskorun f>ingvallafundarins, þar
á meðal sjerstaklega farið fram á landstjóra
(sama sem jarl) hjer á landi,með ráðgjöfum,
er hafi ábyrgð fyrir alþingi.
Nefnd var sett í mál þetta í gær: Jón
Sigurðsson (20 atkv.), Benidikt Sveinsson
(19), f>órarinn Böðvarsson (19), f>orvarður
Kjerulf (18), f>órður RÍágnússon (14). Hall-
dór Kr. Friðriksson (13), og Jón Jónsson (12).
Á undan nefndarkosningunni urðu nokkr-
ar umræður, og varð fyrstur til máls
Landshöfðinginn, er kvaðst vilja lýsa því
yfir nú þegar, að stjórnin álit sjerhverja
breyting á stjórnarskránni ónauðsynlega að
svo komnu og mundi því eigi aðhyllast
neinar breytingar á henni. Sjerstaklega
lýsti hann því yfir, að petta frumvarp mundi
með engu móti geta öðlast staðfestingu kon-
ungs, þótt svo hefði verið að stjórnin hefði
eigi álitið endurskoðunina ónauðsynlega,
hvað þá heldur þegar svo væri. f>ar með
kvaðst hann hafa lýst skoðun stjórnarinnar
og þeim afdrifum, er málið ætti í vændum,
þótt það kæmist gegn um þingið.
Jón Sigurðssoti svaraði fyrstur landshöfð-
ingja, og kvað sjer eigi hafa komið óvart
þessar undirtektir, en taldi þingmönnum
byrja að líta meira á þörf og kröfur þjóðar-
innar en geðþótta stjórnarinnar í þann og
þann svipinn. — I sama streng tóku þeir
Jón Ólafsson og Benidikt Sveinsson; enn
fremur Eiríkur Kúld að nokkru leyti, en
II. Kr. Friðriksson barði heldur í vænginn.
Landsbanki. f>essi eru nokkur hin helztu
fyrirmæli landsbankafrumvarpsins:
Banka skal stofna í Reykjavík, er kall-
ast landsbanki; tilgangur hans er að greiða
fyrir peningaviðskiptum landsins og styðja
að framförum atvinnuvega þess. Til þess
að koma stofnun þessari á fót, leggur lands-
sjóður 10,000 kr. til. — Landsbankinn fær
að láni úr landssjóði allt að hálfri miljón
króna, er skal vera vinnufje hans. Fje
þetta greiðist bankanum smám saman, ept-
ir því sem þörf hans krefur, í seðlum þeim,
er getur um hjer á eptir. Bankinn greiðir
landssjóði 2°/° í leigu um árið af skuld sinni
og ver öðrum 2f> um árið til að mynda
varasjóð. — Stjórninni er heimilt að gefa út
fyrir landssjóð seðla, fyrir allt að hálfri
miljón. Seðla skal gefa út er gilda 100,
50 og 10 krónur. — Seðlum landsjóðs
skal tekið við í konungs og öðrum opin-
berum sjóðmn á Islandi; þeir gilda þar
manna milli og eru skuldgengur greiðslu-
eyrir með fullu ákvæðisverði. Engum öðr-
um en landssjóði er heimilt að gefa út
brjefpeninga á Islandi. — 1 bankanum má
fá seðlunum skipt mót öðrum seðlum og
mót smápeningmn eptir því sem tök eru á.
— Bankinn hefir á hendi þessi störf: 1.
Tekur við peningum sem innláni eða með
sparisjóðakjörum, á dálk og í hlaupareikn-
ing. 2. Kaupir og selur víxla og ávísanir,
sem gjaldast eiga á íslandi eða erlendis,
útlenda peninga, bankamiða, brjefpeninga
og auðseld arðberandi verðbrjef. 3. Lánar
fje móti tryggingu í fasteign. 4. Lánar fje
mót handveði. 5. Veitir lán sveitum og
bæjum og opinberum stofnunum á Islandi
mót sveita eða bæja ábyrgð. 6. Veitir láns-
traust mót handveði og sjálfsábyrgð. 7.
Heimtar inn útistandandi skuldakröfur. —
Bankinn má taka lán út á eigin eignir sín-
ar. — Hinar nákvæmari reglur og fyrirmæli
mn alla tilhögun á störfunum verða ákveð-
in í reglugjörð, sem bankastjórinn stingur
upp á, en landshöfðingi samþykkir.—Bank-
inn getur með samþykki landshöfðingja sett
á stofn aukabanka eða haft framkvæmda-
stofur annarstaðar á Islandi.
Fje ómyndugra og opinberra stofnana má
um stundarsakir setja á vöxtu í bankann.
Fje það er hefir verið lagt inn í bankann
og vextir þess, er undanþegið kyrsetningu
og löghaldi, meðan það stendur þar inni.
Baukanum er heimilt að áskilja sjer
hærri leigu en 4°/» um árið af útlánum gegn
fasteignarveðum.
Baukinn er undanþeginn tekjuskatti og
sveitarútsvari.
I stjórn bankans skal vera einn fram-
kvæmdarstjóri (með 2000 kr. launum), er
landshöfðingi skipar með hálfs árs uppsagn-
arfresti, og tveir gæzlustjórar (500 kr. hvor),
er kosnir eru sinn af hvorri deild alþingis
til fjögra ára um sinn. Af gæzlustjórum
þeim, sem í fyrsta skipti eru kosnir, skal
þó annar að 2 árum liðnum fara frá eptir
hlutkesti. Endurkosning getur átt sér
stað.—Heimili bankans er í Reykjavík og
þar skulu forstjórarnir vera búsettir. —
Landshöfðingi skipar og setur frá bókara
bankans (laun 1000 kr.) og fjehirði (1000)
eptir tilliigum stjórnarnefndarinnar. Hinal
aðra sýslunarmenn skipar stjórnarnefndin.
—Landshöfðingi skal og hvenær sem er
gota látið rannsaka allan hag bankans.—
Forstjórar bankans og sýslunarménn mega
eigi vera skuldskeyttir bankanum, hvort
heldur er sem skuldunautar eða ábyrgðar-
menn annara. — Landshöfðingi tekur til
endurskoðara, er rannsaki reikninginn í
hverju einstöku atriði og beri hann saman
við bækur bankans og heimafjeð. — Auk
hinna 2ý um árið af seðlaupphæð þeirra, er
landssjóður lánar og 2. gr. getur, skal og
leggja í varasjóð eptirstöðvar þær, er verða
við árleg reikningsskil bankans.—
Nefnd í bankamálinu: Arnljótur Ólafsson,
Jón Ólafsson, Eiríkur Briem, |>orvarður
Kjerulf, Egill Egilsson.
Kveðið á þingvelli
27. júni 1885.
Sje jeg frægra feðra stöð
fimbulmúrum varða,
þar sem bláa bjargatröð
beljar iðan harða,
þar sem alþing áður var
ítrum skipað höldum,
skarð er fyrir skyldi þar
skeð af norna völdum.
Nú er sjerhver brotin búð
brott er Hallur1 liðinn,
gjörvallt horfið skógarskrúð,
skelfur hamar sviðinn;
þannig vitum eldist allt,
öldin hin sem fæddi;
einn þó brosti ávalt kalt,
örlög tiðar hæddi.
þar sem fellur öxará
ofan þingvöll forna
fossinn glottir grár að sjá
geipun hæðir norna;
kappa frægra kveður óð
kynjum þrældóms gleymir,
helgrar móður hjartablóð
hans um æðar streymir.
Skoðum forua frelsismynd
fossinn hæru gráa;
bergjum hans úr hreinni lind
hug og þrekið áa,
ef vjer sýna þorum þá
þol um nokkrar stundir,
munum þreyða frelsið fá
föður* merkjum undir.
1) Hallur á Síðu, einhver bezti drengur i fornum
sið.
2) föður=;konungs.
Árni porkelsson, Grímseyingur.
Fyrlrspurn. Herra ritstjóri! Leyfist að
spyrja, hvernig fer um það mikla svo nefnda
plankamál þar syðra ? J>að var svo stórt
á því risið, að margan furðar á, ef það á að
ilognast út af«. Hafi Rosmhvalanesmenn
verið eins sekir, eins og að þeim var drótt-