Ísafold - 21.10.1891, Blaðsíða 3

335
samskiptum milli jarðarbyggja og íbúa jarð-
stjörnunnar Marz, er stjörnufræðingar hafa
ritað um mikið og margt hin síðari árin.
Hún hafði sett í erfðaskrá sína 100,000
franka (70,000 króna) gjöf handa vísinda-
samkundunni frönsku, er hún skyldi aptur
veita að verðlaunum þeim manni, hverrar
þjóðar sem hann væri, er fyndi áður 10 ár
væri liðin ráð til þess, að komast í sam-
hand við eitthvert annað himintungl (jarð-
stjörnu o. s. frv.) og fá svar þaðan. Vílji
sú stofnun, vísindasamkundan franska, eigi
þiggja gjöfina í þessu skyni, þá skal bjóða
hana vísindasamkundunni í Milano, en að
henni frágenginni þeirri í New-York.
Fyrir hálfri öld hefði líklega verið hlegið
að þessu eins og fáheyrðri heimsku. En
síðan hafa verið gerðar svo miklar og furðu-
legar uppgötvanir um eðli himintungla og
raargt annað að þessu máli lútandi, að menn
eru fyrir löugu hættir að »kalla allt ömrau
sína». Um jarðstjörnuna Marz vita menn
nú orðið sjerstaklega svo mikið og margt,
er þá hefði verið fortekið. Menn vita nú,
að þar skiptist á láð og lögur, líkt og á
jörð vorri, að þar liggja sund eða skurðir
þvert og endilangt milli hafanna mjög svo
reglulega, að þar skiptast á árstíðir, eins
og hjer, að þar eru ský á lopti og þoka,
snjór og ís, o. s. frv.
Aður höfðu menn helzt augastað á tungl-
inu til slíkra tilrauna, sem konan í Pau
hefir haft í huga, og er sagt, að tölvitrmg-
urinn Gauss, einhver hinn frægasti vísinda-
maður á vorum dögum, hafi fyrir nokkrum
árum lagt á ráð til þess, að komast í sam-
skipti við tunglið. Hann sagði það, sem
enginn mun þora að rengja, að talnalög-
málið hlyti að vera eins um allan himin-
geiminn, og að skynsemi gæddar verur, með
viðlíka menntunarþroska og vjer eða meiri,
hljóti að hafa fundið þetta lögmál og þekki
þá t. a. m. hinar helztu stærðfræðismyndir.
Eáð hans var það, að gjöra skyldi á ein-
hverju geysistóru flatlendi hjer á jörðinni,
svo sein eyðimörkinni Sahara, slíkar
myndir, er sýndu t. d. Pyþagóreasar-
setninguna í tölfræðinni, með eldrákum, er
væri nokkrar mílur á lengd hver. þegar
tunglbúar sæju það, mundu þeir svara með
líkum hætti, og væri þar með stigið hið
fyrsta spor til nokkurs konar viðtals milli
jarðarbyggja og tunglbúa, ef þeir væru ann-
ars nokkrir til.
Eitthvað þessu líkt ætla menn að kerl-
ingin í Pau hafi hugsað sjer. En þá segja
menn, að merkin, eldrákarnar t. a. m.,
þurfi að vera svo feiknastór, ef Marzbyggj-
ar eigi að eygja þau, að þessir 100,000
frankar muni varla hrökkva til að gjöra
allra-fyrstu tilraunirnar í því skyni.
„flNGtMÁLAPUND ARSKÝB.SXjIIR
ÚR AUSTUR-SKAPTAFELLSSÝSXjU11.
Jafnvel þóttþaðsje leiðinda ve.rk.sem æra mætti
óstöðugan. að eltastvið endilej’sur ogmishermisira
Sveins alþm. Eiríkssonar í grein hans: „þing-
málafundarskýrslur úr Austur-Skaptafellssýslu“
(í ísafold 59. tbl.) get jeg samt ekki leitt hjá
mjcr að mótmæla st.ærstu vitleysunum, t. d. þar
sem hann segir, að „fundarboð að djarnanesi11
hafi fyrst í byijun júnímánaðar komið í Ijós (hvar?)
og fundur sá verið öllum nema „náuustu náung-
um(V??)“ hulinn. Fulltrúar á þann fund voru þó
kosnir bæði i tíæjar-, Nesja- og Mýrahreppum
á manntalsþingum, sem haldin voru 6. —11. d.
maím., og er ólíklegt, að engin vitneskja af þvi
hafi komið til Suðursveitar, þar sem allt af voru
nögar feiðir á milli. Sýslunefndarmennirnir úr
tíorgarhalnar- og Hofshreppum gátu líka um
fundinn að Bjarnanesi jafnskjótt og þeir komu
suður af sýslufundinum 5. d. maim., og í Hofs-
hreppi voru lcosnir fulltrúar á hann fyrir miðju
maimánaðar, þótt þeir gæti ekki mætt á fund-
inum. Sú ætluu liggur jafnvel nærri, að fregnin
um fundaiboð þetta hafi einmitt ýtt undir síra
Svein, að fara lika að boða til fundar, sem hann
haf'ði svo lengi vanrækt. Af þessu má nærri
geta, hvort nokkrar reiður er að lienda á ýms-
um öðium ummælum hans, svo sem dylgjunum
um það, „í hverium anda og af hvaða hvötum
fundurinn að tíjarnanesi hafi verið stofnaður11,
eða drjúgmælunum um það, hvað fuudir hans
hafi verið „vel sóttir“. Um Hólmsfundinn er
mjer það kunnugt, að á hann komu að eins 2
kosnir menn úr tlorgarhafnarhreppi (annar þitig-
maðuiinn sjálfur), 1 ókosinn úr sömu sveit, og 1
ókosinn úr Mýrahreppi (auk bóndans á Hólmi,
þar sem fundurinn var haldinn), og var fundur
þessi úti, þegar ekki var klukkustund af hádegi.
En verið getur að síra Svein hafi verið að dreyma
um annan fund að Hólmi, sem hann hjelt til
undirbúnings prestskosningar í Einholtssókn, þvi
að á þann fund komu „víst flestir af Mýrahrepps-
búum“, en fuudatgjörðirnar hafa víst fáir sjeð,
og er þó varla tilhlýðilegt að stinga þeim undir
stól, því að liklega hefir tilgangurinn ekki vorið>
sá, „að ginna menu eins og þussa“. Að öðrui
leyti skal jeg leiða hjá mjer að að yrðast við
þingmanninn út af því, hvað merkilegir fundir
lians hafi verið; það er hjer alkunnugt, hvernig-
fundahöld hafa gengið í þingmannstíð hans, og-
það er nú undir almenningsdómi, hvort mikiú
hefir orðið úr loforðum þeim og drjúgmælum, er
hann stráði út, þá er hann hlaut kosningu.
Stafafelli 29. d. sept. 1891.
Jón Jónsson.
(Leiðrj.) Magnús heit. á Vilmundarstöðum
Jónsson var ekki fæddur og upp alinn í Norð-
tungu, eins og segir í Isaf. 8. ágúst þ. á.,
heldur á jþorvaldsstöðum í Hvítársíðu; þar
bjó faðir hans, Jón bóndi Auðunsson, allan
sinn búskap, á sjálfseign, gildur bóudi og
mjög lengi hreppstjóri í Hvítársíðu, mik-
ið vel skrifandi og reikningsfær. Magnús.
átti hann með fyrri konu sinni, Hildi Mag-
núsdóttur; hún varð bráðkvödd; þá var
Magnús í æsku. — Er þetta eptir skýrslu
Magnúsar fyr. hreppstjóra Einarssonar frá.
Hrafnabjörgum, er nafna sínum var nákunn-
ugur og upp alinn í sama byggðarlagi.
Leiðarvísir ísafoldar.
819. tíer manni að borga prestslamb, ef þaiV
drepst úr bráðafári eða lungnasóit?
Sv,- Nei. En skila ber öllum afurðum lambs-
ins, og bbrga presti það, er tiltölulega vantar
upp á, að lambið sje fóðrað fullan eldatíma,.
nema hann taki annað lamb í stað hins.
820. Eru bændur skyldir að greiða eða vinna.
presti fyrsta sumar, er þeir búa í sókn hans, þ&.
að þeir verði í öreigatíund að haustinu?
Sv.: tíresti ber dagsverkið eöa iðgjald þess
svo hið fyrsta dvalarár búanda í sveit sem önn-
ur. Viti eigi gjaldandi að snmrinu, hvort hanrt.
muni verða í skiptitíund eða eigi, er honum rjett
að vinna það eigi, en þá skylt að borga það að>
haustinu, ef tiund hans nær eigi ö hdr.
821. Hefir prestur rjett til þess að taka offur
af manni, er tiundar að eins 17 hdr lausafjár?
Sv.: Nei, nema tíundaudinn eigi og að minnsta
kosti 3 hdr. í fasteign.
172
borð og setti kaleik á. Síðan gekk hann út og dvaldist úti
litla hríð. Sá Guðný þá, að prestur leiddi skinnklæddan
mann inn með sjer, sera hálfdauðan að sjá, og er hann kom
í svefnherbergi prests, spurði prestur, hvort hann vildi láta
þjónusta sig. Guðnýju heyrðist hann jóta því. Síðan dreypti
prestur á hann víni og var hann þegar örendur með öllu.
Síðan var það, að aðrar sex sendingar komu Snorra presti
að vestan, er voru frá þeirn Jóni blóta og þorgilsi. Síðar
var það, að prestur lá í rúmi sínu hjá Hildi konu sinni. Ó-
kyrðist honum þá mjög og vildi ofan fara. Kona hans bað
hann kyrran vera og hjelt um hann miðjan, og gekk henni
mjög myrkhræðsla til. Prestur vildi engu að síður ofau fara,
og til þess að herða hug hennar, svo að hún yrði eigi öll
fyrir borði, laust hann hana kinnhest og stökk við það upp.
Var draugurinn þá kominn á þröskuldinn. Ejekkst prestur
síðan við hann, þar til er hann kom honum fyrir svo sem
öðrum sendingum. Setti hann þær í leggi eður annarsstaðar
í leyni, þar sem menn og fjenaður gekk eigi nærri, og geymdi
þar svo um hríð. f>að var eitt sinn, er hann reið í Kalmans-
tungu að messa, að hann snaraði lausri kápu utan yfir sig,
áður hann reið heiman. Kona hans spurði, hví hann byggist
svo. Prestur kvað hana það síðar skyldu fá að vita. En er
hann reið á Hvítá við skóginn, var kápan hrifin af honum og
henni hvirflað f lopt upp, og var þó logn veðurs. Er ætlan
manna, að presti væri sjálfum ætlað það, en hann sakaði
ekki. Kápuslitrin fjellu síðan á jörð niður.
169
Hallvarðs og frændi. Hann kvongaðist suður á Reykjanes-
En er Hallvarður var orðinn hniginn og gamall, flutti Jón
sig með konu sína í Skjaldabjarnarvík. Mælt er, að eitthvert
sinn segði fíallvarður við Jón, að af því mætti sjá, hvað sjer
væri aptur farið, að nú gæti hann eigi almennilega lokið'
tveggja fjórðunga kóp. Aður hafði hann látið gera sviðning-
handa sjer úr kópum eigi allsmáum stundum, og haft til
matar í senn. það sagði Jón Arnason, að haustið áður en
Hallvarður dó, sæi hann Hallvarð kynda bál uppi á fjalli, o»
hafa menn ætlað, að þá brenndi hann skræður sínar og vildi
eigi láta aðra menn hafa þær með höndum eptir sig. Almennt
er mælt, að víst mætti hann fjölkyngi við hafa engu minui
en Hallur faðir hans, en svo færi Hallvarður hógt með,
að engum manni ynni hann mein með henni, þótt eigi kæmi
honum margt á óvart. Enn er í mæli, að Hallvarður vildi
grafa peninga sína, en hann sagði það til einskis koma mundu,.
því að samt mundi Jón Arnason fá fundið þá, er hann væri
andaður. Aður en Hallvarður ljezt, tók hann sarnan tölu
eina, og bað Jón lesa hana yfir líkkistu sinni. Ætla má, að
nú sje hún týnd. Talið er, að kistuleggja bæði hann Hall-
gríms-sálma með sjer. Hallvarður lá skamma stund.
Lík hans skyldi flytja til Ártieskirkju. f>á var Jóhann prestur
Bergsveinsson kominn í Arnes, en hann fjekk það 1780 næst
eptir Guðmund prest Bjarnason, en síðan fjekk Jóhann prest-
Brjónslæk 1793 (síðast í Garpsdal 1816, j 1822). f>ykja
mest líkindi til, að Jóhann prestur hafi um skammt haldið
Arnes, er Hallvarður ljezt. En er færa skyldi lík Hallvarðs
sjóveg til kirkjunnar, rak á tveim sinnum forráðsveður