Ísafold - 21.03.1896, Blaðsíða 1

.Kemurútýmjsteinasinni ðda
tvíst. í viku. Verð árg 190arka
minnst) 4 kr., erlendis ö kr. aða
l*/» doll.; borgiat fjrrir miðjan
jáli (erlendia íyrir f'ram).
ÍSAFOLD
L'ppsögn(8kriíieg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.oktober,
Aigreiðelustofa blaðsins er i
Auaturstrœti 8.
XXSIL árg
Reykjavík, laugaragian 21. marz 1896
16. biað.
Síra Matthías
Og
ræður síra Páls heit. Sigurðssonar.
ii.
(NiDurlag).
Síra Matthias slær því fram, að ræður
síra P. S. »hvergi rífi niður, sízt beinlínis,
hina svonefndn lútersku lærdóma, þótt höf-
nndurinn brúki bifiíuleg »korrectiv« við
þá«. Jeg skal að sinni ekki á það minn-
ast, hve viðknnnanlegt það er, að heyra
einn af þjónum hinnar evang.-lútersku
kirkjn tala nm »hina svo nefndu Júterskn
lærdóma*, þvi að auðvitað álitur síra
Matthías, að það sje mesta »húmbúg« að
halda lúterskum lærdómum fram fremur
öðrum lærdómum; en hvað viðvíknr þeirri
staðhæfingu, að ræður síra P. S. rífi hvergi
niður hina svo nefndu lútersku lærdóma,
þá efa jeg það mjög að sú staðhæfing geti
til sanns vegar færzt, en í sjálfu sjer stend-
nr það- svona hjer um bil á sama, hvort
þær gera það beinlínis eða óbeinlínis,
Sannleikurinn er sá, að öll bókin spjald-
anna á milli er höfnun beggja höfuð-frum-
setninga hinnar evangelisk-lútersku kirkju:
að maðurinn rjettlætist af trúnni einni og
að heilög ritning sje hin eina algilda regla
og mælisnúra trúar og breytni. Hvað
fyrra atriðið snertir er sú skoðun eitt höf-
uðeinkenni ræðubókar þessarar, að mað-
urinn rjettlætist eingöngu af verkum sín
um. Trú í kristilegum skilningi þekkir
höfundurinn alls ekki; að minnsta kosti
kemur það ekki fram í ræðunum. Sú trú,
sem þar er talað um, er eiginlega trú á
allt annað en Jesúm Krist sem guðs son
og frelsara mannanna. Og hvað siðari
setningunni viðvíkur, þá setur höf. auðsjá-
anlega skynsemi sína hvervetna upp yfir
ritninguna; ekkert getur legið höfundinum
íjær en það, að vilja »hertaka hverja hugs-
un nndir hlýðni Krists«. Hann segir það
ótal sinnum, að hann mæli og meti alt
eptir andanum, en ekki bókstafnum; en
andinn er ekkert annað en andi höfund-
arins sjálfs, sem hjer verður hæstirjettur i
öllum efnum. Það, sem ekki stenzt fyrir
hæstarjetti anda hans, það verður óneit-
anlega að falla sem fis til jarðar. Og þar
er svo fjarri því að höfundur beygi sig
fyrir ritningunni, að hann miklu fremur
gjörir sig að herra yfir henni, og það jafn
vel á þann hátt, að ekki einu sinni verð-
ur sagt, að hann beri kærleiksþel til henn-
ar. Þessu til sönnunar vil jeg að eins
benda á ræðuna um »innblástur ritningar-
innar«! En slik meðferð á frumsetningum
vorrar evang. lút. kirkju virðist mjer ó-
neitanlega vera litið betri en beinlínis á-
rásir á »hina svo nefhdu lútersku lærdóma«
þvi að þeir standa allir og falla með báð-
um þessum nýnefndu frumsetningum.
Hvað loks viðvíkur hinum »biflílegu korr-
eetivum«. sem sira Matthías nefnir, þá má
nærri geta, að þau geta ekki haft mikla
þýðingu hjá höfundi, sem misskilur al
gengustu biflíulegar hugmyndir og biflíu-
legar persónur eins herfilega og höfundur
húslestrabókarinnar og leyfir sjer jafn
»barbariskar« skýringar á orðum hinna
biflíulegu höfunda og hann. En annars
býst jeg nú ekki við því. að síra Matthías
reikni nokkrum manni það til lýta, þótt
hann ekki taki ýkjastórt tillit til játning-
arrita kirkjunnar eða — á máli síra Matth-
íasar — »segi »herra herra« eptir Augs-
borgartrúarfræðinni(!!)«, því sje síra Matt-
híasi meinilla við nokkuð í þessum heimi,
þá eru það kirkjulega fastákveðin trúar
atriði, enda má hann ekki svo minnast á
játningarrit kirkju vorrar, að hann ekki
sparki til þeirra; en einkum og sjer í lagi
er það þó Augsborgar-játningin (á máli
síra Matthíasar: Augsborgar-trúarfrceðin),
sem hann getur ekki rjettu auga litið.
En látum það nú vera, þótt ræður þess-
ar kæmu í bága við einhverja »svo nefnda
lúterska lærdóma«, ef kjarninn í sjálfu
sjer væri heilbrigður, ef þær flyttu að
öðru leyti og í aðalatriðunum hreinan (jeg
segi ekki: evangelisk-lúterskan, heldur)
biflíulegan kristindóm. En því miður verð-
ur þvi að neita. Hinn kristilegi biflíulegi
endurlausnarlærdómur finnst þar hvergi.
Vonandi er að síra Matthías telji hann
ekki til hinna »svo nefndu lútersku lær-
dóma«, sem því í sjálfu sjer standi á sama
um. En jeg get búizt við öðru af síra
Matthíasi, sem sje þvi, að hann svari:
»Ræður vinar míns síra P. S. rífa hvergi,
sízt beinlínis, niður hinn svonefnda bifliu
lega endurlausnarlærdóm«. Því verður
ekki neitað, að beinlínis árásir á hann
finnast ekki í bókinni; en það eitt getur
ekki nægt til þess að gefa húslestrabókinni
stimpil kristilegs rjetttrúnaðar. »Kristileg«
húslestrarbók, sem gengur fram hjá þess-
um lærdómi, er snertir hjarta kristindóms-
ins, eða ekki hefir brúk fyrir þann lær
dóm, kemur fljótt upp um sig af hvaða
bergi hún er brotin. En hvað getur ver-
ið eðlilegra en að þennan lærdóm vanti 1
bókina, þar sem syndin og rjettlætingin
af trúnni eru svo að segja óþektar stærð-
ir. Höfundurinn kæmist í stærstu mótsögn
við sjálfan sig, ef hann samhliða öllu hinu
færi að balda fram hinum kristilega bifl-
íulega endurlausnarlærdómi. í hugmynda-
kerfi þvf, sem einkennir prjedikanabók
síra P. S., er engin þörf á hugmynd um
frelsara í kristilegum skilningi, hún yrði
þar eins og einn flekkóttur sauður i hóp
hvítra. En einmitt þetta gjörir oss það
skiljanlegt, sem undir öllum öðrum kring-
umstæðum hefði verið oss óleysanleg
gáta, að höfundurinn getur 1 tveimur ræð-
um sínum komið fram og vitnað um Só-
krates í staðinn fyrir að vitna um Jesúm
Krist. Það hefði meira að segja getað
verið eins hugsunarrjett frá sjónarmiði
höfundarins, að hann hefði komið fram og
vitnað um síra Matthías og sagt æfisögu
hans, án þess mjer þó komi til hugar að
kalla síra Matthías Sókrates, — en hvort-
tveggja hefði verið jafn-uppbyggilegt.
Síra Matthías hefir svo röggsamlega sagt
skoðun sína á ræðum sins látna vinar. Jeg
hefi nú einnig sagt mína skoðnn; jeg þyk-
ist viss um að síra Matthías muni kalla
hana »bernskulega«, því sltkt er jafnan
hægast að segja um skoðarir annara
manna, þegar engin tæki eru önnur íyrir
hendi til þess að hrekja þær; og það mun
lengst af' verða svo, að allir þeir verði
börn í augum síra Matthíasar, sem ekki
viija nje geta fylgt honum upp á hinar
únítarisku hæðir, þar sem hann, þrátt fyr-
ir allar sínar apturkallanir og yfirlýsingar,
hefir látið f'yrirberast síðastliðinn áratug.
Skoðuu mín á ræfum síra P. S. verður þá
í sem fæstum orðum þessi: Þær eru tal-
andi vitnisburður um kristlausan kristin-
dóm, eða vitnisburður um kristindómsskoð-
un, ergengurframhjáöllumgrundvallaratrið-
um kristinnar trúar! Þessi skoðun mín
breytist ekki, þótt jeg »lesi þær aptur —
lesi þær þrisvar, lesi í mínu eigin hjarta^
lesi enn einu sinni, þó ekki væri nema —
Matteusarguðspjallið og svo lífið og heim-
inn í kringum mig« — svo að jeg tali með
orðum síra Matthíasar. Og jeg er jafn-
óhræddur eptir sem áður um það að spá-
dómur síra Matthíasar í niðurlagi greinar
hans í Þjóðólfi rætist á mjer, því að jeg
held fast við hin spámannlegu orð síra
Jóns Bjarnasonar um síra Matthías: »Mað-
urinn er ekki með sjálfum sjer nema þeg-
ar hann yrkir«!
Jón Helgason.
Merkilegt skuldamál. Landsyfirrjett-
ur dæmdi mánudag 16. þ. m. í allmerkilegu
skuldamáli, milli skiptaráðandans í dánarbúi
Stefáns heitins Ólafssonar í Kalmanstungu
(sýslumannsins í Mýra- og Borgarfjarðarsýslu)
og eins erfingjans í búi þessu, Rafns skóara
Sigurðssonar í Reykjavík tengdasonar Stefáns
heit. Hafði Rafn ritað 24. ágúst 1885 viður-
kenningu fyrir 3000 kr. láni frá tengdaföður
sínum með 4°/0 vöxtum, en upp í það taldar
goldnar þá þegar 800 kr., þannig, að skuldin
var að eins 2200 lcr., auk vaxta. Skuldabrjef
þetta var framlagt á skiptafundi í dánarbúi
Stefáns (f 31. ág. 1892) sem ein eign búsins,
en umboðsmaður Rafns tjáði skuld þá nærri
fullgoldna (að eins eptir 67y2 kr.) og lagði
fram því til sönnunar kvittun frá Stefáni
dags. 27. júlí 1889, þannig orðaða: