Ísafold - 27.06.1891, Blaðsíða 1

&€iuu' ót miðvikudöi’um og
laugardögura. Verð árg. (um
IOO arka) 4 kr.; erlendis 5 k .
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn iskritíeg) bundni v ð
áramót, ógild nema komin -)>
til útgefanda fyrir l.okt. Af-
greiðslust. i Austurstrœti S.
XVIII. 51
Reykjavík, laugardaginn 27- júní.
1891
Um kirkjur á íslandi.
Eptir þórarinn Böðvarsson.
V.
I stað allra hiuna áðurgreindu gjalda virð-
is rjettast að setja að eins eitt gjald, og
virðist allra sízt efasamt, á hverju það eigi
að vera byggt, það er: á tölu fermdra manna,
karla og kvenna, í hverri kirkjusókn. Kirkjan
er samkomuhús safnaðarins til helgra athafna.
|>að er þó auðsætt, að samkomuhús þetta
verður að vera því stærra, sem söfnuðurinn
er stærri, og undir eins dýrara að koma því
upp og halda því við. jpað er sama reglan
og gildir hvort sem menn byggja íbúðarhús
handa sjer og heimamönnum sínum eða
fjenaðarhús.
Eins og jeg geti eigi ætlað, að neinum
geti blandazt hugur um, að það sje hið eina
rjetta, að byggja gjald til kirkju á tölu þeirra
sem eru á þeim aldri að nota kirkjuna, svo
getur hitt verið vafasamara, hversu hátt þetta
gjald eigi að vera á hverjum manni.
Eptir manntali 1888 var tala fermdra
manna á landiuu rúmar Ö6 þúsundir. Um
sama leyti var tala kirkna 280. Ef nú fyrir
hvern fermdan mann ætti að greiða 1 krónu
þú yrðu tekjur kirkna að meðaltali rúmar 200
kr. og mundi það fyllilega nægja til allra
hinna áðurgreindu útgjalda, ef það fje, sem
afgangs er á ári hverju, er ávaxtað.
Samkvæmt þessu geldur giptur maður,
semhefir 8 hjú, 10 kr. til kirkju. Jeg set að
hinn sami maður búi á 24 hndr. jörð; er þá
tíund af henni eptir núgildandi verðlags-
skrá................................4,00 kr.
Hann skal tíunda 16 hndr. af lausa-
fje, tíund þar af er..................2,83 —
Ljóstollur............................1,60 —
^ úr legkaupi ...................0,50 —
orgelgjald............................2,50 —
geldur þá hinn sami maður eptir
nú gildandi lögum ...................11,43 —
Má af þessu sjá, að krónugjaldið er alls eigi
tilfinnanlegt fyrir neinn, og eigi heldur fyrir
þá, sem eiga að greiða í meira lagi. En
það eru undanþágurnar, sem gjöra gjaldið
svo ódrjúgt eptir hinum núgildandi lögum,
undir eins og það við þær verður ójafnaðar-
fullt, svo fullt ójafnaðar, að það er óhafandi.
það skerðir eigi svo lítið lausafjártíundina,
að engin tíund er greidd til kirkju af því
hundraðatali, sem eigi nær fullum 5 hundr-
uðum.
Jeg hefi talið gjaldið til kirkju í krónu-
tali, sem nú er allt miðað við í öllum við-
skiptum. Sje jeg engar ástæður til að halda
þar hinu forna álnatali, sem eiginlega er
úrelt, þó það væri við haft, þegar svo mátti
heita, að peningar væri ekki til. Oll gjöld
til kirkju verður auk þess að sjálfsögðu að
gjöra að peningum
Jeg tel sjálfsagt, að hver einhleypur maður
eða kona, sem er sjálfum sjer ráðandi eða
hefir arð vinnu sinnar, greiði gjaldið af hendi
fyrir sig, en sjerhver heimilisfaðir eða móðir
fyrir sig og heimamenn sína. Hitt virðist
eiga að vera komið undir frjálsum samningi
milli húsbænda og hjúa, hvort hjúið endur-
geldur húsbændunum kirkjugaldið eða ekki.
það virðist eðlilegast, að gjald fyrir sveit-
arlimi sje greitt úr sveitarsjóði. Hreppur-
inn er að sjálfsögðu jafn-skyldur til að ann-
ast þeirra andlegu þarfir, eins þær líkamlegu,
og sveitarlimurinn hefir ekkert að greiða.
Eins og jeg áður hefi drepið á, álft jeg
það hagkvæmt að stofna einn kirkjusjóð
fyrir kirkjur á landinu; ættu allar tekjur
kirkna, sem ekki þarf að brúka á því ári,
að greiðast í hann -og aptur að greiða úr
honum, þegar kirkjur eru byggðar eða við
þær gert. Hagkvæmast virðist, að stjórn
landsbankans hafi umsjón yfir sjóði þessum
og ávaxti hann, en stiptsyfirvöldin og lands-
höfðinginn hafi umsjón yfir stjórninni. Pje
þeirra sjóða ætti að ávaxta eptir sömu regl-
um og landssjóðs; sjóður þessi er síðan jafn-
hliða landssjóðnum.
Jeg gjöri ráð fyrir, að kirkjum verði fyrst
og fremst lánað úr sjóði þessum, þeim sem
eru fjevana. því rjett álít jeg að semja
reikning hverrar kirkju sjerstaklega, eins
eptir og áður, og gjöri þó ráð fyrir, að þeim,
sem hafa lánað kirkjum, verði endurgoldið
það á tilteknu árabili og eins allar inneign-
ir greiddar inn í sjóðinn, sömuleiðis á til-
teknu árabili.
þegar til þess kemur, að leggja fje til
byggingar og aðgjörðar kirkjum, virðist rjett,
að hafa tillit til þess, hvaða tekjur hver
kirkja hefir og hvað hún á í sjóði, og hvern-
ig hagur hennar er þá og líklegur til að
verða síðarmeir. Ef einstakar kirkjur eru
mjög fjeþurfa, sökum sjerstakra ástæðna,
þá virðist rjett að hafa þessa gömlu reglu,
að »taka frá einni kirkjunni og gefa hinni«,
með öðrum orðum: að veita þeim lán úr
hinum almenna sjóði, svo þær geti verið
í sómasamlegu standi, og svo útbúnar, að
guðsþjónusta geti farið fram í þeim.
Með þessari nýbreytingu er það engan
veginn útilokað, að einstakir menn gefi
kirkjum það sem er þeim til prýðis og
gagns. Er það gamall og góður siður, sem
ekki er enn úreltur, heldur hafa einnig
erlendir menn gefið kirkjum prýðilega gripi,
t. d. stórkaupmaður W. sál. Fischer og
stórkaupmaður Lefolii, er gaf kirkju prýði-
legt harmoníum. Bóndi, Vigfús í Hliðsnesi,
gaf fyrir fám árum ljósakrónu sem kostaði
250 kr. Að hinu leytinu hafa þeir verið til,
sem ekki hafa reynzt svona hugaðir. T. d.
vildi nýlega stórkaupmaður gefa eitthvað
kirkju í minningu föður síns; en þegar
prestur stakk upp á, að það væri harmoní-
um, þá þótti það of mikið, og eins þó að
prestur byðist til að gefa helminginn. Var
þá álitið hæfilegt að gefa altarisstjaka;
komnir eru þeir, en prestur hafa borgað.
Ef söfnuðir eins og jeg álít rjett fá kirkjur
til utnráða, þá leyfi jeg mjer að vona, að
kirkjurnar verði þeim enn kærar, og að
slíkar gjafir fari í vöxt.
Hjeraðsfundur Húnvetninga.
Sunnudagl4. þ. m. áttu allir prestar Hún-
vetninga og flestallir safnaðarfulltrúar (12)
fund með sjer að þingeyrum eptir messu
(síra Stefán M. Jónsson stje í stólinn), sam-
kvæmt skriflegu fundarboði hjeraðsprófasts-
ins, síra Hjörleifs Einarssonar í Undorn-
felli. Fundurinn byrjaði á fyrirlestri pró-
fasts : »Hvernig eigum vjer að byrja ?« um
hið fyrsta mál á dagskrá, kristindómsmálið,
er síðau urðu langar og fjörugar umræður
um, og ýmsar tillögur samþykktar, þar á
meðal: a) ein frá prófasti um, að prestar
gengist fyrir því í sóknum sínum, að börn
frá 11 ára til fermingaraldurs gangi undir
opinbert próf prestsins með tilkvöddum
prófdómendum ár h\ert fyrir miðjan maí,
í barnalærdómi, biflíusögum, skrift og reikn-
ingi, og sendi síðan prófasti skýrslu um
prófið; b) að prestar og hreppsnefndir gjöri
þá kröfu til sveitakennara, að þeir geti út-
listað fyrir börnum lærdómskverið; c) að
prestar og söfnuðir gangi eigi út úr kirkj-
unni að aflokinni messugjörð svo framarlega
sem presturinn eða einhver af söfnuðinum
vill vekja eitthvert samtal eða umræður
kristilegu lífi til eflingar, fyr en þessu er
lokið; d) að láta í ljósi þá innilegu ósk til
biskups og kennara prestaskólans, að þeir
gjöri sitt ýtrasta til að koma sem fyrst á
kirkjulegu tímariti, en á rneðan slíkt tíma-
rit geti eigi komizt á, þá noti menn »Sam-
eininguna« sem málgagn íslenzku kirkjunn-
ar, og leitist af alefli við að styðja að við-
gangi hennar og útbreiðslu; e) að fela pró-
fasti að skrifa biskupi um, að koma því til
leiðar, að prestum hjer á landi sje leyft að
viðhafa alla sömu biflíutexta við guðsþjón-
j ustugjörðina, sem lögleiddir eru í Danmörku.
Prófastur las upp brjef frá biskupi með
| þakklæti til prófasts og hjeraðsfundar fyrir
frammistöðuna í fyrra og ýmsum bending-
um hjeraðsfundum viðvíkjandi.
Um bindindismál urðu talsverðar umræð-
ur og samþykkt að lokum sú uppástunga
prófasts, að prestar gjöri sitt bezta til að fá
börn á fermingaraldri og aðra unga menn til
að neita sjer um áfenga drykki og tóbaks-
brúkun.
Eptir uppástungu prófasts gengu prestarnir
allir í fjelag með að kaupa guðfrœðisbœkur
eptir framúrskarandi guðfræðinga og útlend
kirkjuleg tímarit, til þess að geta því betur
fylgzt með •tímanum.
Allir viðstaddir prestar gengu í fjelag þetta
með 5 kr. tillagi.
Til prestsckknasjóðsins gáfu nokkrir fund-
armenn 2—5 kr., eptir áskorun prófasts.
Fundurinn samþykkir, að Staðarbakkasöfn-
uður og Hofs söfnuður á Skagaströnd tæki að
sjer umsjón og fjárhald kirknanna.
Kirkjureikningar voru endurskoðaðir o. s