Ísafold - 24.08.1892, Síða 2

270
mikilsverða lof hjá alþýðu: »Hann er góð-
menni, karlinn«, eða þá: »Hann er góð-
menni, greyið«.
Það er satt, að í því efni eru tíundar-
lög vor óaðflnnanleg: það eru fáir glæpir,
er lög veita jafn-öflugt ráð til að koma upp
eins og tíundarsvikin, og þó fyrirhafnar-
litið. Þau leggja það á vald lirepp-
stjóra, að gera manni tiund, ef hon-
um virðist framtal hans að einhverju
leyti tortryggilegt, eða ef hann mætir eigi á
hreppskilaþingi eða segir ekki til tíundar
sinnar. Og slíkum úrskurði hreppstjóra
getur gjaldþegn eigi hrundið öðruvísi én
með því, að sanna tíund sína með eiði
fyrir sýslumanni á manntalsþingi. Auk
þess er og sýslumanni heimilt að gjöra
rjettarrannsókn um tíundarframtal manna;
ef þeðs þykir þurfa við.
Væri lögum þessum heitt afdráttarlaust
og með sæmilegu fylgi um land allt, mundu
öll tíundarsvik hjer um hil horfin eptir
1—2 ár, og þar með af þjóðinni þveginn
mjög svo hvimleiður óvirðingarblettur.
r
Ur daglega lífinu.
v.
Það var mikiö um dýrðir, þegar hann
Hallgrímur á Árhakka giptist, og har fleira
en eitt til þess.
Brúðurin átti nokkur þúsund krónur,
sem hún hafði erft eptir móður sína; þótti
þeim, sem meta konur til peningaverðs
sem gripi, hún kvennkostur góður. Sjálfur
var hrúðguminn fremur fátækur.
Veðrið var hrúðkaupsdaginn hið ákjós-
anlegasta sem hugsazt gat, iogn og mikil
rigning.
Faðir hrúðarinnar var í hoðinu, sem lög
gjöra ráð fyrir; hann var ekkjumaður,
hafði verið þrikvæntur og átt allar kon-
urnar til fjár. Hann hafði þenna dag
baröastóran hatt á höfði og niðurbrett
hörðin; var hann allt af með baukinn á
lopti og gaf hverjum manni í nefið, sem
þiggja vildi; var það samt ekki vani hans.
Áður en farið var að gipta, stóðu hoðs-
menn í smáhópum til og frá úti; gekk
gamli maðurinn frá einum hópnum til
annars og ræddi við menn. Voru inn-
gangsorð ræðunnar jafnan hin sömu: »Mikið
hloissað dásemdarveður er í dag, piltar
mínir! Einhvern tíma hefði þetta átt við
mig«. Unga fólkinu þótti lítil »hlessun«
og »dásemd« í að húðvæta sparifötin og
verða forugt upp yfir höfuð og var auð-
sjeður vantrúar- og óánægjusvipur á sum-
um. En karl Ijet dæluna ganga: »Blessað
lognið táknar, að hjónabandið hennar Laugu
minnar verður friðsamt, en hlessuð rign-
ingin þýðir auðinn; þetta er sannreynt,
svo sem jeg er lifandi maður«.
Síðan voru hjónin gefin sama.n, því næst
riðið á veizlustaðinn og veizlan setin, og
har ekki til titla nje tíðinda.
Árið eptir keypti H. 3 jarðir, sem allar
lágu hver út af annari og túnin um það
hil saman. Reisti hann hú á miðjörðinni,
en hyggði hinar í svipinn; ætlaði hann að
leggja þær undir sig innan skamms, því
hann gjörði ráð fyrir, að hann mundi færa
út kvíamar hráðiega.
En það fór á aðra ieið.
Ráðiag hansvar allt tóm ráðleysa; efnin,
sem konan hafði fært honum, hráð-gengu
til þurðar. Er þar fljótt af að segja, að
hann át’ út allar jarðirnar á 3 eða 4
árum; jeg nian ekki, hvort heldur var.
Hröklaðist hann þá í aðra sveit, fáklaus og
fjelaus, sem menn kalla. Við konuna var
hann framan af aldrei stór-vondur, en aldrei
heldur góður. Hún hafði aldrei eyrisvirði
undir hendi, engu mátti hún ráða, og ekki
var hún sjálfráð að því að gefa farandi
eða komandi bita eða sopa; hann var4
jögunarsamur, ónærgætinn og heimtufrekur
við hana. Jeg sá hana opt, því að jeg
átti heima á næsta hæ við þau; útlit
hennar lýsti því betur en nokkur orð,
hvílík æfi hennar var. Það þurfti ekki
vitran mann til þess að lesa raunaletrið á
andlitinu á aumingja konunni. Loks tók
H. fram hjá henni, og þá fór um þverbak,
því eptir það fór hann að verða stór-
vondur við hana.
Eitt kveld snemma á vetri atyrti hann
hana fremur venju; hvarf hún þá úr hæn-
um undir vökulokin, og var hennar ekki
leitað; tók H. í því efni af skarið, því um
leið og hann fór að hátta, segir hann:
»Þið þurfið ekki að leita; hún lieflr sett
sig í ána«. Morguninn eptir fannst hún í
útikofa einum; hafði hún hafzt þar við um
nöttina; má nærri geta, hvernig henni heflr
liðið hæði á sál og líkama. Upp frá þessu
fór heilsu hennar hráð-hnignandi, unz hún
veslaðist upp og dó. Sá þá enginn maður
H. gráta. Hann lifir enn við fátækt mikla
og er nú húsmaður á........nesi.
Saga þessi, sem er hókstaflega sönn, er
eitt dæmi af mörgum, sem sýnir æfina, er
sumar konurnar hjer á landi hafa átt og
eiga sumstaðar enn. Er það ekki æskilegt
hlutskipti, að færa mannsefninu í húið
háðar hendur fullar stór-fjár; vera síðan
gjörð að rjettlitilli amhátt, lirakin í orðum,
hrjáð í samhúð og að endingu óvirt, já,
svívirt í almenningsaugum? Þetta verða
sumar konurnar á Islandi að þola; jeg
get leyst hetur frá pokanum því máli til
sönnunar, ef á þarf að halda. Eru ekki
konurnar á íslandi öfundsverðar af rjett-
indunum sínum? Þetta ósóma-ástand lög-
helga hin horgaralegu lög og hugsunar-
háttur mestallrar þjóðarinnar; meirá að
segja: kirkjan sjálf hefir ekki hreinar
hendur í þessu efni. Þeir, sem láta sjer
þetta ástand vel líka, eiga ekkert frelsi
skilið.
Idem.
Dragferja. Nú er húið að smíða drag-
ferjuna á vestari Hjeraðsvatnaósiiin, og
farið að flytja á henni. Þeir Einar B.
Guðmundsson á Hraunum og Sigurður
Ólafsson á Hellulandi hafa smíðað liana.
Hún er snúin áfram með vindu, sem er í
henni sjálfri. 8 hestar hafa verið fluttir í
einu með nokkruin mönnum.
Æskilegt virðist, að smiðirnir gefl hlað-
inu sjálfir lýsingu af henni.
Slysfarir. „Hinn 5. f. m. drukknaði
verzlunarstjóri Pjetur Bjarnason á Hofsós.
Hann hafði lengi verið lashurða, og nú
síðan í vetur mikið veikur af ólæknandi
sjúkdómi, og optast rúmfastur. Veikindi
sín har hann með miklu þreki og þolin-
mæði, enda naut hann ágætrar aðhlynning-
ar hjá sinni góðu konu, Ólínu Magnúsdótt-
ur. Fyrrnefndan dag fór hann einn á byttu
í góðu veðri lítið eitt frá landi, og inn
með bökkunum, og vildi eigi að neinn
færi með sjer. Kvaðst hann ætla, að reyna
lítið að róa sjer til skemmtunar. Ætla
sumir, að því er manni sýndíst, er horfði
á, er slysið varð, að liann hafi steypt sjer
viljandi úthyrðis, en það má þó vel vera,
að honum liafi orðið fótaskortur sökum
veikinda, máttleysis og sárs á fætinum.
Hann var að eins 36 ára, ni.jög ýinsæll,
reglusamur, áreiðanlegur, gáfaður, vel að
sjer, vinfastur og velviljaður.
Hinn 19. f. in. kom það slys fyrir í Teigi
í Óslandshlið, að ársgamall drengur, sem
farinn var að geta hlaupið, fór ofan i
hrennandi heitan ullai'þVöttarpott. Móðirin
og önnur kona, ervoru einar nianna heima
á bænum, höfðu gengið inn í hæirin eptir
ull, en harnið var eitt éptir úti á meðan.
Sunnan undir hænum var potturinn við læk,
fuilur af hrennandi þVottarlegihuni; stóð
hann á hlóðum, sem grafnar voru sunnan
í ofurlítinn hól, eða breklvu. Þegar konan
kom út, stóð drengurinn niðri í pottinum;
var hann hrunninn upp undir kvið. Hann
dó, áður én fullur sólarhringur væri liðinn
frá þessu. Þetta er ritað öðrum til var-
úðar“.
Skagafil'ði 9. ágúst: Veðráttan framan af
sumrinu var mjög köld og þurr, svo að gras
spratt ekki. Eptir miðjan júlí brá til rign-
inga, sem hafa haldizt síhan til 4. þ. m., og
heíir gras sprottib nokkuh við þær, en samt
verður eflaust mikill grasbrestur, og það mjög
tilfinnanlegur á mörgum stöðum, einkum á.
harðlendum túnum, sem voru orðin brunnin,
er væturnar fóru að koma. Sláttur var byrj-
aður með allra seinasta móti. Er nú verið að-
slá túnin. Hið fyrsta slegna hey hefir mikið
hrakizt, en þornað undanfarna daga.
SJcepnuhöld voru almennt mikið góð í sýsl-
unni í vor, því að menn áttu nóg og gott hey
frá hinu ágæta sumri i fyrra. Nú eru engar
heyfyrningar hjá flestum, og lítið útlit fyrir
góðan heyskap í sumar.
Aflalítið sem stendur fyrir beituleysi.
Ileilsufar gott.
Verzlun mjög erfið og óhagstæð. Fyrir .hvítt
ullarpund er gefið 55 a., jafnt, hvort sem ullin
er hrein. vel þvegin og vel þurr, eða óhrein,
illa þvegin og illa þurr. Slíkur siður er bæði
ranglátur og skaðlegur, eins og öll órjettvísi.
Útlend vara er dýr: bankabygg 200 pd. 27 kr.,
rúg 200 pd. 24 kr. etc., kaffi 1—1,10; kandís.
38 a., melis 35 a. etc., salt, 200 pd. 7 kr.
Amtaskiptingin. Amtsráðið í austur-
amtinu, sem h.jelt sinn fvrsta fund 4.—6.
f. mán., á Seyðisfirði (áihtsráðsmenn síra
Einar Jónsson og Jakoh Gurinlögsson verzl-
unarstjóri á Raufárhöfn) var því samþykkt,
að Austur-Skaptafellssýsla yrði lögð undir
austuramtið og sameinuð Suður-Múlasýslu,
eins og landshöfðingi hefir stungið upp á;
þó var minni hluti heldur á því, að Aust-
ur-Skapt,afellssýsla væri sjerstök sýsla, ef'
hún væri lögð undir austuramtið.
Heyskapur. Sunnaúlands og í vestur-
sýslunum nyrðra hefir orðið mikill töðu-
hrestur, almennt þrið.jungs- eða jafnvel
helmings-munur við það, sem var í fyrra,
eða 1/i niinna en í meðalári. í Þingeyjftr-
sýslu þar á móti fullkominn meðal-gras-
vöxtur á túnum, því betri sem lengra dreg-
ur norður. Þar hjeldust rigningar fram
til júlíloka, og hyrjaði sláttur mjög seint.
Mun nýting hafa orðið allgóð þar, með því
að þá tók við þurrkatíð. Enda hvergt