Ísafold - 21.07.1897, Blaðsíða 1

I
Kemur út ýmist einu sinrrieða
tvisv.í viku. Verð árg.(90arka
minnst) 4kr.,erlendis 5 kr.eða
l1/* doil.; borgistfyrir mibjan
júlí (erlendis íyrir t'ram).
ÍSAFOLD
o
Uppsögn (skritleg)bundin vib
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreibslustofa blabsins er í
Austurstræti 8.
Reykjavík, miðvikudaginn 21- júlí 1897-
51. blað.
XXIV. árg.
Aðferð stjórnarinnar.
]>að verður ekki varið, húu lítur skringilega
út, aðferð stjórnarinnar í stjórnarskrármálinu
— að senda þinginu afsvar upp á kröfur þess
í konungsboðskapuum og jafnframt gefa full-
trúa sínum umboð til allt annarar yfirlysingar
í málinu heldur en stcndur í boðskap konungs-
ins. Það virðist í fljótu bragði kynlegt, að
þetta tvennt skuli koma frá sama ráðgjafan-
um með tæpu mánaðar millibili.
En langtum skringilegra er það þó af þing-
mönnum, að látast ekki skilja, hvernig í þessu
liggur.
Athugi menn afsvars-ástæöur stjórnar-
innar í brjefinu til landshöfðingja, sjá menn,
að hún færir til sínar ástæður gegu því, að
sjermál Islands losni úr ríkisráðinu, að aðset-
ur stjórnarinnar verði flutt hiugað til lands
og að sjerstakur dómstóll verði skipaður hjer
á landi til þess að dæma í málum þeim, er
alþingi kynni að höfða gegn ráðgjafanum.
En hún kemur ekki með neinar ástæður gegn
því, að skipaður verði fyrir ísland sjerstakur
ráðgjafi, sem mæti á alþingi og beri ábyrgð
allrar stjórnarathafnarinnar.
Með því gefur stjórnin í skyn, einmitt í af-
svari sínu, að hún mundi ekki ófáanleg til að
ganga að þeim breytingum, sem felast í stjórn-
arskrárbreytingarfrumvarpi Dr. Valt/s Guð-
mundssonar.
Og því er það, að þótt ekkert annað hefði
legið fyrir þinginu í stjórnarmáli voru en þetta
brjef, þá hefði það verið mikilsverð breyting
frá jtví, sem vjer höfum áður átt að venjast
frá stjórnarinnar hálfu, enda beuti og Jón
Jensson yfirdómari skyrt og skorinort á það
í þingræðu sinni þ. 7. þ. m. Áður hefir
stjórnin tekið þvert fyrir allar stórnarbreyt-
ingarkröfur vorar. Nú hefir húu gefið oss
bending í lirjcfi sínu til landshöfðingja um það,
að sumum af þeim kröfum sje húu ekki mót-
fallin.
Oneitanlega hefði nú verið kurteisara og vin-
gjarnlegra af stjórninni að svara þinginu ský-
laust, heldur en með bendingum, leggja fyrir
það stjórnarskrárbreytingarfrumvarp og segja:
þetta er ykkur velkomið að fá, en frekari
brcytingar get jeg ekki aðhyllzt.
En svo hugsar stjórnin sem svo, og segir
það líka, sumpart afdráttarlaust, sumpart ó-
beinlínis í brjefi sínu til landshöfðingja: Kröf-
ur þingsins hafa verið svo víðtækar hiugað til,
)tð engin líkindi eru til, að því verði neitt
sinnt, sem jeg' byði — varla gerandi ráð fyrir
því einu sinni, að menn þættust neinu veru-
legu bættari, þó að því fengist framgengt, sem
landshöfðingi fer fram á. Þess vegna læt jeg
sitja við bendinguna eina. Þingmenn geta
fært sjer hana í nyt sjálfir, ef þeim þykir hún
nokkru skipta.
Þessi niðurstaða stjórnarinnar byggist fram-
ar öllu öðru á ókunnugleik. Svo ókunnug er
bún hugsunum, ræðum og ritum manna á ís-
landi, að hún veit ekki einu sinni það, að
langmest hefir verið kvartað undan samvinnu-
leysi stjórnar og þings og ábyrgðarleysi stjórn-
arinnar :— einmitt þeim agnúum, sem hún er
ekki ófús á að bæta úr.
Svo vill svo til, að þingmaður kemur til
stjórnarinnar með stjórnarskrárbrcytingarfrum-
varp, sem er í fullu samræmi við bendingar
þær sem stjórnin hefir gefið í brjefinu til
latidshöfðingja. Þingmaðurinn kveðst ætla að
leggja þetta frumvarp fyrir þingið og spyr
stjórnina, livort hún sje reiðubúin til að stað-
festa það, ef alþingi samþyklci það. Stjórn-
in segir já og tilkynnir fulltrúa sínum að bann
skuli lýsa yfir væntanlegu samþykki sínu á
þinginu.
Hin aðfinningin við aðferð stjórnarinnar —
sú, að hún hafi ekki ráðfært sig við landshöfð-
ingja — er á engu byggð. Landshöfðingi hef-
ir átt kost á að láta uppi sína skoðun á mál-
inu og líka gert það. Og meira að segja —
frumvarpið, sem um er að ræða, tekur til
greina allar tillögur landshöfðingja um stjórn-
urskrirbreytingar, er þeim gersamlega sam-
hljóða, nema að því er snertir breytinguna á
61. gr. stjórnarskrárinnar, breyting, sem í
rauninni er ekki annað en lagfæring á gamalli
ritvillu og kippir ákvæðum stjórnarskárinnar í
sama horfið eins og Jón Sigurðsson og skoð-
anabræður hans ætluðust til að þau væru i.
Það hafa heyrzt á þinginu þau ummæli, að
aðferð stjórnarinnar í málinu sje næg ástæða
til þess að sinna því ekkert.
Hvað er það í aðferð stjórnarinnar, sem
skiptir svo miklu máli?
Það nær engri átt og það tekst ekki að telja
nokkrum manui trú um, að það sje aðferðin
við landshöfðiugja.
Ekki getur það heldur verið það, að stjórnin
tjáir sig fúsa á að ganga að frumvarpi Dr.
Valtýs Guðmundssonar. Enginn heilvita mað-
ur getur láð henni það, þar sem það er í sam-
ræmi við hennar skoðanir.
Það lilýtur þá að vera þetta, að liún legg-
ur ekki frumvarp fyrir þingið. Hún liefir
sjálf gert grein fyrir, hvers vegna hún ekki
hefir gert það. Hún hefir ekki haldið, að
sjer væri unnt að komast að sarnkomulagi við
íslendinga. Allir, sem fylgt hafa með athygli
umræðunum um aunmarkana á stjórnarfyrir-
komulagi voru, vita, að sú ímyndun stjórnar-
innar er :i engu byggð, þingmálafundirnir í
vor sýndu það og hvenær sem alþingiskosn-
ingar fara fram, munu þær þo leiða það 1 ljos
enn áþreifanlegar. Stjórnin hefir að eins
enn á ný sýnt ókunnugleik sinn hjer á landi.
Ætti nú það að vera gild ástæða til að
hafna samkomulagi við stjórnina — samkomu-
lagi um að losna við hana?
Um mörg ár hefir þingið verið að berjast
við að losna við þessa dönsku stjórn, sem yf-
ir oss er sett, og fá íslenzka stjórn í staðinn.
Ætti nú það loksins að vera næg ástæða fyrir
oss til að reyna að halda í hana, að hun hef-
ur enn af nýju fært oss heim sanninn um
vanþekking sína á oss.
Sumir þingmenn tala eins og hennar sje
þægðin — eptir að hún hefir ncitað oss um
allar stjórnarskrárbreytingar öll þessi ár -
og að það sje sjálfsagt að taka engum stjórn-
arbótartillögum af henni, nema hún fari sem
allra lipurlegast að oss.
Hugsum oss mann, sem væri að heimta
skuld að öðrum, sjer voldugri manni, sem
hefði í höndunum valdið til að lialda fyrir
honum skuldinni, en Ijeti samt nauðugur til
leiðast að borga. Hugsum oss, að honum
yrði það á, að rjetta fram peningana með
vinstri hendinni, og skuldkrefjandi segð'i í
vonzku: »Nei, karl minn, fyrst þú rjettir
mjer ekki peningana með hægri hendinni, þá
ætla jeg ekki að gera þjer það til geðs að
þiggja þá«.
Hvorum málsparti mundi nú sú stórmennska
verða bagalegri?
Og svo virðast vera til þeir þingmenn, sem
svona vilja svara, þegar það er hvorki meira
nje minna en sjálfstjórnarrjettur þjóðar vorr-
ar, sem er á boðstólum! Að minnsta kosti
láta þeir sjer sæma að tala á þá leið frá þing-
mannabekk j unum.
Er það lítið?
Vana-viðkvæðið gegn stjórnarskrárbreytingar-
frumvarpi dr. Valtýs Guðmundssonar og til-
boði stjórnarinnar er þct.ta:
»Það er svo lítið — þetta er ekkert, sem
oss er boðið«.
Er það nú svo lítið?
Svarið er undir því komið, við hvað er
miðað.
Ef vjer höfum í huganum hinar fyllstu
stjórnarbótarkröfur vorar, þá verður því auð-
vitað ekki neitað, að mikið vantar á, að þeim
sje fallnægt með tilboði stjórnarinnar. Meðan
oss er neitað um aðskilnað sjermála vorra frá
ríkisráðinu, búsetu ráðgjafa vors hjer á landi
og innlendan dómstól, er dæmi í málum þeim,
er gegn raðgjafanum kunna að verða höfðuð,
eigum vjer nokkuð langt í land með þá
stjórnarbót, sem fyrir oss hefir vakað.
Ef vjer að hinu leytinu lítum einkum á
framkvæmdargagn það, sem vjer ættum að
liafa af þeirri stjórnarbreyting, sem nú stend-
ur oss til boða, þá ætti ekki að geta dulizt
ncinum, að vjer höfum astæðu til að gera
oss góðar vonir. Það er eitthvert meira en
lítið ólag með, að einhverju leyti sjálfúm oss
að kenna til muna, ef sú breyting verður oss
ekki til nytsemdar, að fá fyrir ráðgjafa ís-
lending, sem ekki hafi öðru að sinna en vor-
um málum, mæti á alþingi og beri fyrir því
ábyrgð allrar stjórnarathafnarinnar. Það tekst
aldrei að telja skynsömum mönnum trú um,
að það sje ekki afarlangt stökk frá því ástandi,
sem vjer höfum átt og eigum nú við að búa —