Ísafold - 23.10.1897, Qupperneq 2

30G
leiguliða, ætti a'(5 breimimerkja þá svo greinilega,
að enginn þyrði að feta i fótspor þeirra fram-
ar.
Þegar tortryggni er einu sinni komin inn hjá
þjóðinni, er eigi svo auðvelt að uppræta hana.
Þó að leiguliðar viðurkenni að jarðabætur sjeu
mesta gróðafyrirtæki til frambúðar, þá leita þeir
sjer uppi og bera fyrir sig ótal afsakanir til að
hreyfa ekki við þeim. Þeir hafa heyrt ótal dæmi
þess, að Pjetur og Páll hafi hakað sjer ofvaxinn
kostnað og erfiði með jarðabótum og ávextirnir
hafi ekki orðið aðrir en öfund, ójöfnuður og ó-
þakklæti; þeir hafi engra hlunninda notið fram
yfir Jón og Jakob, sem aldrei tóku hendur úr
vosunum í sama tilgangi. Og sizt hafi þeir tryggt
sjer og sínum ábúð jarðarinnar, hafi eigandinn
sjeð sjer meiri stundarhag að byggja hana öðrum.
Hafi þeir bent honum á óákveðnar jarðabætur,
segði hann að eins: »Það er nú gott, en jeg held
þú hafir nú ekki mátt við þessum kostnaði«, og
geta naumast horgað landsskuldina á rjettum tíma.
En bendi þeir viðtakanda á þær, segi hann bara:
»Það er bölvuð vitleysa að leggja i kostnað og
slita sjer út á »annara eign«; maður má allt af
búast við að fara frá því, hvort sem er«.
Afleiðingin af þessum og ótal fleiri athuga-
semdum er sú, að allur þorri bænda heitir þvi,
að hreyfa ekki við jarðabótum á »annara eign«.
Og þetta heit halda flestir leiguliðar trúlega. Það
er þessi ranga imyndun eða tortryggni, ;sem stend-
ur flestum framkvæmdum í þessu efni fyrir þrif-
um. Menn byggja skoðanir sinar — og fegra
hugsunarleysi sitt eða leti — á einstökum svívirði-
legum undantekningum. Því ótal dæmi eru til þess,
að framkvæmdarsamir leiguliðar hafa notið ávaxta
verka sinna í ríkum mæli. Og það ætti að vera
öðrum ærin hvöt til atorku og framkvæmda.
Eins og það er rjett að draga dökkm tjhliðina
fram í dagsljósið, er eigi siður sjálfsagt að sýna
hina fögru, öðrum til eptirdæmis.
Jeg bar svo mikið traust til tnannúðar jarðeig-
anda og annara ættlandsvina, að jeg ásetti mjer
að vinna að jarðrækt eptir því sem orkan leyfði.
0g það traust sveik mig ekki, sú von brást ekki.
Því engum manni á jeg eins mikið gott að þakka
og landsdrottni mínum, sem lengst var: j herra
kaupm. Þ. Egilsson í Hafnarfirði. Breyttu allir
jarðeigendur eins við leiguliða sina, þá mundi
enginn telja eptir sjer tíma nje erfiði að bæta á-
búðarjörð sina.
Sama traust ber jeg til núverandi eiganda
Narfakots, þó jeg sje farinn þaðan, því hans eign
er nú talsverður hluti verka þeirra, er jeg vann
á bezta skeiði lifsins.
Jeg mun síðar skýra yður frá, hve sómasam-
lega hann lætur mig njóta þeirra. Sú skýrsla
mun sannfæra yður um, að engum peningum,
tima nje erfiði er betur varið en til að bæta á-
býlisjörð sína, enda þó hún sje annara eign.
Svo sem áður er á bent, hafði jeg svo mikið
hagræði af að snúa mjer að jarðræktinni með al-
úð, að annars hlyti jeg að vera dauður eða kom-
inn á sveitina fyrir löngu. Jeg get því ekki nóg-
samlega brýnt fyrir yður, fátæku leiguliðar, að
leggja alla alúð á þessa atvinnu: grasrækt og
garðyrkju. Yerið vissir um, að það borgar sig
betur en allar aðrar tilraunir til að »hjálpa sjer
sjálfur«.
Vitanlega hafa jarðeigendur sterkari hvatir til
jarðabóta en leiguliðar; því um erfðafestuábúð
er naumast að tala á jörðum, sem eru eign ein-
stakra manna.
I mörgum byggingarbrjefum mun vera þessi
meinloka........»þangað til jeg eða mínir þurfa
hennar með«........
Seint miðar þó jarðahótum áfram, ef enginn
vinnur þær á »annara eign«.
Þótt þjóðjarðir sjeu seldar ábúendum, að nafn-
inu, er það naumast trygging fyrir því, að sjálfs-
eignarbóndi búi á hverri jörð. Og athugavert
virðist, að fjöldi jarða renni til einstakra manna,
eins og til kaþólsku biskupanna fyr á öldum.
Það mun aldrei reynast happasælt til búnaðar-
legra framfara. Hitt mundi heppilegra, eins og
nýlega hefir verið vakið máls á í blöðunum, að
landssjóður ætti allar jarðir — eða helzt hreppa-
sjóðir, — og að þær væru byggðar með erfða-
festu með vissum skilyrðum.
Hvað sem þessu liður, ættu allir jarðeigendur,
alþingi og stjórn, allir föðurlandsvinir, allir þjóð-
vinir að sameina krapta sína til að hrinda jarð-
ræktinni í æskilegt horf og rýma burt öllu því,
sem henni er til fyrirstöðu. Og þá liggur næst
að veita leiguliðum sem allra aðgengilegust kjör
og hvetja þá á allan hátt til jarðahóta, t. d. með
öruggri tryggirsg fyrir afnotum þeirra eða þá
borgun fyrir þær, með verðlaunum, heiðursgjöf-
um og hverju, sem hugsazt getur. — Sjálfseignar-
bændur hljóta hvort sem er að finna nægar
hvatir hjá sjálfum sjer til jarðabóta.
Það mætti að eins minnast á lög um bygging,
ábúð og úttekt jarða frá 12. jan. 1884. Þau
virðast ekki vekja mjög sterkar hvatir hjá leigu-
liðum til jarðabóta. Það er svo sem ekki um-
svifalaust, ef leiguliða langar til að gera eitthvað,
sem »landsdrottinn« gefur ekkert um, samkvæmt
20. gr. En væri nú leiguliði svo fávís eða
hugsunarlaus eða bæri svo gott traust til jarðeig-
anda, að hann ynni miklar og kostnaðarsamar
jarðabætur án þess að leita samþykkis hans? Hvað
svo?
Ja, hvað svo?
»Eignarrjetturinn er friðhelgur«.
Hann átti ekkert með þetta, og má búast við
að hafa ekkert fyrir kostnaðinn, samkvæmt þess-
um lögum. Þetta er grýla gagnvart leiguliðum,
sem þarf að reka á dyr hið bráðasta. Svo fram-
arlega sem menn álíta jarðabætur áriðandi fyrir
landbúnaðinn til frambúðar, þarf að breyta lögum
þessum gagnvart framkvæmdarsömum leiguliðum.
Það er hlutverk þings og stjórnar, að vernda
eignarrjett auðmannsins, en eigi siður hitt, að sjá
um, að eðlilegur rjettur einstaklingsins verði eigi
fyrir borð borinn.
Svo yfirgripsmikil og viðtæk lög þurfa að vera
þannig úr garði gerð, að ágjarnir og illgjarnir
»landsdrottnar«, ef nokkrir væru til, gætu eigi
staðið mesta velferðarmáli lands og þjóðar fyrir
þrifum með þvi að gera níðingsverk á atorkusöm-
um en einföldum leiguliðum, ekkjum þeirra eða
börnum.
Um kynjalyfja-auglýsingar.
í 76. tbl. Isafoldar ritar landlæknirinn, dr.
J. Jónassen, viðvörun gegn »Yoltakrossi,« »lífs-
vekjara«, »Brama«-og »Kína-lífselixir«. Þökk
sje honum fyrir það! Hann vítir einnig Jak-
ob Gunnlögsson í Khöfn fyrir það, að hann
skuli gangast fyrir sölu á slíkum óþarfa, og
er það rjett.
En hvort er nú Jakob og aðrir, sem auglýsa
»húmbúgið«, vítaverðari, eða ritstjórarnir, sem
Ijá blöð sín undir slíkt? Jeg álít þá síðar-
nefndu verri. Báðum gengur það til, að græða
peninga á hjátrúarfullum almenningi, og báðir
ná tilgangi sínum; en sá er munurinn, að
Jakob Gunnlögsson hefir aldrei tekið að sjer
að vera leiðtogi þjóðarinnar; en það hafa rit-
stjórarnir gjört. Hann hefur ekki heldur lofað
því, sem þeir hafa lofað. Þeir hafa sem sje
lofað kaupöndum sínum svo og svo mörgum
tbl. í hverjum árg. með einhverju í, sem gagn
væri að, en ekki heilum og hálfum blaðsíðum
af því, sem verra er en ónýtt.
Jeg kaupi 8 ísl. blöð, og þykir mjer ekki
skemmtilegt að sjá viku eptir viku sömu aug-
1/singuna í flestum blöðunum um »Brama«-og
»Kína-elixir«, og svo til viðbótar má jeg búast
við að sjá löngu auglýsinguna um Voltakross-
inn í marga mánuði. Allar þessar endurteknu
auglýsingar verða margar hestklyfjar yfir vet-
urinn út um allt landið.
Ritstjórarnir ættu að hlífa aumingja hestun-
um yfir veturinn frá því að svitna undir þeim
skratta og póstsjóðnum við kostnaðinn við
flutninginn. Þeir ættu heldur að hafa tölu-
blöðin færri, sem svarar tekjumissinum við
auglýsingarnar. Það væri hagur fyrir alla að-
standendur.
Blöðin eru að keppast hvert við annað að
hrósa sjer fyrir stærð og tölublaðafjölda. En
einhver, sem lítið hefir að gjöra, ætti að telja,
hve margar álnir í árg. hvers blaðs þessar
kynja-auglýsingar eru, og draga svo þær álnir
frá stæið blaðsins.
Jeg man ekki til að jeg hafi sjeð í útlend-
um blöðum neitt líkt því, sem er í ísl. blöðum
af kynjalyfja-auglýsingum, að minnsta kosti
ekki í hlutföllum við efnisgreinar. En þar eru
ritstjórar þroskaðri en hjer á landi, og kaup-
endur þroskaðri, að þola eigi slíkt orðalaust.
Ritstjórarnir eiga að hafa þá köllun, að beina
skoðun lesanda sinna í rjetta átt. Er það
rjett átt, að leiða lesendur sína með ósönnu
lofi til að eyða fje sínu frá öðru betra til að
kaupa ónýtan hlut?
Væri jeg ritstjóri, mundi jeg segja sem svo:
jeg auglýsi ekki þetta skrum og vitlausu vott-
orð, þótt jeg fyrir það tapi nokkrum krónum;
þá missa lesendur mínir miklti fleiri krónur
til enskis, ef jeg læt prenta þetta; jeg skal
miklu heldur hvetja þá til að verja fje sínu
betur.
Jeg er sannfærður um það, að fjölda-margir
kaupendur blaðanna eru orðnir sárleiðir á þess-
um kynja-auglýsingum, að þeir mundu láta
þann ritstjóra njóta þess, sem gengi á undan
öðrum í því að loka blaði sínu fyrir öllum
slíkum auglýsingum.
Bezt færi á því, að allir ritstjórarnir gjörðu
samtök í þá átt, að ljá þessum auglýsingum
alls ekki rúm í blöðum sínum.
Tr. Ounnarsson.
* * *
Það er auðsjeð, að hr. Tr. G. hefir enga
hugmynd um, hvað það er, sem hann er að
hdmta af blöðunum.
Það eru ekki til nema tvær meginreglur
fyrir blöð, að því er auglýsingar snertir. Ann-
aðhvort er fyrir þau að taka eingöngu þær
auglýsingar, sem ritstjórinn getur ábyrgzt að
sjeu sannar og rjettar, eða allar auglýsingar,
sem þeim berast, svo framarlega sem þær ekki
koma í bága við almennt velsæmi ogborgaia-
leg lög.
Til eru vitaskuld þau blöð, sem fylgja fyrri
reglunni. En tiltölulega eru þaumjögfá. Helzt
eða eingöngu eru það blöð með einskorðuðu
efni, sem alls ekki eru stofnuð í atvinnu skyni.
Hafi þau mikla útbreiðslu, ná þau sjer þó að
sjálfsögðu niðri með því, að heimta óvenjulega
hátt auglýsingagjald. Annars gæfu þau aug-
lýsendunum stórfje. Því að það ligguríhlut-
arins eðli, að arðsamara er að auglýsa í blaði,.
sem ábyrgist augþvsingarnar, en í öðru, jafn-
fjölkeyptu, sem ekki gerir það.
En hr. Tr. G. getur farið til allra frjetta-
blaða heimsins, og hann mun komast aðþeirri
niðurstöðu, að ekkert þeirra fylgir þessari
reglu. Þyki honum það of fyrirhafnarmikið,
kynni hann að láta sjer nægja að líta í noklc-
ur helztu blöðin í fremstu menningarlöndum
veraldarinnar. Hann mundi komast að raun
um, að þar kennir nokkuð margra grasa, —-
meðal annars kynjalyfjanna, og það svo um
munar. Þeir eru nú ekki »þroskaðri« en það,
ritstjórarnir þar, hvað sem lir. Tr. G. heldur!
Sannleikurinn er sá, að í þeim efnum eru