Ísafold - 01.10.1898, Blaðsíða 3

Slíkt hlýtur að gefa leikmönnum mjög
8terkan grun um, að eitthvað sé bog-
ið við hana, og það meira en lítið
eitt.
Hún er, joðakenningin, flutt og var-
in um langan aldur af fyrirtaks-mál-
fræðing, Konráði Gíslasyni. En það
hrífur ekki hót að kalla má. jpeir
halda jafnfast við é-ið, flestallir vorir
helztu rithöfundar í þá daga, þeir er
mentast höfðu áður en joðakenningin
var upp tekin í skóla, bæði málvitr-
ingar og aðrir, t. d. Sveinbjörn Egils-
son, Jón Sigurðsson, Jón þorkelsson
rektor, Guðbr. Vigfússon, Grímur
Ihomsen, Gísli Brynjólfsson, Páll Mel-
steð, Bened. Gröndal, Jón Arnason,
o. fl., o. fl. Eitthvað hafa þeir haft
fyrir sér og eitthvað hefir þeim geng-
ið til, svo mikils sem þeir þó mátu
Konráð Gíslason, fróðleik hans og
skarpleik. Og loks fer svo, að hann
— hann sjálfur(K. G.) sannfærist um,
að é sé réttara!
þ>ó er annað nærri því enn sterkari
vottur um, hve afarilla mönnum hefir
jafnan getist að je-inu. |>að er það,
hve rnargir þeirra, sem hefir með valdi
skóla-agans verið þröngvað til að rita
je á námsárunum, alt til burtfarar-
prófs frá latínuskólanum, — sem sé
fyrirþað slys, að íslenzkukennarinn var
joða-trúarmaður, — hve ruargir þess-
ara manna hafa lagt niður je og tek-
ið upp é jafnskjótt sem þeir komust
undan skóla-aganum.
Með því að fara fljótlega yfir Rit-
höfundatalið, frá 1884, höfum vér rek-
ið os8 á þessi nöfn í þeim flokki:
Arnljót Ólafsson,
Davið Guðmundsson,
Eggert Ó. Brím,
Eirík MagnÚ8son,
Hallgrím Sveinsson,
Jón Bjarnason (prest) í Wpeg,
Jón Olafsson,
Jónas Jónasson (prest),
Magnús Jónsson (prest),
Matth. Jochumsson,
Steingrím Thorsteinsson,
þorleif Jónsson,
f>orvald Thoroddsen.
þessir hafa allir lagt niðurje-ið og
tekið upp é eftir sína skólatíð; fyr
var þeim það ekki frjálst. En meira
en helmingur þessara manna eru hér
um bil vorir helztu rithöfundar frá
því tímabili.
Og meðal þeirra skólagengnu manna
frá joða-tímabilinu, er síðan (1884)
hafa komist í rithöfundatölu eða ekki
eru þar taldir (í Rith.tal.), má nefna
rótt af handahófi þessa é-menn:
Jón próf. Jónsson (Stafaf.),
Jón próf. Guttormsson,
Jón þorkelsson dr. (yngra),
Glaf DavíðBSon,
1 álma Pálsson,
Sigurð pr. Stefánsson,
Skula Thoroddsen,
|>orvald pr. Bjarnarson.
Ef leitað væri í bréfum frá skóla
gengnum mönnumfrá áminstu tímabili,
þeim er ekki hafa komist í rithöfunda-
tölu, mundi hópur þeaei vaxa til mik-
illa muna, t. d. í eins manns brófa-
safni þessir merkismenn orðið fyrir
manni á svipstundu: Brynjólfur Jóns-
son pr. í Vestmanneyjum, Jón A.
Sveinsson kennari, Sigurður próf. Jens-
aon, Sæm. próf. Jónsson, jporvaldur
Jónsson læknir.
Um hina, sém haldið hafa je-inu eft-
sfna skólatíð, er óhætt að fullyrða,
að allur þorri þeirra hefir gert það án
n°kkurrar sannfæringar um, að það
Væri rétt, heldur að eins af því, að
þeir höfðu verið vandir áþað, og létu
sig það mál svolitlu eða engu skifta; ó-
maksminst að halda því sem maður
7 hefir vanist, hvort sem rétt er eAa
rangt. En um suma þeirra er kunn-
ugt, að þeir hafa ekki viljað bregða
út af skólastafsetningunni fyr en feng-
ist almenn samtök um einhverja sam-
eiginlega stafsetningu; ekki viljað auka
glundroðann með afbrigðum i einu at-
riði eða svo.
Hvað sýnir þá þetta alt saman, þessi
eindregna mótspyrna hinna eldri rit-
höfunda gegn je-inu og þetta mikla
fráhvarf frá því meðal hinna yngri,
er játasturðu undir joða-trúna í skóla ?
Hvað annað en megnan ímugust á
ýfi-inu ? Hvað annað en þá skoðun
og sannfæringu, að je-ið væri leiðinda-
firra, á misskilningi bygð og tungu
vorri til lýta?
|>að er eindreginn dauðadómur yfir
;e-inu.
— — — Líku máli er að gegna
um hinar firrurnar, sem Blaðamanna-
félagið vill útrýma, sem sé samhljóð-
andatvöföldunina, handahófsvíxlin á pí
og /í, eða að rita pt þar sem það er bæði
gagnstætt uppruna og framburði, held-
ur að eins apað eftir — latínu! o. s. frv.
Upprekstrartollsmálið
úr Húnavatnssýslu (Víðidalstungu-
heiði), er dæmt var fyrir nokkrum (5)
árum í landsyfirrétti, var dæmt í
hcestarétti í vetur sem leið, 28. marz,
og staðfesti hæstiréttur landsyfirréttar-
dóminn (frá 16. jan 1893).
Málið höfðu þau höfðað, past. emerit.
Benedikt Kristjánsson og presÍ3ekkja
Ragnheiður Jónsdóttir, gegn óðalsbónda
Sigurði Jónssyni á Lækjamóti út af
greiðslu á upprekstrartollum á Víði-
dalstunguheiði árin 1885, 1886, 1889
og 1890. Var Sigurður bóndi sýkn-
aður af kæru áfrýjandanna í þessu
máli bæði í yfirrótti og hæstarétti, og
þau dæmd til að greiða honum 200 kr. í
málskostnað fyrir hæstarétti, auk 10
kr. í dómsmálasjóð. Byggir hæstirótt-
ur þennan dóm sinn á ástæðum lands-
yfirróttardómsins, sem áður hefir ver-
ið skýrt frá hér í blaðinu, auk þess
sem hann tekur það fram, að jafnvel
þótt álíta mætti, að einstöku ósam-
hljóða dómar frá 16. öld, sem lagðir
voru fram fyrir hæstarétt, um að fjár-
eigendur á hinu tiltekna svæði væru
eftir máldögum Péturs biskups frá 13-
94 og Ólafs biskups Rögnvaldssonar
frá 1461 skyldir til að greiða upprekstr-
artolla til Víðidalstungueigaanda, enda
þótt eigi rækju þeir fé sitt í Víðidals-
tunguland bæru órækan vott um,
hvernig ákvæði nefndra máldaga hefðu
verið skilin á þeim tímum, þá skorti
þó að minsta kosti alveg vitneskju
um að hlutaðeigendur hafi á síðari öld-
um viðurkent nokkra skyldu til að
lúka upprekstrartollinn, þótt eigi væri
upprekstrarrótturinn notaður, eða að
viðurkenningar á þessari skyldu jafn-
vel aðeins hafi verið krafist, enda
bendi nokkrar yfirlýsingar í málinu á
hið gagnstæða.
Veðurathuganir
í Reykjavík eftir lamllækni Dr. J. Júnas-
sen.
-S I Hiti ' j ! (A Celaius) i Loftvog j íir^illimot.) 1 Veðurátt.
w á nótt|um hd.i árd. siðd. árd. síðd.
17. + i + 7 749.3 749.3 0 1) o b
18. + 3 + 7 751.8 751.8 N h b o b
19. + + 4 + 8 736.6 ,44.2 Sah d Sa h d
20. 5 + 7 746.8 754.4 Sv h b Sv h h
21. + 4 + 7 759.5 762.0 o h Nv h b
22. + 5 + 9 762.0 762.0 a hv d a h d
23. 24. + 8 + 10 759.5 759.5 Sa hv d Sahvd
+ 8 + 10 756.9 7 57.8 a hv b a hv d
25. 4- 8 + 12 719.3 749.3 Sv li h Sa hv d
26. + 8 + 12 751.7 736.6 Sa hv d Sahvd
27. + 7 + 11 751.8 751.8 Sa h b o b
28. + 5 + 8 754.4 754.4 a h d o i
29. + 6 + 10 754.4 756.!' o b o h
30. + 5 756.9 o h
Oftast við sunnanátt með mikilli úrkomu.
Meðalliiti i septbr. á nótt + 5.7
á hádegi -j- 9.1
Barnaguðsþ.iónustu,
með sama sniði og í fyrra, hefst á morg-
un kl. 10 ádegis i G.-T.-húsinu.
Vitneistinn.
f>orsteinn Gíslason hefir orðið vondur
út af því, að Isafold hafði það á orði
síðast, að vitneistarnir væru nokkuð
vandfundnir hjá honum, þegar um
landsmál væri að ræða. I hefndar-
skyni fer hann svo allháðulegum orð-
um í síðasta »Islandi« um Einar Hjör-
leifsson, fyrir það, að hann hafi leit-
að fyrir Isafold álits ýmsra manna um
það, sem þeir hafa betur vit á en
aðrir, álits útgerðarmanna t. d. um
útgerðarmál og sjómensku, lækna um
læknamál o. s. frv. jporsteinn telur
þetta skömm rnikla bæði fyrir Isafold
og Einar Hjörleifsson. Ekki munu
þeir nú sarnt vera allfáir, sem líta svo
á, að ef jporsteinn hefði aldrei gert
neitt óþarfara, síðan hann fór að'gefa
út blað, en að fá þá, sem bezt skyn
bera á hin og önnur landsmál, til að
láta uppi skoðanir sínar, þá hefði veg-
ur og virðing hans og »lslands« staðið
með nokkru meiri blóma en hann nú
stendur. Vitneistarnir í blaði hans
hefðu þá orðið nokkru fleiri og auð-
særri, og amlóðahátturinn ekki jafn-
átakanlegur..
Drotningarmorðið.
f>að var, eftir því sem frétst hefir
frá því um daginn, ekki í Genúa,
heldur í Genf (í Sviss), sem Elísabet
Austurríkisdrotning var myrt, 10. f.
mán. Hún var að ganga á skipsfjöl,
ætlaði til Montreux, baðvistarbæjar
við Genfarvatn austanvert. |>á réðst
morðinginn á hana og lagði hana í
brjóstið með þrístrendum þjalarrýting.
Hún hneig þegar niður, en reis skjótt
á fætur aftur og komst með stuðningi
út á skipið. Var síðan lagt frá landi,
en snúið brátt við aftur, með þvi að
farið var að draga af drotningunni.
Var hún borin upp í gistihöll sína, en
gaf þar upp öndina um leið og hún
var lögð í rúmið.
Morðinginn var þegar böndlaður.
|>að er ítalskur óstjórnarliði, ekki hálf-
þrítugur, og heitir Luigi Luecheni.
Ekki er þess getið, að bann hafi ekki
verið með fullu vití. Hann kvað hafa
játað, að hann hafi ætlað sér að myrða
hertogann af Orleans; en svo svalað
morðfýsn sinni á Elísabet drotningu, er
ekki gafst færi á honum. Sumirsegja,
að oddurinn rýtingsins muni hafa ver-
ið eitraður.
Áreidanleiki íslands.
. »ísland« ber aftur, að presturinn í
Goðdölum sé að hugsa um áð segja
af sér vegna heilsubrests, og er með
spaugilegan vonzku-gorgeir út 'af því,
að Isafold fari með »slúður«!
Já, slík umvöndun situr svo sem
bærilega á blaði, sem frá upphafi vega
sinna hefir lifað aðallega ef ekki nær
eingöngu á Isafold hvað innlendar
fréttir snertir, glent sig jafnan með þær
á eftir »milli fjallatinda og fiskimiða«,
en varla getað að öðrum kosti komið með
nokkurn skapaðan hlut réttan af því
tægi, heldur þurft þá sífelt að vera að
taka það aftur. Nema kanske trú-
lofanir og bæjarslúður hér úr Rvfk,—
trúlofanir skólapilta og annara meiri
háttar manna; bændur og annar al-
múgi of »simpill« fyrir blaðið til að
flytja trúlofanir úr þeirri stétt.
Hitt væri mjög svo gleðilegt, ef
heilsa prestsins í Goðdölum hefði tek-
ið þeim bótum, að hann sé nú hættur
við að segja af sér, þó að hann ráð-
gerði það í snmar. J>að hnekkir, eins
og hver maður sér, ekki hót frásögn
ísafoldar um, hvað til hafi staðið fyr-
ir honum.
J>að sjá til dæmis allir glögt, þótt
ólíku sé saman að jafna, að þó að
»ísland« hjari enn að nafninu til, þá er
ekki þar með hnekt minstu vitund
þeim sannleika, að það var nærri því
sálað úr harðrétti fyrir skömmu.
Heyskapur
hefir á endanum orðið bærilegur víð-
ast um land. Heyfengur yfirleitt í
góðu meðallagi og nýting góð á töðum,
þótt þær muni hafa verið hirtarnokk-
uð djarft sumstaðar; en á útheyi held-
ur slæm síðari hlutann. f>ó náðist
mestalt inn hjá flestum nú um leit-
irnar, í flæsunum, sem þá gerði.
Mikið um fjárrekstra
hingað til bæjarins um þessar mund-
ir, sumir langt að, jafnvel norðan yfir
fjöll. Lítið gefið fyrir, þykir bændum,
sem ekki er láandi. 14—16 aura
pundið yfirleitt. Útflutningsleysið
meinbagalegt.
Með »Hólum«
kora aðfaranútt 29. f. mán. austan um
land og sunnan mikill fjöldi farþega, um
eða yfir 200, flest kaupafólk og fáeinir
skólapiltar. Ennfremur Magnús Magnússon
fimleikakennari (frá Cambr.) og stud. theol.
Rétur Þorsteinsson.
Hátt á annað kundrað manna kom í gær
með »Reykjavik« ofan úr Borgarfirði, þar
á meðal um 30 skólapiltar og nokkrir lang-
ferðamenn.
Jón prófastur og alþm. Jónsson frá Stafa-
felli er hér á ferð, kom um daginn heim-
an frá sér með »Vestu«, fór norður í Hrúta-
fjörð og sat þar gullbrúðkaup foreldra
sinna á Melum 27. f. mán. og kom i gær
aftur með »Reykjavík». Fer heimleiðis með
»Hólum« á mánudaginn.
Messugerð
í dómkirkjunni ú morgun að eins ein,
með fermingu; engin siðdegis.
Troðfull var kirkjan sunnudaginn var
siðdegis, hjá sira Jónasi A. Sigurðssyni, og
varð fjöldi manna frá að hverfa.
Stdrhýsi til afnota.
Fyrir sjónleiki. dansskemt-
anir, fyrirlestra, fólagasam-
komur fæst gott húsrúm.
Semja má viö
W. 0. BREIÐFJÖRÐ.
Ókeypis klínik
á hverjum þriðjudegi og föstudegi kl.
11—1 á spítalanum.
Okeypis augnalækning á spít-
alanum fyrsta föstudag í hverjum
mánuði kl. 11—1.
J. Jónassen.
Ef viðunanlegt verð fæst, verð-
ur á opinberu uppboði, sem haldið
verður í pakkhúsi baukans í Hafn-
arstræti þriðjudaginn 11. okt.
selt mikið aí vel þurrum og
fallegum gólfborðum, panel,
listum Og pappa- Einnig verður
selt mikið af tómum kössum og tunn-
um.
Reykjavík 1. oktbr. 1898.
Tli. Thorsteinsson.
Tvö til þrjú þilskip í góðu standi
til sölu með góðum gkilmálum. Ritstj.
vísar á seljanda.
Fæði og húsnæði á góðum stað
í bænum getur einn einhleypur mað-
ur fengið nú þegar. Ritstj. vísar á.