Ísafold - 11.08.1897, Blaðsíða 2

226
standa tómt í 4 vikur. Vegna þess, að klór-
gufan er mjög eitruð, skulu menn varast að
anda henni að sjer. — I hvern kúbíkmetra
þurfa 25 grömm af klórkalki og eptir því af
syru. Til að bræla hús, sem að inuan er 12
al. langt, 5 al. breitt og 4 al. hátt frá gólfi
upp í miðjar sperrur, þurfa þá um 33/5 pd af
klórkalki, annað eins af vatni og um 44/5 pd af
saltsvru.
Ull af kláðafje og poka þá, sem hún er
höfð í, skal þvo í heitu, sterku sódavatni, og
síðan þurka. — Gærur skulu lagðar í kreólín-
vatn, karbólvatn eða annan maurdrepandi
vökva.
Ma .núa Einarsson.
Presthóla-máliö.
Eins og ráðgert var um daginn, birtist hjer
landsyfirrjettardómurinn frá 2. þ. mán. í saka-
málinu gegn síra Halldóri prófasti Bjarnarsyni á
Presthólum, er dæmdur hafði verið i hjeraði 1 i.
deshr. f. á. (af Ben. sýslnmanni Sveinssyni) tilað sæta
5 daga fangelsi við vatn og brauð fyrir gripdeild,
auk 41 kr. skaðabóta, 5 kr. sektar fyrir ósæmi-
legan rithátt (í varnarskjali) og alls málskostn-
aðar í hjeraði. Var málinu skotið til yfirdóms
eptir ósk hans, en honum jafnframt vikið frá em-
bætti um stundarsakir.
Yfirdómurinn segir svo frá málavöxtum:
Hinn ákærði, er var þjónandi prestur að Presthól-
um og prófastur í Norður-Þingeyjarprófastsdæmi,
þegar mál þetta hófst, er ákærður og dæmdur fyr-
ir sakir þær, er nú skal greina. Laugardaginn
23. júlí 1892 skipaði ákærði 2 verkamönnum sin-
um, Birni Ghiðmundssyni og Maguúsi Magnússyni,
að byggja litinn fjárbúskofa niður við sjó á Prest-
hólum, sýndi þeim kofastæðið og fór siðan af
heimili sínu í embættisferð. IJr þeirri ferð kom
hann eigi aptur fyrr en næsta þriðjudag. Verka-
mennirnir byggðu kofanu og tóku til innviða í
hann, án leyfis eiganda, 7 spýtur, sem Guðmund-
ur Cruðmundsson á Nýjabæ átti; hafði hann flutt
spýtur þessar með öðrum trjávið utan af Brekku-
rönd við Kópasker, en sökum hvassviðris orðið
að lenda með timbrið i svo kallaðri Skonsu á
Presthólafjöru og leggja það þar upp á fjöruna,
án þess að nokkrum manni á Presthólum væri
kunnugt um það. Þessi timburflutningur átti sjer
stað 23. júlí 1892, sama dag og byrjað var að
byggja áðurnefndan kofa, og var timbrið lagt upp
á Pres'thólafjöru kl. 9 um kveldið. Þegar verka.
menn ákærða reistu kofann, sem þeir hafa skýrt
frá að hafi verið næsta miðvikudag á eptir, atvik"
aðist það þá, að þeir tóku 7 spýtur af þessum
trjávið Guðmundar og notuðu þær til kofareising'
arinnar, og fóru þeir í þvi efni að nokkru leyti
eptir tilvisun Skúla Metúsalemssonar, heimamanns
ákærða, en allir hugðu að spýturnar væru eign á-
kærða. Nokkrum dögum síðar og eptir að kofinn
var fullgjör, fjekk ákærði vitneskju um, að óheim-
jlar spýtur höfðu verið teknar til kofabyggingar-
innar, og segist hann þá hafa gjört eigandanum
boð um, að hann vildi bæta fyrir misgripin og
borga spýturnar; það er enda komið fram i mál-
inu, að ákærði bafi þá viljað láta rifa kofann, svo
að eigandinn gæti fengið spýtur sínar. Það virð-
ist þó ekkert hafa orðið úr þessu. En af útnefn-
ingarskjali sýslumannsins í Þingeyjarsýslu, dags.
24. april 1893, sjest það, að ákærði hefir þá ver-
ið búinn að biðja um menn, útnefnda af dómar-
unum, til þess að virða spýturnar í viðurvist eig-
andans, Guðmundar Guðmundssonar og sýnir þessi
útnefningarbeiðni ákærða, sem kom fram löngu
áður en rjettarrannsóknin byrjaði í méli þessu, að
hann hafi viljað greiða rjett jg sanngjarnlegt verð
fyrír spýturnar. Þar sem nú engin átylla er fyr-
jr þvi í málinu, að ákærða hafí verið kunnugt
um það, að verkamenn hans tóku spýtur Guðmund-
ar til kofabyggingarinnar, því siður að hann haff
gjört fyrirskipun í þá átt, og þar sem prófin eigi
heldur gefa neitt tilefni til þess að álíta, að á-
kærði hafi viljað dylja eða leitazt við að dylja
misfangann, eptir að honum varð kunnugt um
hann, og þar sem loksins ekkert atvik i framkomu
hans síðar er svo vaxið, að með nokkru móti
verði sagt, að hann hafi eptir á kastað eign sinni
á spýturnar, — verðnr eigi álitið að ákærði hafi,
að því er spýtur þessar snertir, gjört sig sekan í
nokkru því athæt'i eða vanrækslu, er saknæmt sje
eptir hegningarlögunum. —
Onuur sakargiptin gegn ákærða er sú, að hann
hafi, eptir að yfirrjettardómurinn 27. apríl 1891
var upp kveðinn, hirt landgögn og molviðarreka á
fjörum jarðanna Yalþjófsstaðar og Einarsstaða, í svo
kallaðriMagnavík, þrátt fyrirþað, þó smáreki þessi
hafi verið frádæmdur Presthólum, ábúðarjörðákærða,
með áðurnefndum yfirrjettardómi. Ákærði hefir
kannazt við það, að hann hafi hirt dálítið af mol-
við á Magnavíkurreka, eptir að yfirrjettardómur-
inn var upp kveðinn; en hann tjáir að sjer hafi
verið ókunnugt um innihald dómsins og að hann
hafi álitið, og fyrir þvi áliti sínu hafi hann haft
orð málaflutningsmanns, að með tjeðum dómi væri
ekkert dæmt um eignarrjettinn að rekanum, þar
málið væri aðeins skaðabótamál. Umræddan reka
hafi formenn hans i Presthólaprestakalli hirt, og
hafi hann taiið það rjett og heimilt fyrir sig, að
fara að dæmi þeirra, þar eð hann sje sannfærður
um, að Presthólakirkja eigi rekann. Þó álita mætti
að hinn tilvitnaði dómur yfirrjettarins, sem að
vísu aðallega ræðir um skaðabótakröfu og skil-
yrðin fyrir henni, hafi kveðið svo á, að landgögn
og molviðarreki í Magnavík heyri undir Einarsstaði
(og Valþjófsstaði), verður molviðartaka hinsákærða
í Magnavik, eptir að dómurinn var uppkveðinn,
sem hann alls eigi fór dult með, eigi talinn þjófn-
aður eða gripdeild, eptir atvikum þeim, sem að
henni lúta, og hjer hefir verið frá skýrt, en að
svo miklu leyti sem hún kann að vera ólögleg
sjálftaka, á rjettvisin ekki sókn á því máli. Á-
kærði verður því eigi í máli þessu dæmdur fyrir
áminnsta molviðartöku.
Þriðja sakargiptin gegn ákærða er sú, að hann
hafi veturinn 1891—92 tekið og haguýtt sjer 4
»skipsbunka« (skipsbönd) tillieyrandi Þórarni Benja-
minssyni af viðum, sem honum (Þórarni) höfðu
skipzt úr strönduðu skipi »Ida«, og ennfremur
veturinn 1892—93 stefnispart úr sama skipi, sem
ákærði og nefndur Þórarinn áttu í sameign. Skip
þetta strandaði árið 1887; var það þá selt á upp
boði, og þó að einn maður stæði fyrir uppboðs-
kaupinu, varð það síðar eign fleiri manna í fje-
lagi; meðal þeirra voru hinn ákærði og Þórarinn
Benjaminsson; voru þeir ásamt öðrum i sameign
um */8 hluta skipsviðanna. Skipsskrokkurinn var
svo rifinn árin þar á eptir og fluttu fjelagsmenn,
eigendurnir, viðiun sinátt og smátt heim til sín.
Hefir uú Þórarinn Benjamínsson borið það á á-
kærða, að hann hafi heimildarlaust tekið og flutt
heim til sín og hagnýtt sjer ofannefnda »skips-
bunka« og stefnispart. Það er uú og sannað i
rnálinu og viðurkennt af ákærða, að hann hafi
látið flytja heim til sín og hagnýtt sjer timbur
þetta. En skipsbunkana þykist hann hafa átt
og telur að þeir hafi komið í sinn hluta við
skiptinguna, og stefnispartinn vildi hantt álita sjer
heimilt að taka, með því að honum þótti Þórar-
inn hirða meira en honum bar af sameignarhluta
þeirra af skipsviðunum. Sjerstaklega hefir hann
tekið það fram, að Þórarinn hafi án leyfis síns
hirt kjalsvín úr skipinu, sem sjer hafi skipzt. Svo
segir og ákærði, að við síðari skipti á hluta þeirra
í skipsviðunum, og vegna þess að þeir hafi tekið
inn i fjelagið fjórða mann, er hann hefir nafn-
greint, hafi honum, ákærða, tilfallið V6 hluti af
þvi, sem Þórarni skiptist upprunalega, og hefir
Þórarinn kannazt við, að ákærði hafi farið þessu
fram, en hann þykist eigi hafa viljað samþykkja
það og hafi hann vikið kröfu prófasts frá sjer;
kjalsvinið segir Þórarinn að ákærði hafi fengið
aptur hjá sjer. Að þeir ákærði og Þórarinn
Benjamínsson hafi þótzt vera í sameign um */8
hluta strandskipsins »Ida«, ásamt þriðja manni, og
að þá hafi verið spurning um að taka fjórða
manninn í þetta sameignarfjelag, má sjá af brjefi
því í rjettargjörðunum, sem þeir báðir hafa und-
irskrifað 12. nóv. 1887. Skýrslurnar í málinu nm
skiptinguna á viðunum úr strandskipinu eru frem-
ur óljósar og mjög á reiki, og margir eru vitnis-
burðirnir fremur bvarflandi; um samskipti þeirra
ákærða og Þórarins gefa vitnisburðirnir fremur
litlar upplýsingar fram yfir það, sem þeir sjálfir
hafa skýrt frá fyrir rjettinum. Það er ljóst, að
ósamlyndi og ágreiningur hefir komið upp út af
sln'ptingunni á strandviðunum og að hlutaðcigendur
allir hafa reynt að ná í svo mikið hver i sinn
hlut, sem honum ýtrast har. Þannig hefir það
og verið með ákærða og Þórarin; fjegirnd hefir
knúið þá til yfirgangs og livsr þeirra framfylgir
svo freklega sinum meinta rjetti, sem hann ýtrast
getur, svo sem komið hefir fram um áðurnefnt
kjölsvin og stefnispart.
En það eru engar skýrslnr komnar fram i mál-
inu, er heimili það, að dæma ákærða sekan fyrir
gripdeild eða þjófnað, að því er snertir skips-
bunkana og stefnispartinn, sem álíta verður að
hann hafi tekið til sín með þeirri sannfæringu,
að hann hefði rjett til að hirða þá og hagnýta
sjer«. — —
Dómsúrslitin í yfirrjetti urðu þau, er fyr er frá
skýrt:- algerð sýknun ákærða (prófasts H. B.),
nema 10 kr. sekt fyrir ósæmil. rithátt; málskostn-
aður allur fyrir báðum rjettum lagður á lands-
sjóð.
Hrakförin árjettuð.
Isafold 1/sti fyrir nokkru (28. f. mán.) hrak-
för þeirri, er þm. N.-Þingeyinga, Benedikt
Sveinsson, bakaði sjer sjálfur í neðri deild við
framh. 1. umr. um stjórnarskrárbreytinguna,
hversu hann af ofstækisfullum hefndarhue
gegn flutningsmanni stjórnarskrárbreytingar-
frumvarpsins (dr. Valtý) gerði gabb bæði að
sjálfum sjer og þingdeildinni. Nú, eptir nær
hálfan mánuð, hugkvæmist honum að reyna
að klóra yfir þetta — hefir ekki þótt það á-
renuilegt fyrst í stað — og kemur með eptir-
farandi samsetning, er hann telur sjer lífs-
nauðsynlegt að fá birtan hjer í blaðinu, ef
ekki í öllum blöðum landsins, og skýrir leið-
rjetting(l), en er í raun rjettri greinileg árjett-
ing á það, sem Isafold hefir sagt um það tnál:
Leiðrjetting. Llt af ummælum í hlaðinu Isa-
fold 53. tbl. 28. f. mán. um framkomu mína á
þingfundi í neðri deild 24. f. mán. í stjórnarskrár-
málinu skora jeg hjer með á yður, herra ritstjóri,
að taka upp í blað yðar eptirfylgjaudi leiðrjett-
ing, samkvæmt prentfrelsislögunum.
Svo var mál með vexti, að þá er þingmaður
Vestmanneyinga, dr. Valtýr Guðmundsson, tók
aptur á ofangreindum þingfnndi frumv. það til
stjórnarskipunarlaga, sem hann hafði verið flutn-
ingsmaður að, og sem þá lá fyrir deildinni til
framhalds fyrstu umræðu, viðhafði hann röng
ummæli um það, að apturtekning hans væri eptir
samkomulagi við nefndina, og að hún hefði samið
annað fruniv. byggt á sama grundvelli sem hans.
Knúði þetta mig til þess, að nota þá heimild,
sem 25 gr. þingskapanna skýlaust veitir til að
taka frv. upp aptur, auðvitað í þeim einum til-
gangi, sem vafalaust er einnig heimilaður með
nefndri grein, að þingdeildarmönnum gæfist færi
á að fella frumvarpið frá 2. umræðu, ög þessi ein-
asti tilgangur minn hlaut að vera öllum þing-
mönnnm ljós samkvæmt beinni tillögu minni sem
nefndarmanns í rökkstuddu, prentuðu álitsskjali,
sem forseti hafði látið útbýta, eins og lög gera
ráð fyrir, nokkru á undan, og sem lá á borði hans
og allra þingmanna og gat þvi engri gleymsku
nje misskilningi verið undirorpið.
Þegar nú forseti, er svo stóð á, og enginn tók
til máls, lýsti þvi skýlaust yfir, eins og sjálfsagt
var að lögum, að bera yrði undir atkvæði þing-
manna, hvort málinu skyldi visað til annarar um-
ræðu, að viðhöfðu nafnakalli eptir ósk 6 nafn-
greindra þingmanna, hvar á meðal jeg var einn,