Ísafold - 27.09.1893, Síða 1

Kemnr út ýmiat emu sinni
efta tvisvar í viku. Yerð árg
(75—80 arka) 4 kr., erlendis
5 kr. e5a l1/* doll.; borgist
fyrir mibjan júlimán. (erlend-
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg)bundin vib
áramót, ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir 1. októ-
berm. Afgroiöslustofa blaös-
ins er í Austurstrœti 8.
XX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 27. sept. 1893.
Aukaþing eða reglulegt þing?
Það hefir verið hreift vafa um það, hvort
stjórnarskrárfrumvarp það, er samþykkt
var af báðum þingdeildum í sumar, muni
verða lagt fyrir aukaþing að sumri eða
eigi fyr en fyrir hið reglulega þing 1895.
Það er með öðrum orðum: hvort háð muni
verða nokkurt aukaþing að sumri eða
eigi.
Það halda nú orðið sumir fram þeirri
kenningu, að hinu lögboðna þingrofi vegna
stjórnarskrársamþykktar þurfi eigi að fyigja
aukaþing næsta ár. í 61. gr. stjórnar-
skrárinnar standi að eins, að ef hið ný-
kosna alþingi samþykki ályktumna ó-
breytta, þá o. s. frv., en ekkert um, að það
skuli gert á aukaþingi, og þá hljóti að
vera ætlazt til hins, að það sje gert á
reglulegu þingi, eptir 2 ár. Hinn staður-
inn í stjórnarskránni, 8. gr., þar sem tal-
að er am aukaþing og skipað að stcfna
því saman næsta ár eptir þingrof, eigi
■ekki hjer við, heldur ao eins við hitt, er
þing er rofið án beinnar fyrirskipunar í
stjórnarskránni.
Það er með öðrum orðum, að vegna
þess að stjórnarskráin íslenzka gerir ráð
fyrir tvenns konar þingrofi, með ólíkum
tildrögum, þá er eptir þeirra manna kenn-
ingu eðlilegast að hugsa sjer afieiðing þing-
rofsins einnig ólíka, að því er snertir þing-
kvaðning næst.
Annað þingrofið stafar eingöngu af vilja
konungs eða ráðaneytis hans. Þá mælir
stjórnarskráin svo fyrir (í 8. gr.), að stofn-
að skuli til nýrra kosninga á tveggja mán-
aða fresti og þingi stefnt saman næsta ár
-eptir þingrofið. Erþað auðsjáanlega til þess
gert, að stjórnin skuli eigi hafa á sinu valdi,
þegar hún rýfur þing að eigin geðþótta, að
stjórna þá þinglaust allt að 2 árum, þ. e.
til næsta reglulegs þings.
Hitt þingrofið er beinlínis lögboðið, og
það í sjálfri stjórnarskránni, 61. gr. Það
skal gert, hvort sem konungur vill eða
-eigi, jafnskjótt og fram er komið hið
lögboðna skilyrði fvrir því: að uppástunga
um breytingu á stjórnarskránni liefir náð
samþykki þeggja þingdeildan'na. Þá er
•ekkert um það talað (í 61. gr.), að stofna
skuli til nýrra kosninga á tveggja mánaða
fresti, og ekki nefnt á nafn, að þingi skuli
stefnt saman næsta ár eptir þingrofið. Og
það er mikið eðlilegt — segja menn —,
að þá þyki ekkert liggja á nýju þingi,
aukaþingi; því þá er það þingið sjálft, er
valdið hefir af ásettu ráði þingrofinu, með
því að samþykkja stjórnarskrárbreyting-
una; þá er eigi því til að dreifa, að syórn-
in rjúfi þing svo sem eins og að gamni
;sínu, í því skyni, aö geta stjórnað þing-
laust, og þarf þvi engan varnagla að slá
við slíkum brellum.
Frá þeirra sjónarmiði, er álíta aukaþing
mikið böl fyrir þjóðina, fyrir kostnaðar
sakir, allra helzt ef eigi hefst fram með
því það sem til er ætlazt nánast, fullnað-
ar-lögleiðsla stjórnarskrárbreytingarinnar,
— frá þeirra sjónarmiði væri mikill feng-
ur i því, ef aldrei þyrfti að ræða hana
nema á reglulegum þingum. Yrði þá farið
að eins og í sumar, að samþykkja frum-
vai’pið sama eins orðalaust, þing eptir
þing, þá þyrfti því engirm aukakostnaður
að fylgja. Þá rnætti halda því áfram í
20 ár, útlátalaust fyrir þjóðina og lands-
sjóð.
En svo fýsilegt sem mörgum landsmönn-
um mundi þykja þetta kostnaðar- eða út-
látaleysi, þá í'æðuk að líkindum, að stjórn-
inni sjálfri mundi þykja það öllu fýsilegra,
meðan hún vill engri stjórnarskrárbreyt-
ing sinna. Því það finnur hún og skilur,
að vel má kenna. henni um kostnaðinn til
aukaþinganna, þvergirðing hennar í mál-
inu, og að sú ásökun getur verið óþægi-
leg til lengdar. En detti aukaþingin úr
sögunni þeirra hluta vegna, stjórnarskrár-
breytinganna, þá er þeiri’i ábyi’gð af henni
ljett. Þá getur hún sagt á þá leið : »Lof-
um þeim að samþykkja stjórnarskrái’-
breyting á hverju þingi, þ. e. reglulegu
þingi; það er ekki annað en vindhögg,
sem engin eptirköst hefir«.
Virðist því vera fullt eins mikil freist.ing
fyrir stjórnina, eins og sparsamlega hugs-
andi landsmenn, að halda fram þessum
nýja skilningi á þingrofsreglum stjórnar-
skrárinnar. Hann er all-áheyrilegur; og
hver ætti að fyrirmuna henni það, ef hún
tæki það ráð ?
Eldri skilningurinn, sá er fylgt var 1885,
er, eins og kunnugt er, sá, að við skýring
fyrirmælanna í 61. gr. beri að hafa hlið-
sjón á 8. gr., er hafi að geyma hinar al-
mennu þingi’ofsreglur, og sje hin greinin,
sú 61., ekki nema sjei'stakleg hagnýting
þeiri'a, þegar svo ber undir, að rjúfa þarf
þing sakir stjórnarskrárbreytingar. Þetta
er í sjálfu sjer sennilegt, og því til styrkt-
ar má nefna það, að orðalagið í 61. gr.
bendir á, að hafa skuli hraðann á, er þing
er rofið samkvæmt henni. Eða hví skyldi
vera skipað þar að rjúfa alþingi »þá þegar«
(er frumvarpið hefir náð samþykki beggja
þingdeilda), ef eigi ætti að stefna því sam-
an aptur fyr en eptir 22—23 mánuði? í
næstu málsgi’ein er svo talað um »hið ný-
kosna þing«, er komi saman að afstöðn-
um kosningum eptir hið taíax'laust rofna
eldra þing, og er auðsjáanlega ætlazt til,
að þær kosningar fari fi’am svo fljótt sem
auðið er. En-eigi það þing ekki að koma
saman fyr en 12—14 mánuðum eptir kosn-
66. blað.
ingar, þá virðist hálf-undarlegt, að þurfa
endilega að vera að kalla það liið ný-
kosna þing.
Nú með því að enn situr þar á ofan
hinn sami maður í stjórnarábyi’gðarsessin-
uin fyrir llíslands hönd sem 1885, þá eru
m.iög litlar líkur til, að farið verði nú að
bi’eyta út af því, sem þá var gert, og mun
því mega ganga að því vísu,
að þing verði rofið í haust;
að almennar kosningar fari fram á vori
komanda; og
að aukaþing verði háð þá samsumai’s.
Föðurlandsástin.
Föðnrlandselska fjelaus ekki
greiöir gumna ráö;
viljinn vopnlaus vart um breytir
rúst í blómstra-riki.
Hj. Jónsson.
Síðan Páll lögmaður Vídalín samdi rit-
gjörð sína: »Guði, konunginum og föður-
landinu«, og allt til þessa dags, hefir það
verið brýnt fyi’ir íslenzkri alþýðu, að elska
föðurlandið. Ungir menn af öllum stjett-
um hafa lagt út á djúpið með föðurlands-
ástina ýmist á vörunum, ýmist í hjörtunum.
Hver er sá, er eigi hafi viljað ávinna sjer
nafnbótina: föðurlandsvinur ? Nafnið
er sannarleg veglegt; það er frægðarorð
sem enginn vill fara á mis við, ef annars
er kostur.
Þeir eru margir, sem lagt hafa út á djúp-
ið til að afla sjer þessa fagra frægðarorðs.
Föðurlandsvinur er eitt af nöfnum
ödauðleikans. Þeir, sem geta sjer það, eru
teknir, ef svo mætti að orði kveða, í dýr-
linga tölu.
Þessi þjóð hefir átt marga þá menn, sem
í sannri raun hafa elskað föðui’landið og
með fyllstu alvöru og áhuga keppt um að
ná heiðursnafnbót þeirri, sem er sigurmark
föðui’landsástarinnar.
Dæmi þessara manna höfum vjer fyrir
augum. Þau hafa margan hvatt til að fara
og gjöra slíkt hið sama. En sú hefir orðið
raunin á, að margir hafa horfið frá því
aptur. Þeim hefir þótt vegurinn þyrnum
sti’áður; þeim hefir ekki þótt það ómaks-
ins vei’t. Stundum hafa vei’ið ljón á veg-
inum, svo sem fátækt og áhugaleysi al-
mennings og margt fleira.
Nú hefir ýmsum komið til hugar, hvort
þeir gæti eigi orðið ódauðlegir, þótt þeir
legðu eigi eins mikið í sölurnar eins og
þrautrevndir föðurlandsvinir gjöra. Nú
er sú tíð, að það þykir varla eiga við, að
»sívilíseraðir« menn taki þátt »í þvi verki,
sem fólkið gjöra skal«. Þeir þykjast eins
og vera fæddir til að segja fyrir vei’kum
og eru kallaðir leiðandi menn. Aðalgall-
inn á þessu fyrirkomulagi er sá, að for-
sagnirnar eru opt og einatt enskar, þýzk-