Ísafold - 24.11.1886, Blaðsíða 3

191 ,
þjóðarinnar sjeu fullkomlega sannfærðir um
þetta, þá er það heldur ekki satt, að þing-
ið hafi vanrækt önnur nauðsynjamál þjóð-
arinnar, vegna stjórnarskrármálsins; þegar
til þess er litið, hvað hin lítlenda ókunn-
uga stjórn hefur lagt þinginu lítið lið til
að semja ný lög og lagabreytingar um inn-
lend þjóðmál, þá held jeg að hver maður.vilji
hann vera sanngjarn, verði að álíta þaðmikið
en ekki lítið, sem þingið hefir afkastað,
og þó að á slíkum lögum hafi verið ýmsir
gallar, eins og öðrum mannanna verkum,
þá hafa slíkir gallar varla verið meiri en
að líkindum, þegar litið er til hinnar óhag-
kvæmu stöðu þjóðarinnar til að undirbóa
lagafrumvörpin og hins allt of stutta tíma,
sem þingið hefir haft til að semja lögin
og ganga frá þeim í góðu lagi.
Flest lagafrumvörp, sem komið hafa til
þingsins frá stjórninni og sem miðað hafa
til nokkurrar verulegrar þjóðnytsemdar,
hafa verið sprottin af marg-ítrekuðum uppá-
stungum þings og þjóðar, en flestir hinir
óþjóðlegu agnúar á slíkurn lagafrumvörpum
hafa verið sprottnir af útlendum rótum,
annaðhvort beinlínis eða óbeinlínis.
Jafnvel á hinum síðustu þingum, síðan
stjórnarskrárbreytingarnar urðu þjóð og
þingi verulegt áhugamál, þá hefir þjóð og
þing undirbúið og rætt jafnframt önnur
allsherjar nauðsynjamál þjóðarinnar, svo
sem skattamálið að nokkru leyti, nokkur
atriði samgöngumálsins, lagaskólamálið og
fleira.
það er eptirtakanlegt, að þau þjóðmál,
sem stefnt hafa í þjóðernislega átt og sem
ekki hafa komizt klakklaust gegnum þing-
ið, hafa optast strandað á mótmælum
þeirra þingmanna, sem helzt hafa þózt
finna það á sjer, hvað stjórnin vildi og
hvað hún ekki vildi, svo sem skatta- og
tollamálið 1885; en hafi þau komizt í gegn-
um þingið, þá hafa þau strandað á neit-
unartillögum hins danzk-íslenzka ráðgjafa
eða máske ráðgjafastjórnarinnar í heild
sinni, svo sem lagaskólamálið. það er
eitt af þeim málum, sem virðist vera sann-
arleg grýla fyrir hina dönsku stjórn, og er
bágt að segja, hvað til kemur, nema ef það
skyldi vera það einkenni málsins, að það
miðar til að efla íslenzkt þjóðerni.
það mun óhætt að fullyrða, að meiri
hluti þjóðarinnar sje orðinn fastráðinn í
að vilja láta breyta skattalögunum þannig:
að af verði teknir með öllu ábúðar- og
lausafjárskattur, tekjuskattur af atvinnu
og útflutningsgjald af fiski og lýsi, en
leggja aptur í þess stað óbeina skatta eða
hæfilega innflutningstolla einkum á þær
vörur, er landsmenn geta helzt án verið;
því þó að frumvarp í þessa átt væri, eptir
að hafa verið samþykkt í efri deild, fellt í
neðri deild 1885, þá mun það hafa komið af
því, að meiri hluti deildarinnar hafði gleypt
við þeirri tálflugu, sem einn af hinum
fáu meðhaldsmönnum ábúðar- og lausa-
fjárskattsins hafði komið í munn þeim, sem
sje : að eptirgefa hálfa skatta af ábúð og
lausafje fyrst um sinn um tveggja ára
tlma; því flestum neðri deildarmönnum
ekki síður en meiri hluta efri deildar
var þó mein-illa við skatta þessa, sem
þeir höfðu sýnt með því, að hafa samþykkt
útflutningsgjald af afurðum landsins, og
var þó flestum illa við alla iitflutningstolla
í raunu og veru, og munu því við atkvæða-
greiðsluna um útflutningstollana hafa hugs-
að sem svo : af tvennu illu skal taka það
minna, en við atkvæðagreiðsluna um af-
nám skattanna og innleiðslu aðflutnings-
tollanna munu þeir hafa sagt við sjálfa
sig: það er þó aðgengilegra í bráðina, að
verða af með f ósómans skattana hálfa
fyrir ekki neitt, heldur en að verða af með
skattana alla móti því, að gjalda aðflutn-
ingstoll af kaffinu, sem er svo hressandi,
af rótinni, sem er helmings búdrýgindi eða
meira í kaffibúskapnuin, af sykrinu, sem er
svo sætt, og greiða hækkaðan toll af tóbak-
inu, sem fáir tóbaksmenn geta lifað án, og
þar sem óhófsnautn alls þessa sælgætis er
orðin sú tízka, sem er hverjum harðstjóra
voldugri.
þeii', sem hafa haldið fram afnámi lausa-
fjárskattsins, hafa meðal annars fært til
síns máls hin afarmiklu og þjóðspillandi
tíundarsvik; en fyrir afnámi ábúðarskatts-
ins hafa menn meðal annars til fært hið
ósamhljóða jarðamat um land allt og hina
miklu breytingu, sem verður á ýmsum jörð-
um landsins ár hvert, svo ekki mundi af veita
að meta sumar þeirra að nýju á hverju ári
eða annaðhvort ár og ræða um það jarðamat
á hverju þingi, og mundi allur sá kostnaður,
sem af því leiddi, nema miklum hluta á-
búðarskattsins, ekki sízt, ef það leiddist í
venju, að gefa hann eptir hálfan við og
við — það er að skilja, þessir menn vilja
komast hjá öllu framtali lausafjár til tí-
undar, og öllu jarðamati eða hundraðatali
jarða. En þá segja aðrir: þó ábúðar- og
lausafjárskattur sjeu af numdir, þá verður
hvorki komizt hjá hundraðatali jarða nje
framtali lausafjár til tíundar, meðan önnur
gjöld, svo sem jafnaðarsjóðsgjald, sýslu-
sjóðsgjald, og einkum gjöld til presta og
kirkna eru byggð á hundraðatali jarða og
lausafjár; og af þessari ástæðu mun að
nokkru leyti hafa verið sprottin tillaga sú,
er kom úr Skagafirði inn á þingið 1885,
um að breyta öllum gjaldmáta til presta
og kirkna; setja presta á föst laun úr lands-
sjóði, að því leyti tekjur af fasteignum
brauðanna ekki til hrökkva ; viðhalda kirkj-
um af sameiginlegum kirknasjóði fyrir land
allt, sem landssjóður skyldi leggja 25,000
kr. ár hvert fyrst um sinn. þessi útgjöld
landssjóðs til presta og kirkna ætlaðist
uppástungan til, að landssjóði yrðu endur-
borguð með aðflutnings- og útflutnings-
tollum.
þó það yrði nú nokkuð fljótt um þessi
frumvörp sem fleiri á þinginu 1885, þá bera
þau þó vott um, að menn eru óánægðir
með þann gjaldmáta til presta og kirkna,
sem nú er og lengi hefir tíðkazt, svo ekki
er ólíklegt, að það mál verði bráðum tekið
upp aptur og hinum gamla gjaldmáta breytt
á einhvern hátt. það virðist einnig benda
til hins sama, að stiptsyfirvöldin hafa skrif-
að öllum próföstum, og boðið þeim að leita
álits hjeraðsfundanna um: hvort og að
hve miklu leyti og á hvern hátt þeir á-
líti þörf á að breyta tekjum prestanna.
Allmargir hjeraðsfundir munu hafa kosið
nefnd manna til að íhuga þetta mál til
næsta vors, og er líklegt, að prófastar
kveðji til aukahjeraðsfunda fyrir næsta
þing til að íhuga og ræða nefndarálitin
og málefni þetta í heild sinni, og að hjer-
aðsfundirnir fái síðan þingmönnunum álit
fundanna til meðferðar á næsta þingi.
Á auka-alþingi næstliðið sumar var eng-
inn tími til að taka fyrir nein fjármál, auk
stjórnarskrárinnar og þeirra mála, sem
hlutu að vera í sambandi við hana; en
flestir hinna þjóðkjörnu þingmanna höfðu
með sjer svo marga aukafundi utanþings,
sem þeir ýtrast höfðu tíma til, og voru
fundir þessir ætlaðir til að koma sjer sam-
an um, hver aðalmál menn ættu einkum
að undirbúa í vetur og vor til næsta þings,
og kom þessum þingmönnum saman um,
að hin helztu aðalmál, sem mest. lægi á,
væru: skattamálið í heild sinni, sam-
göngumálið fyrir land allt, og alþýðumennt-
unarmálið; og gerðu menn ráð fyrir, að
þingmenn ræddu um mál þessi við kjós-
endur sína, og að bæði þingmenn og aðrir
ritfærir menn rituðu um þau í blöðunum.
Jeg ætla þá að byrja á því, að rita fá-
einar athugasemdir um gjaldmátann til
presta og kirkna; því um það atriði hefir
einnaminnst verið ritað og rætt.
Rasmus Rask.
í flestum blöðum Dana stendur um þess-
ar mundir áskorun sú, er hjer fer á eptir :
nDen 22. Novbr. 1887 vil Hundrede Aar
vœre lienrundne, siden den store Sprogfor-