Ísafold - 14.03.1888, Blaðsíða 2

4<;
staklega 1., 17., 19. og 22. gr. laganna), að fje-
lagssjóðurinn sje tvennskonar, eða jafnvel að
Lann sje i raun og veru 2 sjóðir, skaðabóta-
sjóður eða árstekjusjóður fjelagsins, er mvnd-
ist af inngöngu-aurum fjelagsmanna samkvæmt
2. og B. gr. laganna og ábyrgðargjöldunum fyrir
hvert einstakt vertíðar-ár (ábyrgðar-ár), og eignar
sjóður fjelagsmanna, er sje afgangurinn af árleg-
um ábyrgðargjöldum þeirra framyfir hvers árs út-
gjöld til kostnaðar og skaðabóta. J>essi síðar-
nefndi sjóður sje eigi eign fjelagsins, heldur
hvers einstaks fjelagsmanns, og verði honum
þvi eigi varið til skaðabótagreiðslu. Til skaða-
bótagreiðslu fyrir skiptjón, er fjelaginu sje
skylt að bæta, skuli fyrst og fremst varið sjóði
þeim, sem myndazt hafi af inngöngu-aurunum,
og þar næst ábyrgðargjöldum fjelagsmanna það
ár, er skiptjónið ber að höndum; en nægi eigi
þetta til greiðslu skaðabótanna, skuli jafna því,
sem á vantar, á fjelagsmenn eptir þeirri til-
tölu, sem hver þeirra á mikið eða lítið í ábyrgð
fjelagsins og án tillits til þess, hve mikið fje-
lagsmenn kunni að eiga í sjóði af ábyrgðar-
gjöldum undir umsjón fjelagsstjórnarinnar.
J>egar nú hákarlaskipið „IÍ!fur“ fórst sumarið
eða haustið 1884, hafi fjárhag fjelagsins verið
svo háttað, að þess árs inngöngu-aurar og á-
byrgðargjöld eigi hafi nægt til greiðslu skaða-
bóta þeirra, er fjelagið átti að greiða nefnt ár,
Fyrir því hafi því, sem á vantaði til þessa, ver-
ið jafnað á fjeiagsmenn eptir þvi hlutfalli, bve
mikið þeir áttu i ábyrgð fjelagsins; og taldist
þá svo til. að við þessa niðurjöfnun kom á eig-
endur „Úlfs" 618 kr. 9 aur.
En áminnzt tvískipting á tekjum fjelagsins í
sameiginlegan fjelagssjóð og sjerstakan eignar-
sjóð fjelagsmanna er eigi heimiluð í fje-
lagslögunum, enda eigi í þeim bent til
hennar með einu orði, og virðist hún eingöngu
sköpuð með reikningsfærsluaðferð fjelagsstjórn-
arinnar, sem því að eins hefir þýðingu fyrir
úrlausn þessa máls, að hún sje samkvæm lög-
um fjelagsins. Enda hefur áfrýjandinn heimt-
að sjer ofanritaða upphæð tildæmda af þeim
fjelagssjóði, sem fjelagsstjórnin kallar eign fje-
lagsmanna í sínum vörzlum og sem var 26566
kr. 68 aur. hinn 1. nóvbr. 1883.
í 2. gr. fjelagslaganna er kveðið svo á, að
fjelagið hafi fastan sjóð til skaðabóta, er hver
skipseigandi í fjelaginu gyldi í sjerstaTclega hið
fyrsta ár 21/, “/o af ábyrgðarverði skipseignar
hans. 3. gr. mælir svo fyrir, að þeir, sem
ganga síðar í fjelagið, gjaldi eins og hinir fyrstu,
auk hins árlega áhyrgöargjalds 21/., °/0 sem inn-
göngueyri. 14. gr. segir, að ábyrgðarkaupið
sje árlega 4l/4 °/0, og á vissum tímum l1/2°/o
sem viðbótar-ábyrgð. í 17. gr. er svo fyrir-
mælt, að það, sem bjargað verður af brotnu
fjelagsskipi, sje eign fjelagsins í rjettri tiltölu
við þann hluta, sem fjelagið hefir ábyrgzt í
skipinu J>etta eru tekjur fjelagsins, og það
eru þær, sem mynda þann sjóð, sem um getur
í 2. gr. laganna (sjá að framan), og í 19 gr.,
þar sem segir svo, að ef eigi hrökkur sjóður
fjelagsins til, að bæta áfallinn skaða eitthvert
ár, skuli jafnað því, sem á vantar, niður á fje-
lagsmenn í rjettri titölu við það, er þeir eiga i
ábyrgð. J>að verður eigi sjeð, að orðið „sjóður“ eða
„fjelagssjóður“ hafi í nokkurri grein laganna
aðra þýðingu en þá, sem hjer er bent á, nje
heldur að lögin geri ráð fyrir nokkrum öðrum
sjóði en þessum í vörzlum fjelagsstjórnarinnar
sem slikrar. Sjerstaklega nefnir 22. gr. einmitt
þenna sjóð fjelagssjóð, og er eigi unnt að sjá,
að það sje annar sjóður en sá, sem um getur
i 2. og 19. grein.
Nú er 19. grein að eins nánari útskýring eða
útfærsla á hinni almennu grundvallarsetningu
í síðari málslið 1. greinar, og verður því að
skilja þessa grein með þeim viðauka, sem 19.
grein setur, enda virðist eigi þar með vera
raskað i neinu Jmeginreglunni í 1.- grein lag-
anna. Reglan fyrir skaðabótagreiðslunni verð-
ur þá þessi, að meðan [fjelagið á sjóð, greiðast
skaðabætur af {honum, en sje hann þrotinn,
er þeim jainað til greiðslu á fjelagsmenn. J>ar
sem það nú eigi er sannað í málinu, að þessi
sjóður fjelagsins hafi verið þrotinn haustið 1884,
og að því hafi verið heimild til niðurjöfnunar
á fjelagsmenn eptir 19. gr. sbr. 1. gr. fjelags-
laganna„ ber að dæma hina stefndu stjórn
ábyrgðarfjelagsins til að greiða áfrýjandanum
hinar umþrættu 618 kr. 9 aura“.
Stofrran Forngripasafnsins.
Afmæli Forngripasafnsins var haldið 24.
f. m., eins og kunnugt er, af því að þann
sama mánaðardag fyrir 25 árum var dag-
sett brjef það frá stiptsyfirvöldunum, er
talið er svo sem stofnunarskrá safnsins.
Hvert var tilefni brjefs þessa ?
|>að var þetta tvennt: ritgjörð, dags. 8.
jan. 1863, frá kand. Helga Sigurðssyni á
Jörva (nú uppgjafapresti á Akranesi), sem
síðan var prentuð í »íslendingi« III. 20,
með fyrirsögn »Lítið eitt um íslenzkar forn-
menjar«; og í öðru lagi gjöf frá sama manni,
15 gripir, sem urðu frumstofn safnsins og
gefnir einmitt í því skyni.
Eitgjörð þessi er mikið vel samin. þar
er lýst nytsemi og ágæti fornmenja yfir
höfuð, — til skýringar sögu þjóðanna —,
og því, hverjar mætur menntaðar þjóðir
hafa á þeim og eiga að hafa. J>á er minnzt
á afdrif íslenzkra fornmenja þangað til, eða
með öðrum orðum : hraparlegt hugsunar-
leysi og hirðuleysi um að gæta þeirra, og
síðan skorað á þjóðina, að leggjast á eitt
að halda saman fornmenjum þeim, sem
enn væru til í landinu, og koma þeim
saman á einn stað, nefnilega í höfuðstaðn-
um, Eeykjavík. »Hlynnum af alefli að
þessum dýrmæta fjesjóði« , segir hann.
»Eeynum að koma inn hjá sem flestum
verðskuldaðri virðing, þekking og ást á
fornmenjum landsins*.
Gjafirnar frá honum, frumstofn safnsins,
voru allt sem hann hafði eignazt af fom-
menjum til þess tíma, meira eða minna
mérkilegir smíðisgripir frá ýmsum öldum,
leifar af gömlu sverði, kálfskinnsblöð o. fl.
Kvaðst hann ætlast til, að þetta verði
•fyrsti vísir til safns íslenzkra forn-
menja«, og leggur fyrir, hvernig geyma
skuli: í sama húsi sem stiptsbókasafnið,
undir varðveizlu bókavarðar og yfirumsjón
stiptsyfirvaldanna; að halda skuli skrá yfir
gripina, ekki ljá neitt burtu af þeim, en
öllum gefast kostur á að sjá þá, og að við
skuli bæta og fara eins með gjafir, sem
kunni að koma frá öðrum.
Jafnskjótt sem stiptsyfirvöldunum, sem
þá voru, settum stiptamtmanni Th. Jonas-
sen og biskupi H. G. Thordersen, var
kunnugt orðið um gjöf þessa og tillögur
allar, fyrir milligöngu stiptsbókavarðarins
Jóns Arnasonar, rita þau honum áminnzt
stofnunarbrjef, og komast þar meðal ann-
ars þannig að orði:
»þar sem vjer hljótum að vera á einu
máli með gjafaranum, herra cand. H. Sig-
urðssyni, um nauðsyn þá, sem á því er, að
halda saman þeim fáu forngripum, sem
eptir eru hjer á landi, og teljum það auð-
sætt, að sá einasti vegur til þessa sje, að
safna þeim saman á einn stað 1 landinu
sjálfu, og að Beykjavík margra hluta vegna
sje staður sá, er bezt sje til þess kjörinn,
skulum vjer, með því herra H. hefir snú-
ið sjer að yður með þetta mál, er einnig
varðar yður sem bókavörð stipsbókasafns-
ins, biðja yður að votta honum virðingu
vora og viðurkenningu um pá attjarðar- og
fornaldarást, sem lætur sig í Ijósi hjá hon-
um i þessu lians hrósverða fyrirtæku.
þannig var Forngripasafnið stofnað, bein-
línis eptir áskorun og tillögum síra Helga
Sigurðssonar, sem lagðar voru síðan til
grundvallar eða jafnvel fylgt beinlínis að
því er snertir stjórn og fyrirkomulag safns-
ins; og stiptsyfirvöldin finna sig tilknúð að
votta honum virðingu sína og viðurkenn-
ing fyrir þetta lofsverða verk hans.
Hefðu þau, stiptsyfirvöldin, sem þávoru,
verið spurð að, hvern þau álitu vera aðal-
frumkvöðul að stofnun safnsins, þá er svo
sem enginn vafi á, eptir þessu, hvern þau
mundu hafa til nefnt. f>au mundu meira
að segja hafa viljað kalla hann stofnanda
safnsins, þar sem hann gaf fyrsta vísirinn
til þess og setti reglurnar fyrir tilhögun-
inni á því m. m. Sjálfur höfundur Forn-
gripasafnsskýrslunnar I., Sigurður Guð-
mundsson málari, segir um hann, að hann
hafi orðið »fyrstur til að leggja hyrning-
arsteininn í þvílíkt safn« (þ. e. Forn-
gripasafnið).
þetta hefir öllum almenningi verið kunn-
ugt og af öllum viðurkennt, fyr og síðar,
þeim er vit hafa á og vilja til að fara
ekki með annað en það sem satt er og rjett.
Enda er það ekki þakkandi, þar sem
jafn-auðgengið er að greinilegri vitneskju
nm þetta, eins og vikið var á í síðasta
hlaði.
Nærri má geta, að forgöngumönnum af-