Ísafold - 13.07.1889, Blaðsíða 1

Kemui út á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
(104 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndm vií
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðsinst. í Austumtrceti 8.
XVI 56.
ReyKjavik, laugardaginn 13. júlí.
1889.
Tollmálið
Tillögum nefndarinnar í neðri deild um það
tnál, helzta málið á þessu þingi annað en
stjórnarskrármálið, œtti að vera vel tekið,
utan þings og innan, hvað sem verður. þ>að
eru vel hugsaðar tillögur og hyggilegar : að
halda sjer við fáa gjaldstofna, og þá helzt
þess kyns vörur, «sem annaðhvort eru ekki
beinlínis nauðsynlegar, eða að minnsta kosti
brúkaðar um þarfir fram», og hafa heldur
þessa tolla þeim mun hærri.
Nefndin stingur upp á því sama, sem Isa-
fold hefir lagt til, eða því sem næst: að hafa
kaffitollinn 10 a., sykurtoll 5 a., tóbakstoll
35 a., og toll af vindlum 1 kr. af hundraðinu.
Öðrum tollum leggur hún til að hafnað sje
að þessu sinni. Utflutningstolla telur hún
yfir höfuð miklu óaðgengilegri en aðflutnings-
tolla, en lætur á sjer skilja, að útflutnings-
tollur á landvöru kynni að vera takandi í
mál í staðinn fyrir ábúðar- og lausafjárskatt,
ef hann væri afnuminn, en nú hafi frumvarp
um það verið fellt í efri deild. Að fjölga
aðflutmngstollum telur nefndin frágangssök
að svo stöddu af ýtnsum orsökum, góðum og
gilduin, þar á meðal einkum kostnaðarsömu
'tolleptirliti og þa-r af leiðandi tálma fyrir
greiðum viðskiptum, en sárlítils von f aðra
bönd í hreinar tolltekjur af sumum vörum
þeim, er stungið hefir verið upp á að tolla.
Nefndin bendir á það, að því er kaffitollinn
snertir, að þó að hann kunni að leggjast
þyngra á sjávarmenn en sveitabændur, þá
yrði það atvik að eins til að bæta úr þeim
ójöfnuði, sem nú á sjer stað, þar sem hinir
beinu skattar og gjöld yfir höfuð eru miklu
lægri á sjávarmönnum en sveitabændum.
Sykurtollinum telur nefndin með rjettu það
til gildis, að «sökum hinnar almennu sykur-
nautnar, sem fremur fer vaxandi en minnk-
andi, bæði við sjó og til sveita, mun naumast
verða fundin önnur jafnlegri eða vissari
tekjugrein fvrir landssjóð».
þessi kaffi- og sykurtollur, sem nefndin
stingur upp á, er og sannarlega ekki hár, í
samanburði við það, sem annarsstaðar gjör-
ist, þar sem slíkur tollur er þó ekki nema
einn af mörgum öðrum og þeim þaðan af
hærri. Hann er ekki hærri en svo, að sjeu
einhverjir svo göfuglyndir, eða hitt þó heldur,
að sjá átján augunum eptir þeim fjárfram-
lögum í landsins þarfir, þá er þeim inn-
an handar að spara við sig vöru þessa sem
tollhækkuninni nemur, og getur það enginn
afarkostur heitið. þetta er líka hið minnsta,
sem landssjóður getur komizt af með til að
rjetta sæmilega við fjárhag sinn. það er
líka miklu rjettara og hyggflegra, að hafa
hinn nýja toll undir eins nærri lagi hvað
upphæðina snertir, en að eiga fyrir sjer, að
mega. til að hækka hann aptur eptir fá-
ein ár.
Að stjórnin verði móthverf þessari hækkun
á tollinum, frá því sem hún hefir sjálf stung-
ið upp á, er lítt hugsanlegt, og raunar engin
■ástæða til að ímynda sjer. Enda mundi
slíkt eins dæmi um nokkra stjórn í nokkru
landi um víða veröld.
Af alþýðu hálfu má búast við nokkrum i
umyrðum út af tollum þessum fyrst í stað, í
sumum hjeruðum að minnsta kosti. Sum-
staðar hafa menn á þingmálafundum í vor
sýnt af sjer þann stjórnlegan þroska, að leggja
upphæð tolla þessara á vald þingmanna. En
víða hefir hinu brugðið fyrir, að menn hafa
viljað halda hlífiskildi yfir óskabörnum sínum,
kaffinu og sykrinu, og viljað heldur ota öðr-
um vörum fram, sem þeim var ekki eins
hlýtt til; jafnframt hefir brytt greinilega á
bróðurlegri og kristilegri viðleitni til að ýta
álögunum hver af sjer og yfir á náungann:
sjávarmenn viljað helzt að lagt væri á land-
vörurnar, sveitabændur á sjávarvöru eða það
sem sjávarmenn eyða mest af. En slíkt
jafnar sig allt von bráðar, þegar tollurinn er
á kominn og reynslan sýnir, að hver einstak-
lingur lifir eins neyðarlaust hans vegnaeptirsem
áður, en landinu í heild sinni er miklu borgn-
ara og það tekur einhverjum verulegum fram-
förum fyrir bragðið, fyrir því að menn tíma
að leggja dálítið af mörkum því til viðreisnar.
|>að verður eins og skúrarhryðja, sein menn
bera sig illa undan fýrst í stað, en sjá eptir
á, að óþarfi var að vera að formæla, þegar
þeir líta gróðurinn, sem hún hefir framleitt.
Fáein orð um eyðing refa.
Eptir alþingism. pnrlák Guðmundsson.
jþað er kunnugra en frá þurfi að segja,
hvern skaða refar gera hjer á landi og hafa
gért, eptir öllum líkum að dæma síðan að
land byggðist, og farið var að stunda sauð-
fjárrækt. það getur engum vafa verið undir
orpið, að eins og landið var fagurt og frftt,
og skógi vaxið milli fjalls og fjöru, eptir
vitnisburði sögunuar, og einnig gnótt fiskjar
í fjörðum, í ám og vötnum, eins muni hafa
verið ástatt á landi, að mergð hafi verið af
fuglum og þá líka refum, þar sem að þessu
hafði ekki eytt verið af manna völdum um
óþekkjanlega háa tíð. Að orðið skolli hafi
snemma verið komið inn í daglegt mál og
það hafi verið þekkt, að bíta nær eða fjær
greni, sjezt af orðum Helga Harðbeinssonar
í Laxdælu. Sömuleiðis er það ljóst af orðum
Skarphjeðins, er hann sagði: «Ofús em ek at
láta bræla mik inni sem melrakka í greni».
þá hefur sú aðferð verið þekkt, að eyða við-
komunni á þann hátt.
Hvort fornmenn hafi skotið refi með
örvum af boga, er ekki víst, eu þó mjög lík-
legt. Ætla má, að Gunnari á Hhðarenda
hafi ekki verið það um megn. það má ráða
af því, þegar hann skaut í augað á Sigurði
svínhöfða. Telja má víst, að gildruveiðin
hafi verið brúkuð þegar á landnámstíð og
allt fram á síðustu öld.
Refar eru þau einu rándýr hjer á landi að
heita má og eru heimsfræg fyrir ráðspeki sína,
hörku og hrekki. f>eir hafa gert og gera enn
þann dag í dag ægilegt tjón á sauðfje lands-
manna, og þó er árlega miklu fje varið til
refaveiða um land allt. f>að hefir t. d. verið
varið í Kjósar- og Gullbringusýslu á árunum
1887—88 á annað þúsund krónum til refa-
veiða, og þó er þeim sem að dýraveiðum
starfa, jafnan illa launað í samanburði við
það, hvað starfinn er erfiður og honum sam-
fara vökur, vosbúð og kuldi. Samt er þessi
fjárupphæð, sem útlögð er til refaveiða, á
flestum stöðum lítið fje hjá þeim skatti, sem
dýrin taka sjálf af fjáreigendum, en saman
lagt er það stór fje.
En fyrir utan allt það efnalega tjón, það
stóra fjárspursmál, sem hjer er um að ræða,
þá er annað þýðingarmikið atriði í þessu
máli, og sem sjerstaklega ætti að koma tii
yfirvegunar á þessum tímum, þegar meiri
virðing og næmari tilfinning fyrir rjetti dýr-
anna er að ryðja sjer braut frá austri til
vesturs og norðri til suðurs um allan hinn
menntaða heim. |>að eru tilfinningarsljófir
menn, sem ekki fyllast jafnvel hörðum hefnd-
arhug, er þeir sjá þá hryllilegu meðferð, sem
sauðurinn verður að þola af þessum rándýr-
um: optast rifinn sundur og meir eða minna
jetinn lifandi; opt er skepnan brudd upp að
augum eða rifin á hol, jetinn mör, dreginn út
endaþarmurinn, en kindin þó lifandi; ær á
vorin rifnar á nárann eða kviðinn og dregið út
fóstrið. Verður þetta því optast langvinnur
og kvalafullur dauðdagi, og það eru hreinar
undantekningar, að nokkurt annað dýr hjer á
landi verði að þola slíkan dauðdaga; og þetta
er sú geðgóða, meinlausa og undir eins ó-
útreiknanlega þörf skepna, sem undir flestum
kringumstæðum bæði er þekkingarlaus og
vopnlaus til að verjast árásum óvinanna.
það er sauðskepnan, sem mesta virðingu hefir
hlotið í trúarbókum kristninnar; og ekki er
neitt djúpt í tekið, þó sagt sje, að þess mætti
vænta, að sauðurinn ætti þar örugga líknar-
mælendur, sem kennilýðurinn er, í öllu því,
sem snertir góða meðferð og hreinlegan dauð-
daga. jpað er haft eptir einum hinum
glöggasta fjármanni og mesta sauðabónda, sem
verið hefir á Suðurlandi á þessari öld, að
hann hafi opt sagt : «aldrei veit jeg hvað jeg
á að segja, þegar jeg sje, að illa er farið með
sauðkind». Hvað er það þá, sem eflt getur
betri meðferð á sauðfje hjer á landi? Fyrsta
og helzta meðalið er heyásetningar og hey-
forðabúr, sem á stofn væri komið með lög-
studdum sveitasamþykktum, og þrátt fyrir
allar þær ástæður, sem fram hafa komið á
móti því máli í blöðunum, út af frumvarpi
því er alþm. Páll Briem flutti á alþingi 1887,
stendur þörf og g’ldi þessa rnáls óhrakin fyrir
mínum skilningi, þvf að ástæður mótmælend-
auna eru yfir höfuð ærið ljettvægar og auð-
gert að hrekja flestar þeirra.
þegar um það er að ræða að eyða refum
með meira fylgi en verið hefur, eða þá að
gjöreyða þeim að mestu eða öllu, þá munu
menn spyrja, hvernig má þetta ske ? jpeirri
spurningu er rnikill vandi að svara.
Kemur þá fyrst til álits, hvort ekki má
gjöra meira enn gjört hefir verið, án þess að
leggja fram stórum meira fje en nii er árlega