Ísafold - 18.11.1891, Blaðsíða 1

K.emur út 4 mlðvikudögum ej
í iugurdögum. Verð irg. («»a
too arka) 4 kr.; erlendis $ kr.
rgist fyrir miðjan júlimánuð
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundln við
iramót, ógildnema komin sje
til útgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. i Austurstrœti 8.
XVIII. 92. !
W
Reykjavík, miðvikudaginn 18- nóv.
1891
Athugasemdir við laxalögin
Eptir foiiKEL Bjabnason.
J>ó töluvert hafi verið ritað og rætt um
laxalögin, þá minnist jeg ekki, að hafa sjeð
tekna fram 2 aðalgallana á þeim, líklega
þá einu verulegu; en það er sinálaxveiðin,
og að laxinn, að minnsta kosti í öllum hin-
um smærri ám, er veiddur svo mjög neðan
til í þeim, þegar kappsamlega er veitt, að
þeir sem ofar búa fara nálega og sumstað-
•ar gjörsamlega varhluta af allri veiði; og
lýsir það sjer sjálft, hversu slíkt er ótæklega
ranglátt. Skal jeg nú skýra þetta með
'dæmum af á þeirri, er jeg bý við.
Arið 1885 voru t. d. h]er úr Laxá lagðir
inn í kaupstað 292 smálaxar (auk þess
margir hafðir til heimilis), og nam verð
þeirra hvers að meðaltali 1 kr. 27 aur., þar
sem sama sumar fjekkst fyrir hvern stórlax
úr ánni upp og ofan 3 kr. 57 aur. það
liggur nú í augum uppi, hver biíhnykkur er,
að drepa slíkt smælki, á móts við að láta
það vaxa upp og hrygna í ánum; því smá-
■laxinn, þó lítill sje, er gotfær, og ímynda
jeg mjer, að flestir sjái, að þessu þarf að
breyta til batnaðar.
Möskvinn ætti að vera svo stór, að hin
smærri laxtegund í hverri á gæti ekki ánetj-
azt; en þá yrði sýslunefnd að vera lögheim-
ilt, að ákveða möskvastærðina á hverjum
stað, eptir ráði og tillögum kunnugra manua.
Möskvinn verður sem sje að vera mismun-
andi fyrir hinar ýmsu ár eptir laxstærðinni
í ánni, og er það því sýnilegur galli á hin-
um gildaudi lögum, að möskvinn er alstað-
ar jafnstór, hvort sem áin er stór eða litil
eða laxinn venjulega stór eða smár. í sjó
mætti auðvitað möskvatakmarkið alstaðar
vera hið sama, nema á ádráttarnetjum við
úrósa, sem jafuan ætti að vera hið sama og
í ánni sjálfri. En iíklega þyrfti sjávarmöskv-
inn, ætti smálaxiun að friðast, að vera 10
þumlungar votur eða allt að því.
Jeg veit ekki til, að hjer í Laxá hafi
verið veitt öðruvísi en í alla staði löglega;
en veiðin er standuð kappsamlega bæði með
lagnetum og daglegum ádrætti. Afleiðingin
hefir orðið sú, að, þó fyrir 40—50 árum
væri megnis-veiði alstaðar uppi í ánni, hefir
hún svo að kalla engin verið nú á síðustu
10—20 árum og menn gjörsamlega hættir
að vonast eptir henni. En í sumar leigðu
Englendingur veiðina niður frá til stanga-
veiði, og fór þá svo óður en varði, að mik-
ill lax kom upp eptir báðum ánum, Laxá
og Bugðu, sem í hana rennur, og mun víst
hafa veiðzt nær 500 löxum þar upp frá,
sem ekki hafði sjezt branda um mörg ár
áður.
Jeg er fyllilega sannfærður um, að hjer
hindri uppgöngu laxins hin daglega ádrátt-
arveiði niður frá. Laxinn er styggur fiskur
og sá, sem ekki næst við ádráttinn í dag,
fælist og bælist svo við ádráttarbuslið, að
hann gengur naumast mikið áfram til næsta
dags; en þá kemur ný ádráttar-ofsókn og
ný styggð. þar sem dregið er á daglega,
ekki sízt á stóru svæði, mun naumast
sleppa upp lax til muna. Adráttarveiðin
gengur að minni ætlun, þar sem hún er þrá-
stunduð, þvergirðingum næst, auk þess.sem
mikil líkindi eru til, sje hún mjög nærri
sjó, að hún beinlínis fæli laxinn aptur til
sjóvar; jeg vona nú, að menn sjeu svo sann-
gjarnir, og það einnig þeir sem veiði eiga
neðst í ánum, að þeir vilji að á þessu verði
breyting, enda er tilgangslítið að tala í lög-
unum um, að eigi megi hindra frjáisa göugu
laxins, ef þau heimila að veiða svo, að svo
sem enginn lax komist upp fyrir hinar
neðstu veiðistöðvar. Auðvitað er nú valt
að álykta frá einstöku dæmi til heildarinn-
ar, en jeg býst samt við, að ádráttarveiðin
muni víðar reynast tilfinnanlegur þröskuld-
ur frjálsrar laxgöngu en hjer í Laxá, og að
fleiri en jeg sjeu þeirrar skoðunar, að hana
þurfi mikið meir að takmarka en gjört er
bæði í núgildandi laxalögum og laxalögum
þeim, sem þingið bjó til í sumar. Ef vissa
ætti að vera fyrir því, að lax kæmist upp
til þeirra, sem efst eiga veiði upp með án-
um, mundi naumast veita af, að banna all-
an ádrátt aðrahvora viku í ám og árósum,
en leyfa ætti hana þá hina vikuna tak-
markalau8t, þó við árósa með öðru hvoru
útfalli sjávar.
Menn kunna að segja: með þessu er rjett-
ur hinna neðstu mjög skertur og laxinn
kann á þenna hátt að komast þangað upp,
sem hann ekki næst. Til hins fyrra liggur
það svar, að hinir næstu sitja allt af fyrir
veiðinni, geti þeir haft lagnet, og fyrir allri
laxgöngu frá sjó ádráttarvikuna, sem ekki
eru nein smá-hlunnindi, en þó svo færi, að
lax og lax næðist ekki, heldur hrygndi í
ánni, þá mætti það fremur telja laxveiðinni
til bóta.
Jeg hefi vakið máls á þessum 2 göllum
laxalaganna, til þess þeir geti orðið þeim
athugunarefni, sem næst fjalla um breyt-
ingar á þeim, sem að líkindum verður á
næsta þingi. Mjer er óhugsandi, að laxa-
lögin frá þinginu ísumarverði staðfest, með-
an 4. gr. stendur í þeim eins og hún nú
er. Slík ákvörðun, sem hún hefir inni að
halda, mundi, yrði hún að lögum, gjöra
margfalt meiri skaða en gagn. Samkvæmt
henni mætti t. d. skjóta sel við flest varp-
lönd og selalátur umhverfis Faxaflóa 10
mánuði á ári, og nægir skemmri skotbríð
til að gjörstyggja fugl og sel, og get jeg
ekki öðru trúað, en einhverjir fari að kveinka
sjer, þegar búið væri að eyðileggja fvrir
þeim mörg hundruð króna arð, án þess þeir
fengju nokkuð í aðra hönd, en að hinu
leytinu engin vissa fyrir, að laxveiði batn-
aði við þetta.
Verðlauna-leikrit.
Eins og menn muna, gengu 20 menn í
Reykjavík fyrir nál. 2 árum í fjelag með
þeim tilgangi, að fá samið gott, þjóðlegt
leikrit, og skuldbundu sig til að greiða 25
kr. hver, eða 500 kr. alls í verðlaun fyrir
það, eptir atkvæði þar til kjörinnar nefnd-
ar, er meta skyldi rit þau, er fjelaginu
kynnu að berast á tilteknum fresti og verð-
launa væri beiðzt fyrir. Var fresturinn fyrst
ákveðinn til 31. okt. 1890; en árangurinn
varð þá eigi göfugri en það, að alls eitt leik-
rit barst fjelaginu í það sinn, og það svo
nauða-ljelegt, að eigi þótti taka því, að kjósa
neina nefnd til að meta það.
Fjelagsmönnum kom saman um, að eigi
væri fullreynt enn við þessa fyrirætlun, og
ítrekuðu verðlaunafyrirheitið, með nýjum
fresti, til 31. október 1891. Arangurinn
varð þeim mun álitlegri, að nú urðu 4 til
að keppa um verðlaunin. Fjelagsmenn óttu
því fund með sjer 4. þ. m. og kusu þar 5
manna nefnd til að meta ritin og dæma,
hvort þau væri verðlauna verð eður eigi.
Til þess að fjelagsmönnum yrði eigi brugðið
um hlutdrægni eða sjerhlífni hvað fjórútlátin
snertir, var að eins minni hluti nefndarinn-
ar tekinn úr flokki fjelagsmanna sjálfra
(Björn Jónsson og Morten Hansen), en
meiri hlutinn utanfjelagsmenn (Hannes Haf-
stein, Steingr. Thorsteinson og þórhallur
Bjarnarson; Dr. Björn. M. Olsen átti fyrst
að vera í nefndinni, en skoraðist undan
því). Nöfn höfundanna, er fylgdu ritunum
í lokuðum seðlum, voru geymd hjá utan-
nefndarmanni í forsigluðum umbúðum, til
þess að allir gæti verið vissir um, að þau
yrðu nefndinni huhn þangað til hún hefði
lokið starfi sínu.
Eptir 10 daga hafði nefndin lokið starfi
sínu, og var dómur hennar á þessa leið:
nFjelag það hjer í bænum, er með aug-
lýs. í ísafold 15. febr. 1890, ítrekaðri 3.
desbr. s. á., hjet 500 kr. verðlaunum fyrir
»nýtt, vel samið fslenzkt leikrit, í 3 til 5
þáttum, sem verið sje hjer um bil 3
klukkustundir að leika«, með því inni-
haldi, er þar er nánara til tekið, hefir
kjörið oss í nefnd til að meta 4 leikrit,
er borizt höfðu fjelaginu á tilteknum
fresti og verðlauna verið æskt fyrir.
Vjer höfum yfirfarið leikritin vandlega.
Um tvö þeirra er það að segja, að þau
eru svo fráleit að efni og formi, að eigi
getur komið til neinna mála, að dæma
þeim nein verðlaun. Af hinum tveimur
er annað að vísu vandað og vel samið
rit, mjög langt, en getur eigi heitið leik-
rit, með því að það er varla annað en
kafli úr sögu landsins í eintals- og sam-
talsformi, og er naumast leikandi nein-
staðar, sízt hjer. Af hinu fjórða og síð-
asta er að vísu talsvert vel lagað til að
vera sýnt ó leiksviði hjer, en því er þó
að áliti nefndarinnar svo ábótavant, að