Ísafold - 07.11.1896, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinnieba
tvisv.i viku. Verb árg.(90arka
minnst) 4kr.,erlendis 6 kr.eba
1 J/i doll.; borgist fyrir mibjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg)bundin vib
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreibslustofa blabsins er í
Austurstrœti 8.
XXIII árg.
Reykjavik, laugardaginn 7. nóv. 1896.
78. blað.
Frá útlöndum.
Vjer höfum fengið út lend blöð til 27. f. m.
Orsök þess, aS Rosebery lávarSur sagSi af
sjer forustu fyrir framfaraliSinu enska, var, aS
bann greindi á viS meiri báttar fjelaga sína
um afskipti Breta af Tyrkjum og Armening-
um. Hann var þar sammála stjórninni, Salis-
bury lávarSi og hans sessunautum, aS mesti
háski og ófæra væri fyrir Breta aS skerast
þar einir í leikinn; þeir hleyptu sjer þar meS
í ófriS viS hin stórveldin flest eSa öll, en þaS
væri þeim langsamlegt ofurefli, og í annan
staS yrSi Armeningum lítil líkn í slíku frum-
hlaupi, meS því aS Tyrkir hefSu nægilegt tóm
til þess aS brytja niSur þaS, sem eptir lifSi
af þeim, meSan á ófriSnum stæSi. En þeir
voru á öSru máli, hinir forustuskörungarnir í
framfaraflokknum, ekki einungis Gladstone
gamli, sem vildi láta kúga Tyrkjasoldán meS
ófriöarhótunum til þess aS láta af illvirkjum
sínum, heldur einnig William Harcourt, As-
quit, John Morley o. fl. William Harcourt,
sem talinn er sjálfkjörinn til aSalforustunnar
eptir Rosebery, hefir tjáS sig hlyntan góSu
samkomulagi viS Rússa, og þá um leiS banda-
menn þeirra, Frakka, en þaS væri alveg sama
sem aS Bretar sleptu verndarhendi þeirri
af Tyrkjanum, er þeir hafa haldiS yfir honum
alla tíS síSan þeir börSust viS Rússa á Krim
fyrir meira en 40 árum. ÞaS er einmitt þaS
hiS öfluga verndarskjól, er gert hefir Tyrkj-
um auSiS aS skáka í hróksvaldi og hafa í
frammi allar sínar vammir og illræði gagnvart
kristnum þegnum sínum. Má að því leyti
til kalla Breta samseka Tyrkjum í þeim
hræmulega misverknaði; þeir hafa þar að
vanda látið veraldlega hagsmuni sitja lang-
samlega í fyrirrúmi fyrir bróðurlegri mannúð
og drengskap við trúarbræSur sína. Rússar
hafi alla tíð reynzt kristnum lýð í Tyrkja-
veldi miklu meiri drengir en Bretar. Má því
kalla merkistíðindi, að annar eins maður og
William Harcourt, væntanlegur stjórnarforseti
Breta eptir Salisbury, er kominn á aðra skoð-
un; en gremja almennings á Englandi yfir
illvirkjum Tyrkja svo mögnuð orðin, að hug-
ur þjóðarinnar hneigist nú almennt að þeim
málstað.
Að öðru leyti stendur allt við sama með
austræna málið.
Rússakeisari og drottning hans komin til
Þýzkalands aptur heim á leið. Þau komu til
Frakklands snemma í fyrra mánuði frá Eng-
landi, og var fagnað þar með frábærri við-
höfn og dálæti. Ríkisforsetinn, Felix Faure,
fór á móti keisaranum til Cherbourg, her-
skipalægisins mikla á Yallandi, og með hon-
um þingforsetarnir báðir; var þar haldin her-
flotasýning mikil, keisaranum til vegsemd,
ar, og að því búnu ekið til Versala og
Parísar. En þangað hafði streymt svo mikill
sægur manna, víðsvegar um land allt, að mælt
er að skipt hafi miljónum. Stræti borgarinn-
ar voru blómum stráð og rept yfir sigurbog-
um, þar sem þau keisari og drottning hans
áttu leiS um. Þau óku í opnum vagni inn-
an um mannþvöguna, hamslausa af fögnuði;
þóttu það mikil viSbrigði frá því, sem keisari
á að venjast heima fyrir; þar þykir ekki eig-
andi undir öSru en að mikil sveit vaskra
hermanna skipi skjaldborg umhverfis hann,
hvað sem hann fer. Þeir mæltu fögrum orð-
um og ástúðlegum hvor til annars, keisarinn
og forsetinn, í viðhafnarveizlum þeim, er
þeir sátu saman, og í einni skálarræðunni tal-
aði keisarinn um samliðafjelagsskap þann, er
væri milli herliða beggja ríkjanna, Rússlands
og Frakklands. Það orð þótti Þjóðverjum
beiskt á bragðið; skildu svo, sem þar með væri
lýst yfir ádráttarlaust fullkomnu bandalagi
með Rússum og Frökkum, þótt ekki væri af
ásettu ráSi haft um það sjálft orSiS »banda-
lag«. Forseti fylgdi keisaranum að skilnaði
austur á landamæri, og þar kvöddust þeir
með kossum og faSmlögum. Hjeldu keisara-
hjónin síSan til Darmstadt og ætluðu eptir þaS
suSur til Ítalíu að heimsækja Umberto kon-
ung og sitja þar brúðkaup sonar hans, Vik-
tors Emanúels konungsefnis og Helenu dóttur
furstans í Montenegro. Keisarinn þykir koma
einstaklega vel fyrir sjónir, er mjög ljúfmann-
legur, stilltur og jafngeðja, ólíkt því, sem orS
liggur á um Vilhjálm keisara.
VerSi alvara úr samdrættinum með Rússum,
Frökkum og Englendingum, dofnar heldur
yfir ÞjóSverjum.
Allar horfur voru á því, aS MacKinley
mundi verða hlutskarpastur til forsetatignar-
innar í Bandaríkjunum. Búizt viS, að Bryan
mundi ekki hafa meira en þriðjung atkvæða
á við hann. Kosningarbaráttan mikilfenglegri
en dæmi eru til nokkru sinni áður.
Nú hefir Viktoría drotning ráðiS ríkjum á
Englandi lengur en nokkur þjóðhöfSingi þar
á undan henni. Afi hennar, Georg III., var
konungur 59 ár og 3 mánuði rúma, en var
vitskertur mörg hin síðari ár ríkisstjórnar
sinnar (f 1820). En 20. f. m. hafði Viktoría
drotning setið á konungsstóli 59 ár og 4 mán-
uði. Hún er nú komin hátt á áttræðisaldur,
f. 24. maí 1819.
Dáinn er Krag-Juel-Vind-Frijs-Frijsenborg,
ljensgreifi, á Jótlandi, mestur stóreignamaður
í Danmörku, ráðaneytisforseti Danakonungs
1865—69, vitur maður og ráSsnjall og vel
þokkaður. Honum er þakkaS manna mest,
að ekki varS af bandalagi með Dönum og
Frökkum gegn Þjóðverjum 1870, og hafði
hann þó ekki ráðherravöld þá. Hann skorti
einn vetur á áttrætt, er hann Ijezt.
Kristján Danaprinz, elzti sonur Friðriks kon-
ungsefnis, hefir fastnað sjer þýzka konungs-
dóttur, Pálínu Vilhjálmsdóttur konungs í Wur-
tenberg. Hún er einbirni föður síns, ekki
fullra 19 ára og stendur til mikils auðs; Vil-
hjálmur konungur faSir hennar er maður vell-
auðugur.
Hvað veldur landskjálftum.
Fyrir nokkrum missirum hefir frakkneskur
vísindamaður, Stanislaus Meunier, ritaS grein
um það efni, er vera mun hin nýjasta rök-
studd skýring á því, hvernig landskjálftar
sjeu undir komnir.
Hann lýsir fyrst því, hvernig landskjálftar
gera vart við sig.
Það er heyrnin, sem fyrst verSur vör viS
þá. Að eyranu berast dunur og dynkir, svip-
aðir skruggu. Er ekki hægt fyrst aS gera sjer
grein fyrir, hvaSan hljóðið kemur, enda er
það breytilegt. En brátt göngum vjer úr
skugga um, aS það kemur úr iSrum jarðar-
innar, undir fótum vorum, og magnast meir
og meir. Loks verður úr því drynjandi gnýr,
svo að allt nötrar og skelfur. Þess á milli
verður vart viS kippi eða rykki í yfirborði
jarðarinnar. Kippir þessir eru mjög marg-
víslegir og mistíðir. Stundum ekki nema einn
eða tveir á sólarhringnum, en stundum svo
hundruðum skiptir á dag.
Hún er eptirtektarverð, þessi óregla í kipp-
unum, bæði hvað misharSir þeir eru og hvað
mislangt líður á milli. ÞaS er eins og þeir
komi alveg af tilviljun; þeim mun voðalegri
eru þeir. Landskjálftinn tekur vanalega yfir
töluvert svæði, þannig að hans verður ýmist
vart jafnsnemma um það allt saman, eða þá
hjer um bil jafnsnemma.
Landskjálftarnir valda húsahruni og land-
spjöllum, sprungum og holum niSur í jörð-
ina. Sprungurnar eru stundum margar mílur
á lengd; þær eru vanar að vera sljettar í sár-
ið, eins og feiknastór jötunn hefði höggvið þær
með saxi sínu. í landskjálftanum í Sevilla
1884 sprakk jörSin svo snöggt, að stór eik
klofnaði eptir endilöngu, og stóð sinn helm-
ingurinn eptir á hvorum barmi sprungunnar
meS öllum rótum sínum og greinum. Stund-
um koma stórar, kringlóttar holur eSa gjótur
ofan í jörSina og fyllast brátt vatni. Opt
leggur gufu þar upp af eSa kemur upp heitt
vatn, málmkynjað. Komi landskjálftar nærri
sjó, fylgir þeim opt ákaflega mikill sjávar-
gangur; sjórinn gengur langt á land upp.
Svo bar viS á Grikklandi voriS 1894; sjórinn
gekk 5—600 faðma á land upp og lágu fisk-
ar eptir mörg hundruð fet upp frá sjávar-
máli. ÞaS var og þess konar sjávargangur,
sem fór verst með Lissabon 1755.
Það fer aS fara um flesta, þegar landskjálft-
um heldur áfram til lengdar; það er eins og
mönnum finnist ekkert vera öruggt framar
þegar ekki er hægt að treysta lengur jörð-
unni, sem maður stendur á. ÞaS er ofureðli-
legt, að upp komi regluleg hræðslusótt; menn
flýja hýbýli sín og hafazt viS í tjöldum úti á
víðavangi.
Lengi eignuðu menn landskjálftana yfir-
náttúrlegum orsökum, reiði goSanna eða illra
vætta, og þar fram eptir götunum. Edda
kennir það eitrinu, sem drýpur í andlit Loka,
hve nær sem full er mundlaugin, er Sigyn