Ísafold - 22.05.1897, Qupperneq 1

Kemur út ýmist einu sinnieða
tvisv.í viku. Verð árg.(90arka
minnst) 4kr.,erlendisð kr.eða
14/í doll.; borgist í'yrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD
o
Uppsögn (skrifleg)bundinvið
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er i
Austurstrœti 8.
XXIV. árg.
Reykjavík, laugardaginn 22 maí 1897-
34. blað.
isr* Tvisvar i viku kemur ísafold
út, miðvikudaga og laugardaga.
Eptirlit með skiptingu á búum.
Ymislegt er það nú á hinum síðari tímum
komið á prent, sem leiðbeinir alþýðu vorri um
löggjöf vora og lagafyrirskipanir, og um mörg
atriði, sem að þessu lúta. Þetta er mjög lofs-
vert og gagnlegt. Þannig er t. a. m. »Laga-
safn handa alþýðu«, »Formálabókin«, og nú
er von á n/ju riti í sömu átt að norðan. Slík-
ar bækur ættu sem flestir að eiga. Þó verða
þær aldrei eins almennt almennings eign, eins
og dagblöðin; því er það, að sjerlega æskilegt
væri, ef blöð vor vildu við og við birta /ms-
ar þær bendingar, sem allra nauðsynlegastar
eru, og þær, sem flesta varðar mikils gagn-
vart rjettarfari voru.
Meðal þessa má nefna um slciptingu á búum
Að vísu má lesa um það efni í Lagasafninu.
En svo virðist þó, sem almenningi sje ekki
Ijós rjettur sinn í því efni.
Það hefir borið við stundum, og ekki mjög
langt á að minnast, að vanskil hafa orðið á al-
menningsfje hjá sumum valdsmönnum vorum.
Þetta hafa sumir hugsað að yrði sá skóli, sem
bæði kenndi æðri og lægri yfirvöldum vorum
að láta ekki slíkt bera að höndum optar, og
einnig vekti þjóðina, svo að hún sjálf færi að
gæta rjettar síns. En þjóð vor treystir því
almennt, að hin æðstu yfirvöld vor hafi vak-
andi auga á því, að þess konar eigi sjer ekki
stað. Þó er það mörgum óskiljanlegt, hvernig
stendur á drætti á skiptingu ýmsra búa. Sýslu-
menn hafa ekki ótakmarkað leyfi til að halda
inni hjá sjer fje manna í dánarbúum.
Þeir, sem verða fyrir óskiljanlegum drætti,
bæði á því, að fá búum skipt, og eins á því,
að fa svarað út því sem þeir eiga þar inni,
ættu sem allra fyrst að snúa sjer til hlutað-
eigandi amtmanns, og þar sem orðinn er ólög-
legur og orsakalaus dráttur á skiptingu og út-
borgun, virðast menn eiga fullan rjett á að
fá vexti af fje sínu, frá þeim tima, er þeir
með rjettu áttu heimting á að fá það út-
borgað.
Því nákvæmara eptirlit, er menn fengju
vissu fyrir að amtmenn vorir hefðu með sýslu-
mönnum og stjórn þeirra og meðferð á fje
þjóðarinnar, því hughægra mundi mörgum
verða. Það er ekki nóg, þótt sýslumenn standi
i skilum við yfirboðara sína með tolla og op-
inber gjöld.
Verði tregða hjá nokkrum sýslumanni á því
að skipta búi, án þess að gefa hlutaðeigend-
um nægar ástæður fyrir drættinum, eða á því,
að borga út fje úr skiptum búum, þá er eitt
ráð: að krefjast útskriptar af öllu því, sem
fram er farið í búinu, eða þá skriflegrar yfir-
lýsingar um, að ekki sje farið að sinna því.
Slík útskript kostar ekki mikið, og enginn
sýslumaður hefir rjett til að neita um hana.
Þegar hún er fengin, má snúa sjer til amt-
manns með hana, eða þá til málfærslumanns,
ef svo þykir henta. Kostnaðurinn að fá sjer
slíka útskript er svo lítill, að ekki er í hann
horfandi í samanburði við það gagn, sem hún
getur gert handhafa sínum.
Þegar allt fje búsins er komið í hendur
sýslumanna, þá er sjálf skipting þess ekki svo
langrar stundar verk, að nokkur sýslumaður
með rjettu geti kennt öðrum embættisönnum
um langan drátt á henni. Dragist það aptur,
að fje búsins komi í hendur sýslumanns, get-
ur slíkt opt hugsazt að vera honum sjálfum
að kenna, og er það hart, að láta þá, sem eiga
inni í búum, bíða skaða af slíku, og þeir þurfa
þess ekki, ef þeir að eins njóta rjettar síns.
Þá kemur útskript að góðu haldi.
Annars er vonandi, að amtmennirnir grennsl-
ist nákvæmlega eptir, hvort til þess sjeu gild-
ar ástæður, er þeir verða þess varir, að sömu
búin standa árum saman óskipt.
Þetta í þetta sinn. Ef til vill, meira síðar.
Index.
Verzlunarfjelag Dalasýslu.
Jeg hefi stundum skýrt frá högum fjelags
þessa í Isafold, einkum fyrscu árin, á meðan
jeg hjelt að fjelagsmör.num væri ekki al-
mennt nógu kunnugt um hagi þess. Á síðari
árum hefi jeg hleypt þessu hjá mjer, því jeg
áleit, að almenningur væri farinn að sjá og
finna, hvernig viðskiptin við fjelagið væru. —
En í vetur hefi jeg orðið þess áskynja, að
þeir eru því miður ekki svo fáir, sem annað-
hvort gjöra sjer enga hugmynd um þann
hagnað, sem viðskiptin hafa veitt fjelagsmönn-
um, eða þá óljósa og jafnvel alveg ranga.
Jeg ætla því að biðja Isafold um rúm fyrir
fáeinar athugasemdir og samanburð þann, sem
hjer fylgir (sjá viðaukabl.). Samanburður
þessi kann að þykja leiðinlega langur, af því
hann er nærfelt tómar tölur — og tölur þykja
mörgum leiðinlegar—, en jeg vona, að þeir sem
vilja gjöra sjer full-ljósa grein fyrir því, hver
munur er á viðskiptum við V. D. og viðskiptum
við kaupmenn, hvort heldur það eru fjelags-
menn eða verzlunarmenn kaupmanna, — kalli
samanburðinn ekki of langan og telji tölurnar
ekki óþarfar.
Samanburðurinn er gjörður af einum deild-
arstjóra á fjelagssvæðinu, og tekur hann til
samanburðar allar þær vörur, sem hans deild
tók í fjelaginu næstliðið sumar, með því verði,
sem fjelagið setti á þær, og ber hann það
svo 8aman við verðlag á jafn-miklu af sams
konar vöru hjá kaupmönnum eptir því, sem
hann gat fengið að vita sannast og rjettast.
Á öllum aðal-vörunum útlendu eða þeim, sem
mest verzlunar-upphæðin liggur í, er verðið
tekið eptir reikningum kaupmanna. Aptur á
móti er kaupmanna-verðið áætlað á fáeinum
vörum, álna-vöru, járndunkum o. fl.; en þetta
nemur að eins lítilli upphæð, og þar hjá er
verðmunurinn á þessum vörum settur minni
en hann er á aðal-vörunni. Margir álíta þó,
að kaupmenn færi tiltölulega mest fram þess
konar vöru. Verð á ull, dún og sauðfje er
tekið eptir reikningum kaupmanna og aug-
lýstu verði hjá þeim. Á fjelagssvæðinu keyptu
kaupmenn engin hross, en hjer er ráðgjört,
að þeir hefðu gefið mönnum eins mikið fyrir
þau og fengizt hefir i fjelaginu. Til þess eru
þó vitanlega litlar líkur. Á ullinni, sem
deildin ljet í fjelagið, hefir hún tapað kr. 38,34,
þegar litið er á ullarverðið eingötigu. En á
vörum þeim, sem deildin fekk fyrir ullina,
hefir hún aptur grætt kr. 271,56 eða í raun-
inni grætt kr. 233,22 á því að láta ullina í
fjelagið.
Von er að menn sjeu tregir til að verzla
með ull í fjelaginu!!
Á samanburði þessum má sjá, að deild sú,
er hjer ræðir um, hefir grætt kr. 1659,03 á óll-
um viðskiptum sínum í fjelaginu í ár, sem
nema annars vegar kr. 4661,27, og er þá áður
tekinn til greina allur kostnaður utanlands og
innan, hverju nafni sem nefnist. Jeg skal nú
ekki segja, að gróðinn sje jafn-mikill í öllum
deildum. Það fer vitanlega eptir því, hvaða
vörur deildirnar hafa keypt, því verðmunur á
vörunum er mismunandi, eins og sjá má á
samanburðinum. Raunar er úttekt deildanna
mjög svipuð, enda getur hver deildarstjóri
gjört slíkan ssmanburð fyrir eina deild og
hver fjelagsmaður fyrir sig. En hvort sem
mismunurinn verður meiri eða minni í
öðrum deildum eða hjá einstökum mönnum,
þá mun hann alstaðar verða mikill — svo
mikill, að flestir telji sig muna, þó minna
sje. Einhver kann að segja, að kaupmenn
gefi 6% í uppbót á skuldlausa verzlun og
þess sje ekki gætt í samanburðinum. Þetta
kemst þó ekki að. Et' deildarmenn hefðu
tekið þessar vörur hjá kaupmanninum og
látið á móti það, sem þeir ljetu í fjelagið, þá
hefðu þeir orðið í 1659 kr. skuld, og þess
vegna enga uppbót fengið.
En mjer heyrist einhver segja: hefðu menn
verzlað í fjelagi við einhvern innlendan kaup-
mann, eins og »Dagskrá« ræður til, þá hefðu
menn líklega fengið miklu betri verzlunarkjör
en þeir hafa haft í fjelaginu í þetta sinn. —
Jeg skal ekki þræta um það, og jeg hefi síð-
ur en ekki á móti því, að menn haldi sig til
innlendra kaupmanna með fjelagsverzlun sína,
ef þeir geta gjört eins góða kosti og annars-
staðar fást, og einkum ef kaupmennirnir væru
innlendir meira en aS nafninu. En það hefir
lítið bólað á því enn þá, að kaupmenn hafi
boðið slíkt. Jeg veit raunar til, að nokkrir
menn hafa tekið sig út úr V. D. og farið að
verzla við kaupmann í nokkurs konar kaupfje-
lagi. En við þann kaupfjelagsskap er það
einkennilegt, að fjelagsmenn eiga að fú alveg
sömu kjör hjá kaupmanninum og fást í V. D.
Þó það sje hálf-spaugilegt, að mönnum þyki
sömu kjör betri hjá kaupmanninum en hjá
fjelaginu, þá er það ekki undarlegt, þegar
þess er gætt, að mörgum þykir betra að
verzla við kaupmanninn en fjelagið, þó þeir
tapi við það 25—35°/0 árlega.