Ísafold - 19.08.1891, Blaðsíða 2

þegar með höfuðdegi í fyrra var mjer ó-
mögulegt að ná inn því heyi, er síðast var
slegið, og varð það þess vegna úti, eins og
svo víða annarsstaðar. Út úr þessu hefir nú
verið spunninn illur orðrómur og skólanum
álasað, eins og hann einn hefði orðið fyrir
þessu. f>að vita allir, að yfir allt land fór-
ust hey í haust, og og það er ósatt, sem
einn alþingismaður á að hafa sagt fyrir
skömmu, að hann hefði sannfrjett, að eng-
inn af nágrönnum skólans hefði tapað heyi
svona. Næsti nágranni minn heyjaði við
hliðina á mjer á sömu engjunum marga tugi
he3ta, sem allir urðu úti, og á engjum ann-
ara bæja, tæpa 800 faðma hjeðan í burtu,
tapaðist líka mikið hey, og hjá mörgum fleiri
hjer í kring. það sem svælt var saman í
þessari ótíð, hafa hestar sumstaðar ekki
fengizt til að eta í vetur.
það eru öll hús alveg ónýt á Hvanneyri,
nema hin nýju, sem reist hafa verið síðan
skólinn var stofnaður, það er íveruhúsið og
svo 14 kúa fjós, er komið var upp í haust;
svo það er mjög bágt að geyma hjer nokkurn
hlut fyrir frosti og vætu.
það er mjög lúalegt, að niðurníða búnað-
arskólastofnanirnar og hamla framförum
þeirra þegar í upphafi. Búnaðarskólarnir
geta aldrei orðið fullgerðir í fyrstu frekar en
önnur stór fyrirtæki, sem þurfa sinn þrosk-
unartíma, þar til þau eru sjálfstæð.
Hvanneyri, 8. ágúst 1891.
Sveinn Sveinsson.
Bókafregn.
Tímarit um uppeldi og menntamál. Utgef-
andi: Jóhannes Sigfússon, Jón pórarins-
son, Ogmundur Sigurðsson. Fjórða ár.
Bvík (ísaf.prentsm.) 1891, 96 bls. í 8.
Að tímarit þetta hefir þegar fyllt fjögur
ár, þykir vera vottur þess, að það muni vera
nokkuð keypt og lesið og þykja nýtilegt,
enda er málefni það, er það hefir valið sjer,
mikilsvarðandi, og þykir vonlegt, að ýmsar
bendingar þess hafi smátt og smátt góðan
árangur.
Fyrsta ritsmíð (eptir J. þ., fyrirlestur) eru
um kennslu í skólaiðnaði. Er þar skýrt fyrir
mönnum, hvað skólaiðnaður er, hversu göf-
ugur tilgangur hans sje og leitazt við að
sannfæra um nytsemi hans og nauðsyn við
skóla karla sem kvenna. Hefir áður verið
minnzt ýtarlega á þá ritgjörð í blaði þessu
og málefni það, er hún hljóðar um, og skal
því duga látið að þessu sinni að ámálga um,
að kynna sjer hana rækilega.
þáer ritsmíð (eptir J.S.) um kennarafundinn
í Khöfn 1890, og skóla og skólamál í Dan-
mörku og á Islandi. Fyrst eru nokkur orð
um kennarafundinn, og eru talin upp 30
fundarmál, en litla hugmynd fær maður
raunar um afrek fundarins. Einkum er rit-
gjörðin um skóla í Danmörk ágrip af skóla-
sögu og skólalöggjöf Dana og um fyrirkomu-
lag nokkurra skóla þar, kennslugreinar og
kennsluaðferð þar, einkum á drengjagjald-
skóla í Khöfn. Eigi er efanda, að barna-
uppfræðendur vorir geta haft gagn af að
kynna sjer kennsluaðferðina þar, sem að
vísu er hætt við, að sje fegruð að sumu
eyti, o: að skýrt sjo frá, hvernig ætlazt er
til að kennt sje,en síður hinu,hversu kennt er.
þá er grein (eptir J. þ.) um varðveizlu á
heilsu skólabarna. það er eigi svo lítið efni
í stuttu máli, og þó menn viti almennt flest
af því áður, sem framkvæmilegt er, þá er
aldrei góð vísa of opt kveðin.
þ>á er grein uvi kennaramenntun (og kenn-
araskóla). Höfundurinn heldur því fram, að
slíkt sje oss harla nauðsynlegt, og hefir hann
raunar eflaust rjett fyrir sjer. En líklega
megum vjer enn langa hríð gera oss víðast
ásátta með eptirlit og umsjón prestanna með
uppfræðslu alþýðu, og væri það nokkurfram-
för, ef það færi í vöxt, sem sumir prestar
hafa tekið upp á, að halda próf yfir ferm-
ingarbörnum í viðurvist sóknarnefndar. Vit-
anlega er mjög mikið komið undir náttúru-
fari og lagi kennarans, hvað sannar fram-
farir barnanna snertir; en misskilningur er
það, algengur þó, að kennarar megi almennt
án vera sjerstaklegrar menntunar eða undir-
búnings undir stöðu sína, og er grein þessi
mikið þörf að því leyti sem þar er reynt að
leiðrjetta þann misskilning.
|>á er um landafrœðisspurningar (eptir G.
Hjaltason). þeim er skipt í almennar spurn-
ingar og »íslands-spurningar«. Höfundurinn
sýnist vilja auglýsa, hvernig hann spyrji,
og hyggur sjálfsagt, að svo fari bezt á að
spyrja. Mörgum spurningunum er án efa
svo varið, að hann getur naumast svarað
þeim sjálfur til hlítar, og sumar svo upp
bornar, að þeim er í rauninni ósvarandi.
Mjög margar þeirra eru fremur smásmugleg
sundurliðan ýmislegs, sem vita þarf og ekki
að vita.
þ>á eru stuttar skýrslur um barnaskóla á
íslandi, er teljast 17, og um sveitakennslu,
eða umgangskennslu, er landssjóður borgar
þóknun fyrir, og eru þeir 55 tals, og hafa
fengið 20—60 kr. þóknun hver. Margirhafa
veitt tilsögn 20—30 vikur, en einn jafnvel
eigi nema 1—-2 vikur. Nokkrir hafa veitt
tilsögn 20—55 nemöndum, en aðrir eiginema
7—8. Sumir hafa að eins veitt tilsögn á
einum stað, en aðrir á 8—9.
Síðast er grein um kennarafjelagið eða að-
alfund þess 3. júní næstl. Frá honum hefir
verið skýrt áður í Isafold 4. júlí næstl. eigi
óýtarlegar en í Tímaritinu.
16+8.
Herra ritstjóri ! í blaði yðar frá í gær
stendur hálf-einkennilegur ritdómur um á-
gripþað af íslenzkri mállýsingú, sem jeg hef
nýlega gefið út. Eyrst er lagður dómur á
fyrri rit mín, og að því búnu byrjar sjálfur
ntdómurinn.
Hlýðum nú á : »J>að á víst(\) að vera . . .
aðalkostur kvers þessa«, segir dómshöfundur-
inn, »að það er alþýðlega ritað*. Nú vand-
ast þegar málið fyrir höfundinum; fyrst er
að vita hvað sje aðalkostur bóka og síðan,
hverjum sú bók, sem um er að ræða, er
sjerstaklega ætluð. Hingað til hefir það
verið talinn höfuðkosturinn við hverja bók,
að það sje rjett, sem í henni stendur, því
næst að það sje vísindalega skrifað, sem
eptir stefnu sinni á að vera vísindalegt, en
alþýðlegt það, sem alþýðu er ætlað. En sje
dómshöfundurinn ekki alveg á því hreina
með, hverjum þetta litla kver, sem hjer er
um að tala sje ætlað, þá væri reynandi, að
opna augun og líta á það, sem stendur á
titilblaðinu: Stutt ágrip af íslenzkri mállýs-
ingu handa alþýðuskólum. En sje
nú sjónin svo döpur, að þetta sjáist ekki,
þá er auðskilið það, sem á eptir kemur í
dómnum, svo sem þetta: »Hljóðfræðin er
mjög ófnllkomin«. Um það ar ekki annað-
að segja en að játa það satt vera, því það
er einmitt það, sem hljóðfrœðin á að vera og
má til að vera í bók, sem ætluð er að eins.
til að gefa uppvaxandi unglingum almenna
þekkingu á málinu, með öðrum orðum, þar
á einungis að taka fram aðalatriðin skýrt og
skilmerkilega, en að fara t. d. nákvæmlega
út í hljóðfræðina, er svo fjarstætt í slíkri bók,.
sem hugsazt getur, enda mætti þar um skrifa.
langtum stærri bók en allt kverið er. |>etta.
dómsatkvæði er þannig — svo volduglega,
sem það er upp kveðið — rjett á borð við-
það og sagt væri um eitthvert alþýðurit :
»þessi bók er mjög óvísindalega skrifað«, eða
um þungskildasta vísindarit : »|>essi bók er-
mjög óalþýðlega rituð». Keimlíkt þessu er
það, sem dómshöfundurinn segir uin orð-
myndunina og setningafræðina, er hann prýðir-
með þessu fagursmíðaða átta atkvæða langa.
nafni: máls-grein-a-skip-un-ar-frœð-i. Hon-
um þykja »þær« hafa helzt til lítið rúm, ea
eins og skýrt er tekið fram og grein gerð fyrir-
í formálaiium, eru hjer að eius sýnd aðalat-
riðin, því allt annað væri gjörsamlegt fjar-
stætt steiVu bókarinnar.
Oskandi væri að höfundurinn vildi reyna.
aö afla sjer þekkingar á þvf, hvað sje alþýðu-
rit og hvað ekki, íiður en hann hættir sjer-
aptur út á þann hála ís að dæma um slík:
rit, því eptir þessum ritdómi hatis að dæma.
hefir hann litla ef ekki enga hugmynd þar
um.
p. t. Keykjavík, 16. ág. 1891.
Halldór Briem.
* *
Framanprentuð grein Halldórs Briems um-
»Bókafregn« í Isaf. 15. þ. m. sýnist eigif
segja svo sem neitt, að minnsta kosti ekk-
ert uppbyggilegt. f>að er að vísu höfuðkost-
ur við hverja bók, að það sje rjett, sem i
henni stendur, en fyrir því er náttúrlega
ráð gert sem sjálfsögðu í bókafregninni, að-
svo sje í öllu verulegu í kveri hans, því að
ella hefði það eigi verið talið nýtilegt. En,
það er engu að síður höfuðkostur við bók,.
að hún sje við hæfi þess, sem hún er ætl-
uð, og það er viðurkennt í bókafregninDÍ
um umrætt kver H. Br., að það sje alþýð-
lega ritað eða við alþýðuhæfi, og ef það
hefir kosti fram yfir önnur alþýðleg málfræð-
iságnp, er hann getur í formálanum, svo>.
sem gefið er í skyn í bókafregninni, mun
það einkum vera í því. Að því er snertir
hljóðfræði, orðmyndunarfræði og málsgreina-
skipunarfræði, þá getur sitt sýnzt hverjum
og hver haft talsvert til síns máls um það,
hversu langt skuli í þeim fara, en að höf-
undur kversins hafi sagt einmitt það, sem
á að vera og má til að vera í þeim grein-
um, er éigi með öllu óefanda, þó að hann
gefi það sjálfur í skyn. Að öðru leyti ósk-
ast höfundinum og kveri hans góðra heilla.
Ritdómarinn.
Vöruverð í Kaupm.höfn- f>egar
»Laura« fór frá Khöfn fyrst í þ. m., höfðu
íslenzkar vörur selzt þar síðast eins og hjer
segir:
Saltfiskur hnakkakýldur stór 60—63 kr.
Smáfiskur 48. Ysa 37.
Lýsi grómlaust 37 kr., gufubrætt 38.
Æðardúnn bezti 12 kr.
Harðfiskur 220 kr. skpd.
Ull nýkomin lögð fram til geymslu.
Kveðjusending. Kaupmaður þorlákur
O. Johnson sendi nýlega kvæði á ensku,
»Kveðju frá Islandi til Irlands«, undir hinu
alþekkta lagi »fyrir fólkið«, til dagblaðs í
Dýflinni, er heitir »The united Ireland« og
er aðalblað heimastjórnar (homerule-) flokks-
ins á írlandi. Kvæðinu fylgdi vinsamlegt
brjef með heillaóskum um happasæl úrslit
írska málsins í parlamentinu enpka, og
óskir beztu um glæsilega framtíð Irlands.
|>essa hefir verið minnzt í amerísku blaði,
sem gefið er út í Chicago, er heitir »The
Citizen«, 11. júlí þ. á. Um leið og blað
þetta getur þessa, nefnir það hið merkilega
lífsstarf Jóns sáluga Sigurðssonar, hins mikla