Ísafold - 15.01.1898, Blaðsíða 2

10
andi manna. En ritfæru mennirnir
eru fleiri en á þeirra dögum, og það,
sem ritað er, fjölbreyttara.
f>að fylgir framförunum hjer á landi,
eins og hvervetna annarsstaðar, að
fjárframlögin til landsþarfa frá alþýðu
manna verða meiri. Á annan bóginn
má líta á það sem apturför, en á
hinn bóginn er það framför, þegar hin
auknu útgjöld manna ganga til ein
hvers, sem gagn er að.
1872 voru landssj.tekjurnar kr. 185,000
1896 voru landssj.tekjurnar kr. 771,000
Tekjurnar hafa þaunig fjórfaldazt á
þessum árum og útgjöldin eins.
Fjárhagur íslands er fyrirmynd að
ýmsu leyti. Tekjurnar eru mest fólgn-
ar í tollum á ónauðsynlegum vörum
og ekkert af þeim gengur í ríkisskuld-
ir, her eða flota. Og það hafa verið
unnin með þeim töluverð þrekvirki
síðan 1875, er vjer fengum fjárráðin
— stórár brúaðar, margra mílna lang-
ar brautir lagðar, þar sem áður voru
fen eða urðir, vitar reistir og vörður
o. s. frv. Allt var ógert af fyrirrenn-
urum vorum. En þó að vjer sjeum
opt óþolinmóðir og viljum helzt láta
gera allt í einu, þá verðum vjer þó
að kannast við það, að áfram miðar
oss, og vona, að þeir minnist vormeð
góðum hug, sem mest notin fá af því,
er vjer höfum hrundið í lag.
Landsbókasafnið 1897.
Ljeð bindi Lestrarsalur.
Lántakendur. út. Lesendnr. Ljeð bindi.
Janúar 157 322 224 598
Febrúar 143 271 222 447
Marz 133 220 175 405
Apríl 122 250 133 261
Maí 86 115 136 369
Júní 48 72 95 266
Júlí 53 96 68 183
AgÚSt 51 81 51 119
September 54 95 82 270
Október 89 142 100 338
Nóvbr. 131 262 106 300
Desembr. 41 78 76 207
1108 2004 1468 3763
Safninu hafa bætzt rúm 650 bindi,
f>ar af hafa gefið: Kirkju- og kennslu-
stjórn Norðmanna 1; Prófessor Fiske
29; Dr. Jóbassen landlæknir 2; Magn-
ús Stephensen landshöfðingi 6; rektor
Dahl í Khöfn 50; Bretastjórn 44;
Möller k Meyer í Kh. 4; Kommiss. f.
Danmarks geolog. Undersögelse 4;
Frk. Lehmann-Filhós 4; Rektor dr. B.
M. Olsén 3; dr. phil. C. Kiichler 4;
Den norske histor. Kildeskriftkom-
mission 2; Smithsonian Institution 27;
Cand. mag. Bogi Th. Melsted 2; að-
8toðarbókav. Jón Jakobsson 2; Komm.
f. Udg. af d. norske Nordhavsexpedi-
tion2; Arna-Magnússonar-nefnd 2; Det
kgl. danske Videnskabernes Selskab
Kh.; Videnskabselskabet iChristiania;
Há3kólabókasafnið í Kristíaníu; Forn-
fræðafjelagið danska; Det kgl. Sökort-
Archiv; Meterologiskaobservatoriet, Up-
sala; Accademia dei Lincei; Rigsarki-
vet í Kh.; Harvard College Library;Ge-
ological Survey Department, Canada;
Department of Agriculture, Washing-
ton; Agricultural Experiment Station
Univ. of Nebraska; Dr. Jón f>orkels-
son yngri; Stud. mag. Helgi Jónsson;
Adjunkt Pálmi Pálsson; Cand. mag,
Bjarni Sæmundsson; Hr. Mougel; Ul-
rico Hoepli, bóksali í Milano; Student-
k;iren í Lund; Hr. Ad. Houdard ;
París; Premierlieutenant D. Bruun;
Docent Dr. Finnur Jónsson;f>orsteinn
Jónsson læknir; Inspektör Feilberg;
Frk. HalldóraBjarnadóttir, Chria; Pro-
fessor C. Brosböll; hr. Jón Borgfirð-
ingur; G. H. Meyer bóksali í Leipzig;
Morten Hansen skólastjóri; Höst bók-
sali.
Af handritum hafa verið keypt 5.
Gefið hafa Arna-Magnússonar-nefnd 1;
Jón alþm. Jónsson á Sleðbrjót 1 (sendi-
brjef); Árni H. Hannesson laus blöð
nokkur með kvæðum á.
Lbs. 4. jan. 1898.
Hállgr. Melsted.
Litli-Hvammur.
Eptir
Einar Hjörleifsson.
III.
[Sögnkaflinn í síðasta blaði endaði af
vangá i miðrí setningu. Pess vegna eru
,pú prcntaðar aptur siðustu línurnar af lion-
um].
Guðríður var óárennilegri en nokkru
sinni áður, þar sem hún sat brosandi
með stóru, rauðu undirhökuna, á háa
rúminu, og horfði ofan á hann og inn
í augun á honum, eins og hún ætlaði
að lesa þar leyndustu hugsanir hjarta
hans. — En eigulegur kvennmaður
var hún — það fann Sveinbjörn miklu
betur nú en nokkru sinni áður, af því
að hugrekkið var að bila — næstum
því tignarleg í hans augum.
•Einmitt það«, sagði Guðríður.
»Við höfum ævinlega verið góðir ná-
grannar, Guðríður, og mjer hefir dott-
ið í hug, að — að — að mjer hefir
dottið í hug, hvers vegna við ættum
ekki að — að — að verða meira«.
»Verða meira en góðir nágrannar,
Sveinbjörn'.’ Mjer er ekki ljóst, hvað
þú ert að fara. Meira en góðir ná-
grannar? Jeg held, það væri ekki svo
hægt að koma því við. — f>ú ætlar þó
aldrei að bjóða mjer að verða próventu-
kerling hjá þjer?«
•Próventukerling? ! Hvernig getur
þjer dottið annað eins í hug? Nei,
jeg ætlaði að nefna það við þig —
biðja þig — fara þess á leit við þig,
að — verða konan mín«.
»Er þjer alvara?«
»Mjer hefir aldrei verið meiri alvara
á allri minni ævi«, sagði Sveinbjörn
hátíðlegur. Hann var nú búinn að ná
sjer aptur, af því að út í bardagann
var komið. Og jeg lofa þjer því, að
reyna að verða þjer æfinlega góður
maður. Hitt veit jeg, að þú munir
verða mjer góð kona. f>ess vegna er
jeg líka hingað kominn«.
»Langar þíg svona mikið til að eign-
ast kotið, Sveinbjörn?« sagði Guðríður,
leit fast framan í Sveinbjörn og skelli-
hló. — *En þú þarft þess ekki, maður.
f>ú býr svo sem ekki á Stóra-Hvammí
einum — þó að hann ætti að vera
nokkurn veginn nógur handa einum
manni. f>ú veizt það sjálfur, að þú
bjr á öllum hreppnum hjerua*. Og
svo leit hún aptur hlæjandi framan í
biðilinn.
i f>að fór að síga í Sveinbjörn. En
hann stillti sig, eins og hann var van-
ur.
»Mjer finnst ekki, Guðríður, þetta
vera neitt hlægilegt«, sagði hann. »Og
mjer finnst ekki ósanngjarnt að ætlast
til þess, að þú svarir mjer í alvöru,
eins og jeg spyr. Tilboðið kann að
vera ljelegt; en jeg hef ekki betra að
bjóða. Og það er gert í einlægni og
af góðum hug«.
»f>að er alveg satt«, sagði Guðríður
og hláturinn hvarf með öllu af andlit-
inu á henni. »f>að getur enginn betur
boðið en sjálfan sig og allt, sem bann
á. Jeg skammast mín fyrir gáskann.
En jeg hef ævinnlega galgopi verið«.
»Hverju heldurðu þá að þú svarir?«
spurði Sveinbjörn.
»f>ú mátt ekki misvirða það við mig
— en það getur ekkert úr þessu orð-
ið. f>etta er vel boðið ... jeg veit það.
En jeg get það ekki get það ekki
með nokkru móti«.
Sveinbjörn þagði við ofurlitla stund
og horfði í gaupnir sjer. Svo stóð
hann upp og hneppti að sjer yfir-
frakkanum.
»f>á er erindinu lokið«, sagði hann,
»svo jeg hef hjer ekki meira að gera«.
»Nei, nei, þú raátt ekki fara 1 þykkju,
Sveinbjörn. Yið höfum ævinnlega verið
góðir nágrannar, eins og þú sagðir
sjálfur, og jeg voua að við verðum það
eins hjer eptir eins og hingað til. f>að
má nú ekki minna vera en að jeg segi
þjer, hvernig á því stendur, að jeg
svara þjer svona«.
Sveinbjörn settist aptur,
sSannleikurinn er li, að jeg er á-
reiðanlega komin af giptingaraldrinum.
Jeg er orðin of gömul til að breyta
til. Jeg get ekki lengur litið mjer
annt um ný verk og nýja hluti. Jeg
get ekki látið mjer þykja vænt um
nýjan mann — ekki líkt því einB mik-
ið og mjer ætti að þykja.
»f>ó að ekki væri annað, þá væri
það eitt nóg, að jeg get ekki farið frá
Litla-Hvammi. Jeg get það ekki, þó
ekki væri lengra að fara en inn að
Stóra-Hvammi«.
»f>jer þykir það líklegast ótrúlegt,
en svona er því nú samt farið, að jeg
hef ekki einu sinni treyst rajer til að
rífa baðstofuna þá arna, þó að hún
sje orðin hrörleg og fornfáleg, og þó
að jeg hafi vel haft efni á því. Hjer
er jeg borin og barnfædd, og hjer hljóp
jeg um gólfið og ljek mjer, þegar jeg
var lítil. Jeg gæti ekki einu sinni unað
mjer annarsstaðar í baðstofunni en í
húsinu því arna. Hjer hefir allt það
gerzt, sem jeg hugsa mest um. Hjer
hef jeg lengst um verið hjá mannin-
um mínum sáluga. Hjer höfum við
ráðið ráðum okkar; hjer hefir okkur
orðið sundurorða og hjer höfum við
sætzt. Hjer hef jeg annazt hann veik-
an, og hjer hef jeg þakkað guði fyrir
að hann fjekk heilsuna aptur. Hjer
hefir hann faðmað mig og kysst. Hjer
hef jeg kvatt hann í síðasta sínn.
Hjer hef jeg alið eina barnið, sem við
eignuðumst. Hjer hef jeg setið undir
því og hossað því og leikið mjer að
því, og hjer hef jeg kysst það, þegar
það var að deyja. Jeg get ekki unað
mjer annarsstaðar. Og jeg gæti ekki
hætt að hugsa um þetta allt, nje far-
ið að hugsa um allt annað. f>ú mátt
ekki misvirða það við mig, Sveinbjörn.
Jeg er svona gerð. Mjer væri það ó-
mögulegt*.
Nú kom vinnukona inn með kaffið
handa Sveinbírni. Hann sá, að öll von
var úti og að hjer varð engu um þok-
að. En hann ljet enga geðshræring
á sjer sjá, heldur drakk kaffið og borð-
aði pönnukökurnar, eins og ekkert hefði
í skorizt.
»Við verðum þá eins góðir vinir ept-
ir sem áður — verðum við ekki, Svein-
björn?« sagði Guðríður. »Og getum
ekki um þetta við nokkurn mann —
látum aem það hafi engum í hug nje
hjarta komið«.
Sveinbirni gazt ágætlega að því, að
halda þessu leyndu, og ljet það á sjer
skilja. »f>að kemur engum við«, sagði
hann.
Guðrfður varð fegin að geta farið að
víkja taliuu að einhverju öðru. »Er
það satt, Sveinbjörn, að ráðskonan
þín hafi sagt þjer upp vistinni?« spurði
hún.
Sveinbjörn kvað svo vera.
»Ertu búinn að vista nokkra í stað-
inn hennar?« Svo datt henni í hug,
að Sveinbjörn kynni að vera sjer reið-
ur, þótt hann ljeti ekki á neinu bera,
svo hún bætti við. »Annars kemur
mjer þetta lítið við. Fyrirgefðu spur-
ulsemina«.
»Hver veit?« sagði Sveinbjörn og lífn-
aði yfir honum. »Hver veit nema þjer
geti komið það eitthvað við? Kannske
þú getir nú hjálpað mjer, Guðríður.
Jeg er, sannast að segja, í standandi
vandræðum. Jeg veit ekkert, hvar jeg
á að reyna fyrir mjer. Og jeg má til
með að vera vandlátur. Jeg þoli ekki
óþrifnað — hann er mjer óviðráðanleg
andstyggð. Og jeg hef stórt heimili,
eins og þú veizt. f>að er ekki lengi
að ganga í súginn hvert krónuvirðið
þar, ef illa er með farið. Og mjer
verður náttúrlega allt af ver og ver til,
því fleiri ráðskonur, sem fara frá mjer.
f>ær bera mig allar út. Og þó hef jeg
ekki verið þeim vondur. f>ú veizt, að
það er ekki minn siður, að fara að
fólki með hranaskap. Hitt getur eng-
inn láð mjer með rjettu, þó jeg líti
eptir mínu — finnst þjer, Guðríður?-
Láttu nú sjá og vísaðu mjer á ein-
hverja, sem reynist mjer betur en þær,
sem mjer hafa hingað til hlotnazt«.
Guðríður vissi, að það var allt satt,
sem hann hafði sagt. Hún kenndi í
brjósti um hann, og einkum vegna
þess, sem þeirra hafði nú á milli farið,
langaði hana til að verða honum að
liði.. Hún hugsaði sig um ofurlitla
stund.
»f>jer mun aldrei hafa dottið i hug
að fá hana Solveigu Ólafsdóttur í
Holti?«
Nei, Sveinbirni hafði ekki dottið
hún í hug. »f>ekkirðu hana nokkuð?«
Jólasöngur og
fyrirlestursfróðleikur.
Kius og sjá má af grein síra Jóns
Helgasonar, sem prentuð er á öðrum
stað hjer í blaðinu, hefir f>orláks-
messu-kvæði Stúdentafjelagsins enn á
ný valdið megnri óánægju og jafnvel
hneyksli. Kvæðið var prentað nafn-
laust og sungið í f>orláksmessu-gildi
fjelagsins nú fyrir jólin. f>að var
drykkju-lofsöngur að vanda, en skörin
færð það lengra upp í bekkinn en
áður, að drykkjan var nú látin fara
fram (í kvæðinu) »sjálfum guði hjá«,
og drottinn látinn styðja »drukkna
dýrðlingana heim*.
f>essi samsetningur vakti svo af-
dráttarlausa gremju hjer 1 bænum, að
nokkra daga var búizt við málshöfð-
un út af honum af rjettvísinnar hálfu.
Ohætt mun að fullyrða, að það hafi
verið í fyllsta samræmi við almenn
ingsálitið hjer, að síra Jón Helgason
fór hörðum orðum um þennan jóla
söng Stúdentafjelagsins í blaði sínu
•Yerði ljós«, sem út kom um nýjárið,
og kallaði hann »svívirðilegt guðlast*.
En vitanlegt er það, að nokkrir Stú-
dentafjelags-menn hafa reiðzt þessum
ummælum síra Jóns og jafnvel verið
að bera saman ráð sín um það, hvort
þeir mundu ekki geta látið dómstól-
ana klekkja á honum.
Líklegast hefir það verið í samráði
við þessa menn, að hr. cand. mag.
Bjarni Jónsson gerði á sunnudaginn
var í Stúdentafjelags-alþýðufyrirlestri,
sem hann flutti i Iðnaðarmannahús-
inu, mjög óvingjarnlega persónulega
árás á síra Jón flelgason. Að minnsta
kosti er það víst, að þeir tóku þessu
frumhlaupi með miklutn fagnaðarlát-
um.
En jafn-áreiðanlegt er það, að flest-
um bæjarbúum kom það mjög á ó-
vart. f>eir hafa gert sjer í hugarlund,
að fyrirlestrum þessum haíi verið
komið á til þess að fræða alþýðu
manna, skemmta henni og vekja hana
og hvetja til sem flestra góðra hluta.
Hitt munu fæstir láta sjer skiljast, að
stofnað hafi verið til fyrirlestra þes8-
ara í því skyni, að gera þeim, er er-
indin flytja, sem handhægastan kost
á að svala sjer á sæmdarmönnum, er
þeim kann að vera eitthvað í nöp við.
Með því móti færi því fjarri, að al-
þýðufyrirlestrar Stúdentaf jelagsins væru
jafn-virðulegt fyrirtæki eins og allir
hafa hingað til talið þá. f>eir yrðu
þá þvert á móti til stakrar óvirðing
ar fyrir höfuðstað landsins.
f>að ætti að mega ganga að því
vísu, að Stúdentafjelagið geri á ein-
hvern hátt alþýðu manna það kunn-
ugt, að slíkum fyrirlestrum, sem þeim,
er haldinn var á sunnudaginn, vilji
það ekki gangast fyrir, og þvoi þann-
ig burt blettinn, sem nú hefir komið