Ísafold - 23.09.1893, Blaðsíða 1

Kemur út ýmÍRt emu sinni
eða tvisvar i viku. Verð &rg
(75—80 arka) 4 kr., erlendis
5 kr. eT)a l1/* doll.í borgist
fyrir mibjan júlimán. (erlend-
is fyrir íram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg) bnndin vil>
áramót, ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir í. októ-
berm. Afgroiöslnstofa blabs-
ins er í Austurstrœti 8.
XX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 23. sept. 1893
65. blað.
Brábapestin.
Út af grein þeirri, sem stóð í ísafold í
fyrra, gjörði jeg tilraunir með bólusetningu
við bráðapest, og vil jeg bjer með biðja
yður, herra ritstjóri, að taka i yðar heiðr-
aða blað þessar línur, í því skyni að öðr-
um mætti hugkvæmast að gera frekari til-
raunir í þessa átt, sem og að þær gætu
■oröið til þess, að menn þeir, sem kynnu
að hafa reynt að bólusetja við bráðapest-
inni, ljet.u koma fyrir almenningssjónir A-
rangur þann, sem orðið hefði af slíkum
tilraunum.
Á næstliðu hausti tók jeg nýru úr tveim-
ur'kindum, sem voru nýdauðar úr bráða-
pest, og voru þau þannig, að úr annan
voru þau svo morkin, að þau loddu varia
■saman og voru grámorauð að lit, en úr
liinni voru þau lifrauð að lit, og lít.ið eitt
TOeyr að innan ; jeg tók þá af hvorutveggja
nýrunum að eins lítið eitt, og kom því und-
ir skinnið á innanverðum bógnum á 4
lömbum, ogverkaði þaðþannig, að á þeim
tveimur sem jeg setti úr morknu nýrunum
kom ekkert út á öðru, en hitt bólgnaði
mjög um benin, og fekk öll einkenni braða-
pestarinnar; sömuleiðis hin bæði, sem jeg
setti úr rauðu nýrunum; á þriðja dægri
liættu þau að jeta, og stóðu svo og lágu í
tvö dægur; það leit út fyrir að þau hefðu
talsverða verki, og bar enda á uppþembu
í þeim, en þegar fór að grafa í benjun-
um, fór þeim að smábatna, svo þau fóru
-að jeta á sjötta dægri, en eptir fulla viku
voru þau albata.
En það sem eptir var af nýrunum skar
,jeg í þunnar flísar og þurrkaði á fjöl; svo
þegar þau voru orðin vel þurr, þá setti
jeg af þeim á sama stað i 4 lömb, svo
lítið, að jeg gat að eins sjeð það; jeg gjörði
fyrst skinnsprettu með hníf innan á bóginn
•og ljet svo bóluefnið út undir skinnið. Að
•6 klukkutímum liðnum fór að bólgna í
kringum benið, og fór bólgan vaxandi þai
til hún náði saman yflr bringuna, færðist
svo fram á hálsinn, og inn í brjóstholið að
framan, þar til hún gekk svoað hjartanu,
að það tapaði afii sínu, og þá vitanlega
voru þau sem dauð; þetta var á þriðja
•dægri frá því er jeg bólusetti þau, að þau
drápust öll með sama móti, og þegar þau
voru flegin, var allur framparturinn útlits
sem af þeim kindum, er maður kallarmjög
ramsýkt, en þar á móti var allur aptar
partur kindarinnar alheilbrigður, ásamt
innýflunum.
Jeg verð af þessum tilraunum að draga
þær ályktanir :
1., að bráðapestar-»bakterían« hefir magn-
azt frá því að nýrun voru nýkomin úr
úr kindinni, og þangað til þau voru
orðin þurr;
:2., að bólusetning hljóti að fyrirbyggja
pestina, þegar búið væri að finna rjetta
meðferð bóluefnisins;
3., að jeg tel víst, að rækta þyrfti »bakte-
ríuna« á einhvern sjerstaklegan hátt
frá því hún heflr valdið dauða kindar-
innar, og þangað til hún er liæf til að
setjast í heilbrigða kind.
Það væri víst einn vinsælasti »bitiing-
ur« úr landssjóði, að veita færum manni
styrk til að rannsaka þetta betur.
Þórisholti í Mýrdal. 12. sept. 1893.
Einar Finnbogason.
„Til hvers er að vinna?“
»Gettu margar árar á borð!«
»TiI hvers er að vinna?«
»Sess í skála, sæng i baðstofu, kjötfat á
knje þjer, könnuna á hylluna, friðan og
fagran yngismann, ef þú vinnur; en ijót-
an og leiðan karl, ef þú tapar«.
Á þessa leið ræða börnin hvert við ann-
að, er þau eru búin að borða af ýsudálk-
unum; og fuilorðna fólkið brosir að, og
furðar sig á, hve litlu börnin geta haft
gainan af.
En er jeg heyri börnin spyrja: »Til
hvers er að vinna?« þá kemur mjer í hug,
að fleiri en smábörnin spyrja á þessa leið.
Stóru börnin, börn íslands, spyrja og á
sömu leið; en sá er munurinn, að þau
spyrja í fullri alvöru.
»Til hvers er að vinna?« Þessi spurning
lifnar hjá flestum við flestallt, sem áform
að er og í er ráðizt.
Að vissu leyti er það engan veginn last-
vert, þó spurt sje á þessa leið; því það er
eðlilegt og sjálfsagt, að hverri fyrirhöfn
fylgi einhver ávinningur, annaðlivort fyrir
þann, sem starfar, eða fyrir aðra. Það er
ekki við því að búast, að neinn maður
ráðist í nokkurn hlut án þess að gjöra sjer
von um einhverja ávexti athafna sinna
fyrir einn eða annan. Vonin um blessun-
arríka ávexti athafna sinna er einmitt
»hjartað í skákinni«, aðalhvötin til allra
stórvirkja og allra loflegra fyrirtækja hjá
öllum mönnum. Það er skylda hvers
manns, að starfa sjer og öðrum til gagns,
og er menn rækja þetta boðorð, þá er
ekki nema sjálfsagt, að menn renni hug-
anum fram á leið og spyrji sjálfa sig,
hverra ávaxta sje von, hverrar uppskeru
megi vænta af athöfnum sínum og fram-
kvæmdum.
En nú er það því miður miklu tiðara í
heiminum, að sjálfselskan yflrgnæflr hinn
almenna mannkærleika, að menn einblína
á eigin hagsmuni, miða ailt við hagnaðar-
vonina fyrir sjálfa sig, og spyrja, hvenær
sem í eitthvað er ráðizt: »Til hvers er
að vinna?« eða: »Hvað hef jeg gott af
því?« Og það er þá, þegar spurning þessi
er runnin af rótum sjálfselskunnar og eig-
ingirninnar og öðru ekki, að hún er at-
hugaverð og lastverð.
Sú lúalega og smásálarlega hugsun, að
geta ekki hreift höndeða fót, að vilja ekki
neitt fyrir hafa eða á sig leggja þjóðfje-
laginu til hagsmuna og framfara nema
menn sjái álengdar á röndina á krónunum,
sem von er á að verðlaunum, hún er last-
verð og meira að segja ósæmandi og skað-
leg fyrir börn þeirrar þjóðar, sem er að
berjast fyrir frelsi sínu og vilja vera frjáls.
Börn þau þykja illa innrætt og illa upp-
alin, sem ekki vilja vikja hönd eða fæti
fyrir foreldra sína, nema þau eigi von á
kökubita eða sykurmola að launum fyrir
ómakið. En vjer liinir fullorðnu erum
engu betri, er vjer viljum ekki neitt fram-
kvæma ættjörðinni til hagsmuna og þjóð-
inni tii blessunar nema vjer spyrjum um
leið: »Til hvers er að vinna? Hver verða
laun mín?« Meira að segja, vjer erum
börnunum þeim mun verri, sem yjer höf-
um meira vit og ljósari liugmyndir um
skyldur vorar.
Nei! Ef vjer viljum vera góð börn fóst-
urjarðarinnar, ef það er meira en glamur
og froða á vörunum, að vjer viljum að
landi og lýð miði áfram í öllu því, er
horflr til sannra heilla og nytsemdar, þá
leggjum niður smásálarskapinn, miðum
ekki allt við eigin hagsmuni, látum ekki
í öllu leiðast og stjórnast af eigingirni og
sjálfselsku. Ekki eigingirni, heldur ætt-
jarðarást, ekki sjálfselska heldur sjálfsaf-
neitun eiga og þurfa að vera einkenni
hvers góðs Islendings, fyrst æ og allt af, og
ekki sízt nú á tímum.
Hver sá maður, sem hyggst að koma
einhverju góðu til leiðar, sem vill ganga
á hólm við hina verstu fjendur fósturjarð-
arinnar, vesalmennskuna og smásálarskap-
inn, lestina og brestina, sundurlyndið og
tortryggnina, framtaksleysið og ræfllsskap-
inn, sem allt er í rauninni engu betra en
erlent drottinvald og kaupmannaríki, og
skal jeg því hvorugu hrósa, verra en
hafís og eldgos, verra en sandauðnir og
landbrot,— hann verður að vera vel brynjað-
ur og við öllu búinn, því fyrir sjálfan sig
á hann ekki á góðu von; hann þarf ekki
að spyrja með eða af gróðahug: »Til
hvers er að vinna«?
Því er svo varið hjer á landi, að bóli á
einhverjum manni, sem heflr vilja og ein-
urð til að andæfa móti þeim straum, sem
ósóminn flýtur í, þá »flýgur að honum« á
áugabragði, sem kaliað er. Það setjast
að honum stórir hópar af hröfnum, garg-
andi og krunkandi, og þó að »hver syngi
með sínu nefl«, þá syngja samt allir i
sömu tóntegund, allir einhver ámælisorð
um manninn, sem gerði tilraun til að raska
»almannafriðnum« íslenzka: svefninum i
margra alda aumingjaskap. Raddir róm-
sterkra karlmanna bergmála í sorpblöðum
og á mannfundum, og kvennfólkið »dillar