Ísafold - 12.11.1898, Qupperneq 2

278

að leiða yfir oss? Og þótt þeim
þremur hefði verið tálmað svo sem
aólarhring frá að veiða, þá voru nógir
aðrir á meðan.
það eru ekki fáeinar sektir á botn-
verpinga, sem eiga að bæta úr böli
því, sem þeir yfir oss leiða, og þeirri
háðung, sem þeir sýna oss, yfirvöldum
og undirgefnum, með þvi, að fótum
troða daglega mestan hluta árs lög
vor og réttindi, heldur hitt, að vér
finnum ráð til þess, að þvinga þá til
löghlýðni, svo að aldrei komi til þess,
að þeir verði að borga nokkra sekt.
Hver ráð eru þá til þess?
Engin önnur en þau, að fá lítinn
fallbyssubát, hraðskreiðan, vel vopn-
aðan eftir stærð og hæfilega mannaðan.
81íkur bátur ætti að vera úti í flóan-
um frá því viku af marzmánuði (eða
undir eins og botnverpinga er von)
og til veturnótta. Meðan veður leyfir
botnverpingum að stunda veiðar, ætti
honum engin vorkunn að vera, að
halda sér úti, og hann ætti að geta
verndað landhelgi vora frá Beykjanesi
til Akraness.
Og hversu afarmikið væri ekki unn-
ið við það, að fá verndað landhelgi
vora ! þannig nær t. a. m. landhelgis-
mark vort frá því s/4 mílu vestur af
Skaga beint á Keilisnes (ekki Brunna-
staðatanga), 8/4 mílu út af því! Allur
hinn svonefndi Stakksfjörður er frið-
helgur fyrir botnverpingum að réttu
lagi.
Fallbyssubátur, eins og sá, sem á
er minst, gæti legið á Hafnarfirði á
vetrum, og þeir af skipshöfn hans,
sem þyrftu að fara á haustin til Dan-
merkur, eða þeir, sem þaðan ættu að
koma, gætu komið hingað með janúar-
ferð póstskipsins.
Mælt er, að sýslunefnd vor ætli nú
að taka »fiskiveiðamálið« til meðferðar.
Hvað er það nú, sem nefnist því nafni,
annað en botnverpingamálið ? Botn-
verpingar eru búnir að sjá fyrir báta-
útveg vorum, béraðinu til óbætanlegs
tjóns. En ætli sýslunefndin að taka
sér tómstund til að ræða um neta-
lagnir og lóðir, nú, þegar bátaútvegur
er að kalla má niðurdrepinn, nú, jæja
— »det smager dog af FugU, segir
Danskurinn.
Hin núgildandi fiskiveiðasamþykt
vor væri óhafanái, ef um nokkurn
bátaútveg væri að ræða. Eigi hann
aér viðreisnarvon, þurfa menn að kippa
henni í lag. f>ótt sýslunefnd fengi
hana aftekna nú, þá er það ekki
nema fyrirhöfn fyrir hana og ómak
fyrir þá, sem nenna á héraðsfund;
því ný og betri samþykt þarf hvort
sem er að komast á, hvenær sem úr
rætist fyrir bátaútvegi vorum.
En fari nú sýslunefndin að taka
það mál fyrir, eins og nú á stendur,
þá má nærri geta, með hverjum áhuga
hún hvolfir sér yfir botnverpingamálið,
sem nú er sýslunnar mesta nauðsynja-
og áhugamál, að fá því komið í rétt
og happasælt horf.
Hafnarfirði 9. nóvember 1898.
p. Egilsson.
Aflabrögð
hafa verið góð í Höfnum í haust,
jafnvel 600—700 hlutir eða vel það,
af stútung og smáfiski, 30—40 í hlut
á dag nú um helgina síðustu. Einnig
farið að verða töluvert vart í Garðsjó.
Maður fér héðan suður þangað fyrir
skömmu, reri 4 róðra og fékk 140 í
hlut.
-----— » 1------
Forntungurnar í skólanum.
Svar frá rektor Birni M. Óisen.
II.
I öðrum kafla ræðu yðar rennið þér
augunum yfír Norðurálfuna og reynið
að sýna fram á, að þeim fari sífjölg-
andi, sem vilja hnekkja námi forntungn-
anna í lærðum skólum. þér veljið þó
eigi nema tvö dæmi þessu til sönnun-
ar. Annað er byltingin í Noregi, þar
sem menn hafa bygt forntungunum út
úr skólunum. En sú bylting er enn
of ný af nálinni, til þess að menn nú
geti dæmt um, hverjar afleiðingar hún
muni hafa fyrir mentun æskulýðsins
í Noregi. Er ekki bezt fyrir okkur
smælingjana að bíða átekta og sjá
fyrst, hversu þessi bylting reynist í
Noregi, áður en vér förum að reyna
hana á æskulýðnum íslenzka? Víst er
um það, að margir og mjög merkir
menn, bæði skólamenn og aðrir, voru
algjörlega mótfallnir þessari byltingu,
þó að hún gengi fram að lokum. Dæmi
Norðmanna getur vel snúist svo, að
það verði einmitt hinn öflugasti stuðn-
ingur fyrir málstað þeirra mana, sem
vilja halda forntungnanáminu óskertu
í skólanum. Annað dæmið, sem þér
takið, er Frakkland. þar hafið þér
fyrir yður biflíu íslenzkra blaðamanna,
hið norska tímarit »Kringsjá«, sem þér
víst munuð telja óskeikulla en páfinn
ertalinn af kaþólskummönnum. Lausa-
lopalegra og óáreiðanlegra tímarit þekki
ég ekki — ég verð að segja það, þó
að yður ef til vill kunni að þykjaþað
goðgá —; það vill gefa lesendum sínum
hrafl og nasasjón af öllu á himni og
jörðu, en verulega og veigagóða fræðslu
veitir það ekki um neitt mál. Yður
hefir líka orðið hált á því að treysta
þestu átrúnaðargoði. þér segið, að á
Frakklandi hafi lengstum verið lögð
meiri áherzla á forntungurnar en víð-
ast hvar annars staðar. »En nú er far-
ið að kveða þar við annan tón. Skóla-
námið þar er þegar orðið tvískift. I
stað latínu og grísku má nema 2 nýju
málin«. Enginn getur skilið þessi orð
öðruvísi en að tvískifting þessi sé ný-
lega til komin. Veit þá ekki fulltrúi
yðar, að það eru nú 46 ár liðin, síðan
stjórnarráð Fortoul’s leiddi fyrst í lög
tvískiftinguna (»bifurcation) í frönsku
skólunum, eða skifti efri hluta skól-
ans í tvær deildir, gagnfræðadeild og
klassiska deild? þetta var árið 1852.
En skólafyrirkomulag þetta reyndist
mjög illa í framkvæmdinni, og 13 ár-
um síðar, 1865, innleiddi Duruy al-
gerða, óblandaða gagnfræðakenslu, án
sambands við latínukensluna. Síðan
bættu þeir Jules Ferry (1882), Goblet
(1886) og Bourgeois (1891) fyrirkomu-
lag gagnfræðaskóla þeirra, er Duruy
hafði stofnað. þér sjáið á þessu, að
gagnfræðakenslan er orðin nokkuð
gömul á Frakklandi og hefir lengi ver-
ið þar á dagskrá, og er það ekki nema
eðlilegt og lofsvert. En hins vegar
skipa gömlu málin enn þá öndvegið í
lærðu skólunum á Frakklandi, og lærðu
skólarnir hafa enn þá forréttindi fram
yfir gagnfræðaskólana sem undirbún-
ingsstofnanir undír háskólanám, eins
og þér líka takið fram. Og af hverju?
Af því að allur þorri manna á Frakk-
landi álítur enn þá, að lærðu skólarn-
ir veiti nemendum sínum meiri and-
legan þroska, betri og traustari
undirbúning undir háskólanám en
gagnfræðaskólarnir. Ef svo væri
ekki, mundi fyrir löngu vera komin
breyting á þetta í jafnfrjálsu landi og
Frakkland er. Gagnvart þessu hefir
það harla litla þýðingu, hvað gasprar-
ar og blaðnegrar eins og Lemaítre og
Marc Cerenville segja á málfundum
eða í blöðum. Lemaitre er kunnur af
skáldritum sínum og blaðagreinum í
franska blaðið »Figaro« og dómum um
franska sjónleiki, en hitt mun vera
»Kringsjá«-meinloka, að hann sé í hóp
þeirra manna, sem mest áhrif hafi haft
á mentalíf Frakka á síðari árum«.
Cerenville var alveg óþektur maður,
áður en »Kringsjá« uppgötvaði hann
og gerði hann frægan. Skólafyrirkomu-
lag það, sem enn helzt á Frakklandi,
sýnir það, að raddir þessara manna
eru enn þá rödd hrópandans í eyði-
mörku. Klassisku málin sitja þar enn
þá í fyrirrúmi fyrír öðrum [greinum í
lærðu skólunum. Að vfsu eru þeim
þar ætlaðar nokkru færri vikustundir
en hér í lærða skólanum. I frönsku
skólunum eru latínu ætlaðar 38 viku-
stundir, en hér 43 (í 6 ársbekkjum),
grísku þar 22 vikustundir, en hér 25
(í 5 ársbekkjum), eða samtals í báð-
um málunum þar 60 stundir, en hér
68 stundir. En þess ber að geta, að
í frönsku skólunum standa kenslu-
stundirnar á hverjum degi ekki leng-
ur yfir en rúmar 3 stundir í hverjum
bekk, eða að meðaltali rúmlega 20
stundir á viku í hverjum bekk, og í
6 bekkjum er samtala allra vikustunda
121| stund, en hér 206 stundir (söng-
tímar og leikfimistímar eru taldir frá
í hvorumtveggja skólunum). Sést þá,
að gömlu málunum eru í frönsku skól-
unum ætlaðar tiltölulega við aðrar
greinir langt um fleiri tímar en hér
(þar 49,8/, en hér 33”/ af samtölu allra
vikustunda).
Til samanburðar við það, sem þeir
Iiemaítre og Cerenville segja, leyfi ég
mér að benda yður, herra ritstjóri, á
bók eftir þann mann, sem er talinn
éinn af hinum ífremstu uppeldisfræð-
ingum Frakka, Michel Bréal. Hann
er yfirumsjónarmaður lærðu skólanna
á Frakklandi, og um hann má með
sanni segja, að hann sé »í hóp þeirra
manna, sem mest áhrif hafa haft á
mentalíf Frakka á síðari árum«, því
að hann hefir skrifað margar og rnerki-
legar ritgjörðir um skólamál, og það
var hann, sem mest og bezt studdi
þá Jules Simon og Ferry í tilraunum
þeirra, að losa lærðu skólana frönsku
úr Iæðingi Jesúíta. Auk þess er Bréal
einhver ágætasti vísindamaður Frakka
og meðlimur hinnar frægu fröusku
vísindastofnunar (l’Institut). Arið 1891
gaf þessi maður út bók um kenslu
gömlu málanna í lærðu skólunum, og
leiðir þar mörg og mikilvæg rök að
því, að þau eigi að sitja í fyrirrúmi
í skólunum (sjá Vor Ungdom 1892,
bls. 515—526). Enn fremur skrifaði
hann sama árið merkilega ritgjörð líks
efnis í hið fræga franska tímarit Bevue
des deux Mondes, sem er til sýnis
hjá mér.
Dæmi það, sem þér takið frá Frakk-
landi, sannar þannig minna en ekki
neitt. En hvað verður þá fyrir oss,
ef vér lítum á afstöðu klassisku mál-
anna við aðrar kenslugreinar í lærðum
skólum annara hinna merkustu landa
í Norðurálfunni ? Verða þá fyrst fyrir
oss lærðu skólarnir á þýzkalandi, sem
hafa orð á sér fyrir, að vera beztir
allra. í þýzka ríkinu er skólatíminn
alstaðar 9 ár (í Wiirtemberg 10) og
latína er þar alstaðar kend 9 ár, en
gríska í 6 (hér latína 6 ár, gríska 5 ár).
í Preussen eru latínu ætlaðar 62
vikustundir (og nýlega hefir verið leyft
að bæta við hana 3 stundum), en
grísku 36 stundir, í Bayern latínu 66
st., grísku 36, í Sachsen latinu 72 st.
grísku 41, í Wurtemberg latínu 81
stund, grísku 40. í Austurríki er
skólatíminn 8 ár og hefir latínan 50
vikustundir, en grískan 28. Latína er
þar kend öll 8 árin, en gríska 6 ár.
A Englandi eru engin almenn ákvæði
um reglugjörð lærðu skólanna, heldur
hefir hver skóli sitt fyrirkomulag; en
þó eru flestir skólarnir mjög líkir hver
öðrum í öllum aðal-atriðum. Flestum
skólum er þar skift í 2 deildir, yngri
deild og eldri, og er skólatíminn alls
8 ár og latína kend gegnum allan
skólann. I eldri deildinni eru klass-
isku málunum ætlaðar c. 80 stundir
samtals, en í neðri deildinni c. 21 stund.
Ef vér nú spyrjum, hvað miklum tíma
sé varið til klassisku málanna í þeim
löndum, sem hér var getið, í tiltölu
við samtölu allra vikustunda í skólum
hvers lands, þá verður það :
I lærða skólanum hér 33 af hundraði.
38,9 af hundraði
40,2 - -----
42,1 - ----
43,8 - ----
44.7 - ----
46,0 - ----
49.8 - ----
- Preussen
- Austurríki
- Englandi
- Sachsen
- Bayern
- Wiirtemberg
- Frakkland
þér sjáið, að vér stöndum hér lang-
neðst á blaði. þessar tölur eru full-
komin sönnun fyrir því, að klassiska
mentunin situr enn þá í fyrirúmi hjá
hinum helztu mentaþjóðum heimsins.
En hvers vegna leggja þær þjóðir,
sem fremstar standa” að menningu,
svo mikla áherzlu á klassisku ment-
unina? Hvers vegna gera þær hana
að hyrningarsteini undir skólanámi
þeirra manna, sem sérstaklega ætla
sér að leggja fyrir sig vísmdanám?
Hvers vegna er klassíska mentunin
enn þá hinn eini lykill, sem gengur
að öllum dyrum háskólanna, þessara
æðstu mentastofnana Norðurálfunnar,
forsprakkanna í vísindaiðkunum nú-
tímans? Af hverju öðru en því, að
mentaþjóðirnar og þeir menn, sem
veita forstöðu mentamálum þeirra, og
sérstaklega háskólarnir, eru enn á
þeirri skoðun, að klassiska mentunin
sé hinn bezti grnndvöllur, sem lagður
verður undir vísindalega mentun? þér
eruð á annari skoðun, herra ritstjóri.
|>ér baldið því fram, að nám hinna
nýju mála só að minsta kosti eins
góður grundvöllur, ef ekkí betri. jj>ér
ráðið auðvitað skoðunum yðar. En
þér færist of mikið í fang, ef þér full-
yrðið, að skoðanir yðar séu réttari en
skoðanir helztu vísindamanna Norð-
urálfunnar. Úr þessu máli geturekk-
ert skorið nema reynsian. Margra alda
reynsla Norðurálfuþjóðanna hefir sýnt
það og sannað, að forntungnanámið er
ágæt undirstaða undir æðri mentun.
Hinu er reynslan ekki enn búin að
skera úr, bvort nýju málin duga þar
eins vel eða betur. J>ó að margt fleira
mætti segju um mentagildi klassisku
málanna, íjölyrði ég ekki um það að
sinni.
Flugufræðingurinn.
Eftir A. Conan Doyle.
III.
Ykkur skilst það víst, að ég hafi
haft nóg að hugsa frá þeirrí stund,
er ég kvaddi í Brookstræti, og þang-
að til ég lagði af stað til þess að hitta
Lichmere lávarð á Paddington-járn-
brautarstöðvunum.
Ég beið han^ þar með tósku, skor-
dýrakassa og járnvafinn staf. jpegar
hann kom þangað, virtist mér hann
minni en mig minti hann væri; hann
var grannur og veiklulegur og meiri
óstyrkur á taugum hans heldur en um
morguninn. Hann var í síðri, þykkri
ferðakápu og ég tók eftir því, að hann
hélt á lurkslegu kvistapriki í hend-
inni.
«Ég er með farseðlana«, sagði hann
og fór á undan mér út á stéttina.
»Hérna er lestin okkar. Ég hef út-
vegað okkur klefa út af fyrir okkur,
\