Ísafold - 08.04.1896, Síða 2

82
að steinunum fyrirhuguðum, til Austurvallar,
sem þar yrðu aldrei nema til stórl/ta. —
Sem pryöivegi nefndi rœðum. strandgötur
fram með sjónum til beggja handa, austur
og vestur úr íniðbænum; reyndar væri önnur
þcirra,—austur yfir norðurenda landshöfðingja-
túnsins —1 jafnframt ákaflega nauðsynleg
fyrir bæinn, því að þá væri fenginn alveg
hallalaus vegur upp úr bænum, og um þann
veg mundu allir austan Lækjar sækja þunga-
vörur sína; bænum væri það lífsspursmál að
ná í norðurenda Arnarhólstúnsins. Enn mætti
svo minna á »skemmtigöngin« suður með
Tjörninni, sem sjera Tómas Sæmundsson rit-
aði um fyrir 60 árum síðan í 1. árg. Fjölnis.
Eæðum. bjóst þó eigi við, að þessir prýðivegir
lægju fyrir um sinn til framkvæmda; bæjar-
stjórnin ætti, og eptir sínu áliti, að verja sem
minnstu af skyldugjöldum bæjarmanna ein-
göngu til prýði, heldur hitf, að láta fegurðina
ráða sem efnin leyfa við skylduverk sín, enda
fegurðinni þá jafnaðarlega samfara þægindi
og þrifnaður.
Ræðum. gat þess og, að bæjarstjórnin gæti
án fjárframlaga gjört meira en hingað til
bænum til prýði, t. d. hert á samþykktinni
með ræsting á kostnað búenda fram undan
húsum, ef vönduð stjett kæmi, og þá hefði
byggingarnefndin ekki svo lítið vald, einkum
eptir nýju lögunum frá 2. febr. 1894, að
»banna þvílíkan ytri frágang á húsum eða
girðingum, er óprýðir útlit bæjarins«. Ræðum.
kveið því þó, að þetta yrði dauður bókstafur,
ef ekki vaknaði sterkt almenningsálit á því í
bænum, að fara nú að gjöra eitthvað að
marki til að prýða hann.
Aðalvon ræðum. var á framtakssemi bæjar-
manna sjálfra, að þeir, að dæmi bæja erlendis,
mynduðu hjá sjer prýði- eða umbótafjelag.
Slíkt fjelag hefði tillög sín og fje, sem hafa
mætti saman á annan hátt og ef til vill styrk
úr bæjarsjóði, til framkvæmda sinna. Hjer
væri margt í bænum og í námunda við hann,
sem fjelagið gæti tekið fyrir til smekkbætis
og ánægju. Sjerstaklega lægi þá Austurvöllur
fyrir. Einkanlega væri það þá alls konar
gróðursetning. Ræðum. vænti sjer mikils góðs
af komu garðyrkjumanns fullnuma hingað
næsta sumar (Einar Helgason), bara að hann
gæti fengið nóg að gjöra hjer til að lifa af.
Taldi það vel framkvæmanlegt, að hjer væri
skemmtigarðurfyrir barnaskólabörnin, hin stálp-
aðri. Bærinn gæfi landið á hentugum stað, en
prýðifj elag eða eitthvert annað fj elag góðra manna
kostaði kennsluna og gæfi fræið, og börninfengj-
ust strax með því, að eiga hvert sinn reit eða
allt sem úr honum kæmi. Slíkt væri um
leið svo þarfleg og verkleg kennsla.
En slíkt prýðifjelag ynni mikið meira gagn
með öðru en peningunum, bara með því að
vera til og vera sí-vakandi, vera hin vonda
eða kannske öllu fremur hin góða samvizka
bæjarmanna og bæjarstjórnar. Hugsum oss
nefnd af merkisfrúm bæjarins ganga upp til
einhvers mektarmannsins og tjá honum í nafni
bæjarmanna, að þetta útihús hans eða þessar
girðingar hans, gapandi framan í fólk á alfara-
vegi, þolist nú ekki lengur. Hugsum oss á-
hugamenn, sem eitthvert vit hafa á slíku, leið-
beina með fyrirlestrum og vekjandi bendingum;
t. d. þarf beinlínis að segja mönnum, að til
sjeu á Landsbókasafninu allgóðar leiðbeiningar
við húsabyggingar, þannig ný-fengin bók eptir
Aster, þýzkan húsasmið, með 100 myndum,
og mætti taka sumar þeirra beint til fyrir-
myndar við steinhús vor; kostnaður sáralítið
meiri, en svipurinn allur annar. Það eitt
hefði mesta þýðingu, að til sje hjer í bænum
einhver verkandi kraptur, sem hugsar um
smekkinn og fegurðina.
Þrátt fyrír allt og allt vildi ræðum. ekkert
víl heyra. Hann minnti á, að aldrei hefðu
verið sfðan um 1880 jafnmargar og jafnstórar
byggingar undir sem einmitt nú, að með
sömu ferð póstskipsins í vetur hefði verið
pantaður verkfræðingur til að athuga skipa-
kvína og spurzt fyrir um brunngrafara til að
ná vatni hjer upp um holtin, og loks hefði
aldrei hjer getið að lfta jafnstóran flota inn-
lendra fiskiskipa, sem nú um hátíðina.
Forngripasafaið 1895.
I safnsins eigu komu þetta árið alls 157
gripir; af þeim voru 67 keyptir, en hinir gefn-
ir af mönnum viðsvegar um land; eru flestir
gripirnir ýmis konar búgögn og skartgripir frá
ýmsum tímum, margt fundið i jörðu, þótt fátt
sje ýkjagamalt.
Þeir, sem gefið hafa safninu gripi, eru:
Kristín Thorlacius, yngisstúlka í Rvík: Brók-
arhaldshnapp.
Erlendur Oddsson, barnak. í Keflavík (Gbs.):
Brókarhaldshnapp.
Magnús Harðarson, vinnum. í Nauthól (Gbs);
Ask, tvær kotrutöflur, lyklasylgju, beltis-
stokk, hnezluspaða og lykil.
Vigfús Guðmundsson, yngism. að Keldum
(Rávs): Hálfkúlu úr járni og steinsnúð.
Björn M. Ólsen, rektor í Rvik: Danskan eir-
pening frá dögum Eiríks menveðs og plötu
úr grænleitum steini.
Ögmundur Sigurðsson, barnak. að Útskálum
(Gbs.); Tvö krókarefakefli.
Brynjólfur Jónsson, frá Minnanúpi (Ans.) ;
Sýnishorn af Stóranúpskirkju, þeirri er rifin
var 1876, skarbít Bjarna sýslum. Halldórs-
sonar, prjónastokk og ýmsar smávægilegar
fornmenjar, er hann fann á rannsóknarferð-
um sinum sumarið 1895.
Jón Borgfirðingur, f. lögregluþjónn, á Akur-
eyri: Ennislauf.
Benedikt Blöndal, umboðsm. i Hvammi (Hvs.)
Reglustiku, prjónastokk og trafakefli.
Gubmundur Jónasson, bóndi á ] Asi (Hvs.):
Rúmhest og trafakefli.
Jón Ólafsson, hreppatj. á Sveinsstöðum (Hvs.):
Kistil, ölkrús frá 1583 (áður að sögn í eign
Guðbr. bisk. Þorlákssonar).
Guðrún Olafsdóttir, ekkja á Eiögu (Hvs.):
Snældusnúð.
Jón Jónsson, bóndi að Minnanúpi (Ans.): Tígil-
knif. ^
Jóhann Jóakimsson, bónii á Illugastöðum
(Þes.): Þóta.
Ján HjaUalín, skólastjóri á Möðruvöllum: A-
breiðu með augnasaum, eitt skinnblað úr
Genesis og annað úr söngbók, hvortveggja
á latinu.
Dr. Grossmann og Dr. Cahnheim, frá Þýska-
landi: Tvo danska silfurpeninga úr Surts-
helli.
Jóhannes Eggertsson, yngism. i Syðstahvammi
(Hvs.): Lyklasylgju.
Sigurbjöm Jónsson, lausam. s. st.: Hnakknef
úr kopar.
Sigfús Sveinbjörnsson, útgerðarm. í Hlaðsbót
(Bss.): Danskan silfurpening og kingu úr
látúni.
Þorleifur Jónsson, prestur á Skinnastöðum
(Þes.): Tvær vindskeiðar frá Hafrafellstungu-
kirkju og brókarhaldshnapp.
Pdll Melsteð, sagnfræðingur [ Rvík: Mynd af
síra Ólafi Indriðasyni á Kolfreyjustað.
Guðbrandur Magnússon, bóndi á Saurum (Ds.):
Múl af beizli.
Daníél Jónsson, yngism. í Vífilsdal (Ds.):
Brókarhaldshnapp.
Þorsteinn Erlingsson, cand. philos. í Kmh.:
Sjá eða sigð og ýmsa smávægilega gripi, er
hann fann á rannsóknarferðum sínum sumar-
ið 1895.
Jónas Halldórsson, bóndi á Egilsstöðum (Hvs.):
Spennur af ólarbelti og skapt af rýtingi úr
kopar.
Ögn Eiríksdóttir, húsfrú á Asbjarnarstöðum
(Hvs.): Stokk.
Árni Jónsson, bóndi á Stöpum (Hvs.): Drykkj-
arhorn og bólusetningarnál.
Jón Jónsson, bóndi í Sælingsdalstungu (Ds.);
Kistil.
Olafur Magnússon, söðlasmiður á Hafurstöð-
um (Ds.): Hringju af beizli eða reiða.
Kjartan Helgason, prestur í Hvammi (Ds.):
Ýmsar leit'ar, er þar hat'a fundizt í jörðu, þar
á meðal rúnastein lítinn með stat'rófinu (þó
ekki heilu), klukku og leifar af stórum hetti.
Magnús Snorrason, vinnum, s. st.: Klömbrur
úr hvalbeini og tinhnappamót.
Björn Björnsson, söðlasmiður i Rvík: Styttu-
band.
Einar Guðnason, bóndi á Hofstöðum (Ms.):
Nokkur tól söðlasmiða til að drífa látún,
skaflaskeifu, tvær kotrutöflur, innsiglishring
o. fl.
Pjetur L. Blöndal, bóndi í Tungu (Hvs.):
Margar millur úr kopar.
Enn fremur hefir kaupm. Jón Vídalín í Kmh.
sýnt safninu þá góðvild og rausn, að láta
endurbæta á sinn kostnað eina af stærstu olíu-
myndum safnsins, er mjög var farin að hrörna,
mynd af Ara Magnússyni í ögri og Kristínu
Guðbrandsdóttur konu hans (sjá sýnishorn i
Sunnanfara, III, nr. 9, 65. bls ).
Alls hafa rúm 600 manna skoðað safnið &
reglulegum sýnitímum, en auk þess hataferða-
menn, innlendir og útlendir, tengið að sjá það
á öðrum tímum svo sem að undantörnu.
Pálmi Pálsson.
Bull úr Vesturheimi.
Hr. S. B. Jónsson heíir ritað í blað eitt
hjer í bænum alllangar »atliugasemdir« við
fyrirlestur minn um Vestur-íslendinga.
Þessar athugasemdir eru byggðar, að því
er jeg get bezt sjeð, sumpart á misskiln-
ingi á fyrirlestrinum, sumpart á misminnj
um það, hvernig tilhagar hjer á landi,
sumpart á skorti á skilningi eigi að eins
á lífl Vestur-íslendinga, heldur og öllu þj óð-
stjórnarlífl í heiminum. Það yrði langt
mál að fara út í alla þá sáima, og jeg
ætla mjer ekki að gjöra það í þetta skipti.
Ea einu atriði i athugasemdum hans
finnst mjer þó sjálfsagt aðmótmæla. Hann
segir um skólamálið vestur-íslenzka, að
»allur þorri íslendinga* þar skoði það fyr-
irtæki sem sjerstaka prestaskólastofnun
kirkjufjelagsins. Mjer er óhætt að full-
yrða, að þetta sje gersamlega ranghermt.
Svo skilningslítill er ekki »allur þorri ís-
lendinga® þar, eptir allar þær umræður,
sem fram hafa farið um það mál.
Því að kirkjufjelaginu kemur ekki slík
stofnun til hugar. Hún heflr ekki komið
til orða síðan fyrir 1890, nema þá meðal
manna, sem ekki botna lifandi vitund í
málinu, eins og t. d. hr. S. B. Jónsson.
Kirkjufjelagið heflr gert allt aðra grein
fyrir sinni fyrirhuguðu skólastofnun, eins
og sjá má af öllum vestur-íslenzku blöð-
unum.
Þetta er eitt af hinum mörgu ljósu dæmum
þess, hve mikið er að marka bull það, sem
sumum blöðunum hjer á landi er skrifað
úr Vesturheimi. E. H.