Ísafold - 07.08.1889, Síða 1

Kemur út á miðvikudö^um og
laugardögum. Verð árgangsins
{104 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlimánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir t.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 8.
XVI 63.
Reykjavik, míðvikudaginn 7. águst.
1889.
C33 Allmargir kaupendur ísafoldar hjer í
bænum og í nærsveitunum, einkum sjávar-
sveitunum, hafa verið liðnir um borgun fyrir
blaðið svo árum skiptir í undanförnu harð-
æri. Nú er tími til kominn, að þeir greiði
skuld sína, og er þeim lítill sómi að refjast
um að standa í skilum að svo vöxnu máli
og í öðru eins veltiári og nú er.
botnlaus spell vargur sá, er leggst á varpið,
gerir því ár frá ári. f>ví hefir nokkuð verið
lýst hjer áður í þessu blaði ; en eptirfarandi
brjefkafli frá formanni Æðarræktafjelagsins
(P. Fr. Eggerz) til fulltrúa þess frá í vetur
sem leið gefur enn greinilegri hugmynd um
það, auk þess sem hann hefir að geyma aðr-
ar nytsamlegar bendingar viðvíkjandi æðar-
ræktinni:
«Yðúr er kunnugt, háttvirti herra, að hver
varpbóndi, sem gerzt hefir eða gerist eptir-
leiðis fjelagsmaður í Æðarræktarfjelaginu á
Breiðafirði og við Strandaflóa, er skyldur til
þess samkvæmt 1. gr. í reglutn um eyðingu
flugvarga, sem samþykktar hafa verið af
amtsráðinu, að gjöra nákvæmar leitir að svart-
bakseggjum á hverju ári og taka þau eða
eyða þeim á annan hátt, svo svartbakar kom-
ist ekki upp í landareign hans.
Samt sem áður hafa bæði nokkrir fjelags-
menn og utanfjelags varpbændur á Breiða-
firði verið mjög svo skeytingarlausir í þessu
efni; og hafa þess vegna fjölda margir svart-
bakar ungað út eggjum sínum á Breiðafirði
næstliðið ár, eins og að undaförnu, fjelagi
voru til stórtjóns. þetta atferli varpmanna
er eflaust sprottið af því, að þeir hafa ekki
gert sjer nógu ljósa hugmynd um hinn mikla
skaða, er svartbakurinn veldur, nje athugað,
hve fráleitt það er og illt afspurnar, að varp-
menn, sem hafa tekið stórfje að láni til eyð-
ingar þessum sannkallaða gjöreyðanda í æð-
arvarpinu, skuli ala hann upp jafnóðum og
honum er eytt, en geta þó fyrirhafnarlítið
tekið egg hans eða ónýtt þau í allflestum
varplöndum um leið og þau eru leituð und-
an æðarfugli.
Jeg er sannfærðum um, að nálega hver og
einn einasti varpbóndi á Breiðafirði hefir ár-
lega tekið eptir því, að svartbakar gleypa
æðarunga svo að segja dags daglega við hvert
varpland, eptir útungunartíma æðarfuglsins;
en þar á móti nnynda jeg mjer, að allmargir
varpbændur hafi hvorki athugað, hve mikil
brögð eru að þessari eyðingu á viðkomu æð-
arfuglsins, nje hverjar afleiðingur hún hefir
fyrir varpið. Jeg hef heyrt suma varpbænd-
ur kenna ýmsu öðru en svartbaknum um það,
að fjölda margar æður sjást eptir vitungun-
artímann með einum og tveimur ungum, en
flestallar ungalausar. Að vísu er ekki hægt
að segja með vissu, hversu marga æðarunga
svartbakur á Breiðafirði jetur á hverju ári,
en órækar sannanir eru til fyrir því, að hann
eyðir svo miklu af þeim, að öll önnur van-
höld á ungum og eggjum æðarfuglsins eru
lítil í samanburði, að undanteknum þeim
vanhöldum, sem tóunni er um að kenna.
Jeg hefi skotið á Breiðafirði fjölda svartbaka
undanfarin ár og horft á það með eigin aug-
um, á tímabilinu frá því fyrstu æðarungar
komu úr hreiðrinu á sjóinn og til þess tíma,
að þeir voru orðnir svo stórir, að svartbakar
gátu ekki gleypt þá, að innan í flestöllum
svartbökum, sem jeg hef skotið og krufið
hafa verið ómeltir æðarungar, 2 og 3 í sum-
um, og þar að auki mikil melta, sem jeg í-
mynda mjer að mestmegnis hafi verið úr
æðarungum. Tímabilið, sem svartbakar
gleypa ungana, tel jeg 40 daga eptir, að fyrstu
æður eru búnar að uuga út; og efast jeg ekki
um, að allir þeir sem skjóta svartbaka á
Breiðafirði á því tímabili, muni verða mjer
samdóma um það, ef þeir kryfja hvern svart-
bak sem þeir ná, að jafnaðarlega mun hver
svartbakur drepa á þennan hátt á hverju
sumri að minnsta kosti 40 æðarunga. Sje
nú gjört ráð fyrir, að þessi 20 æðarungapör,
sem 1 svartbakur jetur, hefðu komizt líís
undan honurn og öðrum vörgum, af því að
varpið hefði verið friðað fyrir þeim, og að
af þessari viðkomu hefðu farizt, —jeg skal til-
taka nóg—helmingurinn af náttúrunnar völd-
um og af ýmsum öðrum slysum, sem ekki
hefði vérið hægt að afstýra, þá liggur í aug-
um uppi, að hver svartbakur eyðir að minnsta
kosti árlega 10 æðarungapörum, sem hefði
mátt telja vissan höfuðstól varpmannsins.
Nú er það vitanlegt, að hver æður gefur ár-
lega af sjer í dún, eptir að hún er komin í
gagn að meðaltali 40 a. virði í nettó, tekjur
eptir 15 kr. verði á dúnpundinu, þótt lítið
sem sem ekkert tillit sje haft til arðs af af-
kvæmum hennar. En 40 a. árlegur arður
af henni samsvarar eptir 4°/« vöxtum 10 kr.
höfuðstól.
Eptir þessu nemur skaði sá, sem einn svart-
bakur veldur varpbóndanum, ekki minna en
100 krónum á hverju ári, þótt ekki sje taldir
þar með fullorðnir æðarfuglar, sem hann drep-
ur, eins og kunnugt, er allt árið.
Til þess að frelsa þenna 100 kr. höfuðstól
frá gjöreyðingu greiðir varpbóndinn eina 6
aura, því verðlaun fyrir að drepa einn svart-
bak er 1 kr., sem á að endurborgast lands-
sjóði á 28 árum með 6 auruin á ári. Ætla
jeg, að allir skynsamir varpbændur muni játa,
að þessa 6 a. gjaldi sje ekki illa varið, og
að þeir muni einnig sannfærast um það, ef
þeir vi.lja líta rjett á þetta mál, að tilvinn-
andi sje að gjöra sjer nokkurt ómak til þess
að koma í veg fvrir, að svartbakurinn ungi
út eggjum sínum.
Á aukafundinum, sem haldinn var í Æðar-
ræktarf jelaginu í Stykkishólmi næstliðið haust,
kom þetta mál til umræðu, og bar þá einn
fundarmanna það nndir álit fulltrúanna, hvort
ekki mundi tiltækilegast, til þess að koma í
veg fyrir, að svartbakar kæmust upp, að hver
varpbóndi undirskrifaði svo látandi skuld-
bindingu til tryggingar fyrir því, að hann
Ijeti leita vandlega að svartbakseggjum og
eyddi þeim í varplöndum sínum: að hann
skyldi á næstkomandi sumri og framvegis
greiða 1 krónu fyrir hvern þann svartbaks-
unga ófleygan, sem næðist í varplöndum hans
eða við þau, á tímabilinu frá því í 11. viku
surnars og til þess 14 vikur væru af sumri.
Skyldi hverjum sem vildi, heimilt að leita
varplönd hans á þessu tímabili, og eyða þar
svartbaksungum, þó með þeim skilmála, að
honum, varpbóndanum, gæfist kostur á að
vera með í leitinni, og skyldi hann að henni
lokinni greiða leitarstjóra áðurnefnda krónu
fyrir hvern svartbaksunga, sem næðist þá
Friðun æðarfugla.
f>að er leit á þeirri atvinnu um víða ver-
öld, er gefur jafn margfaldan arð af sjer
eptir fyrirhöfninni eins og æðarræktin. En
þá er líkadeit á jafnáþreifanlegu dæmi þess,
hversu mannshöndin liggur á liði sínu í sam-
vinnunni við náttúruna, eins og þegar litið
er yfir viðburði landsbúa hjer almennt til að
hagnýta sjer þessa auðsuppsprettu. f>að er
sem sje atvinnugrein, sem ekki getur blómg-
azt til hlítar öðruvísi en með almennum
samtökum, — almennum samtökum til að
hlynna að henni eptir þörfum. Oflug friðun
æðarfuglsins er aðalskilyrðið fyrir blómgun
þessarar atvinnu, en slíkri friðun verður eigi
við komið öðru vísi en með almennum, dyggi-
legum samtökum, helzt um land allt. Með
þeim má stórmikið afreka í þessari grein;
án þeirra nauðalítið til þess að gjöra. Og
þó eru ekki nema fáein ár síðan að slík
samtök voru sett á stofn, með æðarræktar-
fjelaginu vestra, og ekki fyr en ef það verð-
ur á þessu þingi, að vjer fáum hæfilega
ströng verndarlög fyrir æðarfuglinn.
Svona hefir handvömmin verið stórkost-
leg.
Hin eldri verndarlög eru heimskulega væg,
í sumum greinum að minnsta kosti, auk þess
Iivað þeim hefir verið slælega framfylgt.
Vægðin í því efni hefir verið eða er heimsku-
leg vegna þess, að svo einkennilega hagar
til um þennan atviunuveg, að öflug laga
vernd fyrir hann kemur að kalla má alls eigi
í bága við annara hag, — við aðra atvinnu-
vegi. Verndarskorturinn er því bara hand-
vömm og ekkert annað.
Æðarræktarfjelagið við Breiðafjörð og
Strandaflóa hefir látið talsvert til sín taka
þess, fáu ár, sem það hefir staðið, og vakið
’mikla eptirtekt víða um land, sem líklega
leiðir til þess áður en langt um líður, að
fjelagið nær yfir a,llt landið, enda þarf svo
að vera nauðsynlega, ef tilgangi þess á að
verða náð: að útrýma sem mest og fljótast
öllu því, er spillt getur þessum bjargræðis-
veg, með öflugum framkvæmdum og samtaka.
f>að er óefað mál, að slíkt má takast, og
1 ekki nema sjálfskaparvíti, ef það er látið ó-
gjört. Fje hefir verið lánað til þess úr lands-
sjóði, gegn fullum vöxtum o. s. frv., enda
kernur það ekki þungt niður á lántakendur:
fáeinir aurar á dúnpund hvert, og er sanDar-
lega ekki horfandi í þótt það væri meira.
Okunnugir hafa mjög óljósa hugmynd um
það, hve mjög æðarræktin er komin undir
öflugri og almennri friðun, eða hvað t. d.