Ísafold - 15.04.1899, Qupperneq 2

94
f>etta kemur fram við handapuna-
vélarnar smáu; þar hlýtur eitthvert
þess kyns afl að vera þrándur í götu,
* jafnvel þó það virðist liggja í augum
uppi hverjum hugsandi manni,að spuna-
vélin er sem sjálfsögð um leið og ull-
in er kembd í kembivól; að spinna hana
á rokk verður ekki að hálfum notum,
auk þess sem slíkt verklag er mesta ó-
mynd; það er að snara út peningum,
en fá lífcið í aðra hönd, að minsta
kosti á móts við að spinna ullina á
spunavél.
í sambandi við þetta dettur mér í
hug gamla þjóðsagan, þegar annboðin
voru borin út á túnið og þau fóru svo
sjálf að slá og raka; margur mundi
óska sér að hafa mátt fcil þess enn,
að láta vinnu ganga svo greitfc. En
nú finst mór einmitt að mönnum
gefisfc kostur á að láta ósk þá ræt-
ast, þar sem eiun maður getur jafnt
teygt úr 15—20 þráðum sem einum
(eg tel ekki stærri spunavélar því við
þær þarf meira á sig að reyna en við
rokkinn)- og þannig margfafdast flýtir
vinnunnar.
Óhætt mun mega gera ráð fyrir, að
einn maður spinni á litla hand-spuna-
vél á móti 10 á rokk; eins verðurlíka
áreiðanlega betri vinna úr spunavél-
inni (það er að segja eins-kefiis-vél
15—20 þr.) heldur en af rokknum; hef
eg þar fyrir mér 12 ára reynslu á lít-
illi spunavél og vitnisburð æfðra vef-
ara, að þráðurinn haldi betur, og
sömuleiðis er vaðmálið áferðarfallegra
og fer betur f þófinu; og er þefcta
alt ofur-skiljanlegt, þeim, sem áhaldið
þekkja.
Ymislegt hefir verið fundið að þess-
ari litlu spunavél sem heimilisspuna-
áhaldi, og hefir það eðlilega verið á
litlum rökum bygt, fyrir þá einföldu
ástæðu, að menn þekkja það ekki.
Næstliðið sumar fluttu tvö blöðin með-
mæli með (gömlu) rokkunum sem
sambandsáhaldi við kembivélarnar, en
andmæli gegn spunavélunum; það
voru Stefnir (eftir vélastjóra Aðalstein
Halldórsson) og Kvennablaðið (frétta-
pistill).
Af því eg met hr. vélastj. Aðal-
stein Halldórsson mest af þeim, sem
andmælum hafa hreyft gegn spuna-
vólinni sem áhaldi á íslenzk heimili,
vil eg leyfa mér að líta yfir galla þá,
sem hann til nefnir, og sjá, hvorfc ekki
er hægt að minka þá.
Fyrsti gallinn hjá hr. A. H. er, að
vélin sé of stór á ísl. heimjli og sé
því ekki rúm fyrir hana nema á stöku
stað. Sem betur fer er húsakynnun-
um til sveita stórmikið að fara fram,
og ólík orðin nú því sem þau voru fyrir
20—30 árum, svo að varla mun fyrir hitt-
ast það heimili þar sem ekki má koma
fyrir minstu spunavél (gólfmál fcæpar 2
al. og4 al.: rúmlega rúmstæðis fyrirferð
eða vefstóls).
Annað, sem á að vera á móti vél-
inni, er, að hún taki vinnuna af fólk-
inu, sem bóndinn haldi hvort sem er.
Mundi þá ekki mega segja það sama
um kembivélina og hvert það áhald,
sem upp er fundið til flýtis vinnunni.
f>ar sem slík kenning er ráðandi, er
hætt við, að lítilla framfara sé að
vænta.
Sá barnaskapur, að með fljótvirkarí
áhöldum minki atvinnan — að fólkið
gangi iðjulaust — hjaðnar óðar niður
við reynsluna; því alt af verður nóg til
að gera. Með aukinni mentun fjölga
þarfirnar, og á íslenzku heimilunum
kemur það hvað helzt niður á kven-
fólkinu, sem felst í hreinlæti öllu, fata-
saum og tilbreyting í matartilbúning
ög fl.
Ennfremur finnur hr. A. H. það
að vélinni, að hún sé svo dýr, þurfi
að standa brúkunarlaus mikinn part
af árinu og að vandasamt séaðspinna
á hana. En vélin verður ekki dýrari
en rokkarnir, sem þarf á móti henni;
eg vil ætla að hún verði ódýrri og
einnig endingarbetri. Brúkunarlaus
ætti hún ekki að standa fremur en
rokkarnir, ef verkefnið er nóg, sem sé:
að menn sameini sig um bana eftir
ullarmagni. Og jafnvel þótt hún væri
ekki nema lítinn tíma að spinna ull
eigendanna — eða eigandans — stæði
síðan brúkunarlaus lengur, væri það
samt ávinningur, að fá ull sína fljótt
spunna með litlu vinnuliði og henni
komið upp í voðir (dúka).
Ekki verður það heldur fyrir borið,
að vandasamt sé að spinna á hana,
fremur en á rokk, nema síóur sé; eða
lengur finst mér eg vera að komast
upp á að spinna á rokk en vél, og
skil eg engan veginn að stúlka, sem
lagin er að spinna á rokk, væri lengi
að komast upp á að spinna á litla
handspunavél. Vitanlega þarf verk-
lægni við þetta verk sem önnur, og
misjafnlega er það af hendi leyst.
Ekki mun heldur erfiðara að spinna á
þessa litlu vél en að snúa af kappi
rokkinn, að öðru leyti en því, að það
þarf að standa við vélina; sumum fell-
ur það ver, en sumum ekki.
Vendetta.
^Eftir
Archibald Clavering Gunter.
XI.
Svo segir de Belloc spekingslega:
»Og sussu! Hann deyr ekki. Eg
hefi séð menn í hundraðatali, sem
særst hafa á þessum stað og hafa orð-
ið heilbrigðir aftur#.
»En ekki, sem hafa særst svona.
Verið þér ekki að horfa á mig þessum
vantrúaraugum. Sýnist yður á mér,
að eg sé í nokkurum vafa?« |>að eru
þegar tár í augum hans og grátstafur
í kverkunum.
Og hermaðurinn hugrakki, sem bet-
ur var fallinn til að standa á vígvelli
en í herspítala, hvessir á hann augun.
Nú fer honum að skiljast það, að Vest-
urheimsmaðurinn muni trvra því til
fulls, sem hann segir.
»En hann er hvergi sár, nema á
fætinum#; de Belloc maldar í móinn
og vill ekki trúa fyr en hann tekur á.
»Kúlan hefir farið í fótinn; Antóníó
hafði hleypt af sinni skammbyssu einu
augnabliki áður og látið hana síga nið-
ur og kúlan hefir hitt hlaupið á skamm-
byssunni og kastast þaðan inn í lík-
ama hans, haldið áfram með einni af
slagæðum magans endilangri og slitið
hana sundur. J>ér getið reitt yður á
það, að honum hefir blætt til ólífis,
áður en 5 mínútur verða liðnar«.
»Og þér getið ekkert gert ?«
»Eg gæti ekki bjargað, þó að eg
hefði verkfæri. Slagæðin er gjörskemd!
Viljið þér segja honum það, eða á eg
að gera það?«
»Gerið þér það«, segir de Belloc.
»Eg hefði átt að láta mér nægja afsök-
un Englendingsins; þá hefði ekki svona
farið. Mér finnst nú, eins og það sé
eg, semberi ábyrgð á dauða hans«.
Hann gengur, með raunasvip áand-
litinu, til unglingsins, sem dauðinn hefir
þegar sett innsigli sitfc á, kyssir hann
og segir: »Verið þér sælir, Paoli !«
Svo snýr hann sér við og rennir aug-
um út yfir fjörðinn, þócfc hann geti
naumast neitt séð fyrir þokunni, sem
sorgin hefir lagt yfir augu hans.
Barnes sparkar skammbyssunni frá
sér með fætinum og sezt við hlið hins
særða manns, sem nú er orðinn með
öllu máttvana, leggur höfuð hans í
keltu sér og vætir ennið á honum með
vínandanum, sem Mateó hefir sótt, því
Antóníó kvartar sárt um þorsta. Svo að
lýtur hann ofan að honum og hvíslar
því að honum, að hann sé kominn að
bana.
Og deyjandi maðurinn svarar með
örveikum rómi: »Mig grunaði það, að
mér mundi ekki verða lífs auðið —
grunaði það strax, þegar kúlan kom í
mig. f>ess vegna reyndi eg að standa
og fá að skjófca einu sinni aftur. Eg
vildi drepa hann, svo að við gætum
orðið samferða og hvorki systir mín né
ættingar skyldu þurfa neins að hefna.
En það bregzt aldrei — hún kemur í
þriðja liðnum*.
»Hver kemur?« spyr Barnes og rank-
ar hálfvegis við því, sem Marína hafði
sagt.
»Vendettan ! Nú skil eg systur
minni hana eftir !« Og hann stynur og
stendur ofurlítið á öndinni. Svo heldur
hann áfram : »Eg vil heldur að hún
gleymi mér en að endurminningin um
mig spilli öllu lífi hennar#.
Nú heyrist naumast til hans. Vesfc-
urheimsmanninuru dettur alt í einu í
hug, að geti hann þrýst slagæðinni
saman og haldið utan um hana með
hendinni, svo að nokkuð dragi úr
blóðrásinni, þá kunni að treinast
lífið í manninum, þangað til systir
hans komi. En í því hann er að leggj-
ast á hnén til að gera þetta, heyrir
hann jódyn og mannamál, sem er að
færast nær, og þar á meðal er rödd,
sem er svo undarleg lík / þeirri raust,
sem hvíslar nú svo lágt og raunalega
í eyru hans.
Vér vitum ekki, hvort nokkuð leyni-
legt vald frá þeim heimi, sem vér eig-
um að fara inn í, nálgasfc oss á síð-
ustu stundum vorum hér á jörðunni
og gefur oss hæfileika til að sjá og
gera oss grein fyrir hlutum, sem ann-
ars eru oss buldir. Enginn hefir aft-
ur komið til að segja oss það. En
eins og Barnes heyrir, eins virðist ung-
mennið deyjandi sjá gegnum klappirn-
ar, hvítu veggina á veitingaskálanum
og gulleplaskóginn þar umhverfis, sem
eru á milli hans og hennar, sem hon-
um þykir vænsfc um. Jpví að hann
segir undurlágt: »Systir mín ! Hún
er þarna — eg sé hana!« — Og harm
tautar fyrir munni sér, lý3Ír fötunum
hennar, kyssir blómin hennar, brosir
og rís svo upp og sendir henni hátt
sína hinstu kveðju : »Marína!« og —
hnígur svo aftur á bak ofan á sand-
inn.
Hún er fyrir aftan húsið; þaðan
svarar hún glaðlega : »Hér er eg, Ant-
óníó !« Og um leið og hún segir þetta,
kemur dauðinn og tekur ungmennið,
en skilur kveðjubrosið eftir á vörum
hans.
De Belloc mælir lágt fram bænar-
orð og segir svo með mjög hásum róm:
»Guð minn góður! þarna er systir hans
komln!« Svo tekur hann undir 3ig
stökk og tekur upp skammbyssuna til
þess að fela hana fyrir henni.
I sama bili kemur hún út á svalirn-
ar, og snýr sér brosandi að Danellu
og Tómassó, sem eru rétt á hælunum
á henni og kallar með ánægjubragði:
»Hérna er hann ! J>ið heyrðuð víst til
hans!« Og jafnframt svipast hún um
eftir honum með ákefð.
þ>aðan sem Marína stendur, er ekki
unt að sjá líkama hans niðri á strönd-
inni, því að klappirnar skyggja á. Og
Barnes veit naumast, hvað hann áaf sér
að gera, en tekur það ráð að breiða vasa-
klútinn sinn ofan á andlitið á bróður
hennar. En meðan hann er að því,
kemur hún auga á Vesturheimsmann-
inn, þekkir hann afcur, veifar til hans
hendinni og hrópar hlæjandi: »Eg
býst við, að hann sé þarna níður frá«,
og flýtir sér ofan stiganu. Vegna
sterku litanna í búningi hennar — nú
er hún í þjóðbúningi sínum — ber
meira á því, hve íturvaxin hún er.
Eftirvæntingin skín út úr andlitinu,
og þó að henni sé órótt, tindra augu
hennar af von, ást og fögnuði.
Hún hefir engan grun um, hvað
hennar bíður; hún fer afcur að hlæja
og segir:
»Okkur varð hverft við miðann frá yð-
ur, en nú heyrði eg hann tala, svo að
það gengur qkkert að honum — en.
hvar er hann?«
Jfiað er gaman
að »|>jóðólfi« um þessar mundir,
svona á undan þingmálafundunum
— þótt ótrúlegt sé, því að annars
lætur honum ekki sem allra-bezt að
vera skemtiiegur, svo sem kunnugt er.
Bitstj. finst auðsjáanlega, að eitt-
hvað verði hann að leggja orð í belg.
f>ó að skólapiltar vitanlega geri meira
en bæta alt það upp, sem hann gæti
sett saman, er svo hætt við, að les-
endur hans vonist eftir einhverri hlut-
töku frá hans hálfu sjálfs.
En þar er nú ekki hægt um vik„,
eins og allir vita. Bitstj. þjóðólfs
dettur aldrei neitt 1 hug. Höfuðið er
tómt, og þar sem ekkert er, þangað
er ekkert að sækja. Til dæmis um
það, hve maðurinn er gjörsnauður af
viti á stjórnmálum vorum, má benda
á það, að hann sér ekki einu sinni,
fyr en ísafold bendir honum á það,
að neitt sé öðru nýrra né óvenjulegra
í síðustu Eimreiðar-ritgerð dr. Valtýs
Guðmundssonar. Ekki hefir viljann
vantað í því efni. |>að er vitið, „ sem
ekki var heima.
I þessu vitsmunalega bjargarleysi
lendir alt, gersamlega alt, í því að
fúkyrðast við ísafold. Til þess þarf
enga þekkingu og ekkert vit; allra-
sízt þarf að segja neitt satt.
Menn lesi t. d. athugasemdir ísa-
foldar út af fréttabréfinu um Húna-
vafcnssýslu fundinn. Hún mintist á
ástæðurnar, sem fram hefðu komið á
fundinum, eftir því sem henni er
frekast kunnugt, gegn því að þiggja
tilboð stjórnarinnar — mintist á þær
kurteislega, kalalaust, skoplaust, blátfc
áfram. Um þessar athugasemdir talar
»f>jóðólfur« eins og Isafold hafi haft
í frammi einhverja óhæfilega ókurteisi,
»slettur« og »skæting« í garð sýslu-
manns Húnvetninga og annara mikils
metinna manna þar nyrðra, og þykist
fara nærri um það, að Húnvetning-
ar muni verða í meira lagi reiðir!
Nú er eftir að vita, hvernig mót-
stöðumönnum stjórnarbótartilraunanna
þykir »f>jóðólfi« farast að halda fram
málstað sínum og þeirra.
f>eir ættu ekki að taka of hart á
honum, heldur sýna honum alla mann-
úð og sanngirni. f>ví að hann getur
ekki gert þetta betur. f>ó að hann
ætti lífið að leysa, gæti hann það
ekki.
Veðurathuganir
í Reykjavik eftir landlækni Dr. J.Jónas-
sen.
Hiti (á Celsius) Loftvog (millimet.) Veðurátt.
á nó ttjum lul árd. síód. árd. | síM.
8. -i- 4 0 759.5 759 5 N h b N h b
9. -H 5 4- 1 759.5 759.5 Nhb N hv b
10. — 5 4- 2 762 0 (62.0 N h b N h b
11. -P 6 + 1 759.5 756.9 O 1) a h b
12. H- 2 + 3 751.8 751.8 a h b o b
13. 14. 4- 5 4- 1 + 3 4- 3 766.9 767 1 759.5 o b N h b N h b
Hefir verið við há-átt alla vikuna, oftast
bjart sólskin, en kaldur, oft bálhvass úti
fyrir á norðan, þótt lygn iiafi verið hér.
í dag (14.) bálhvass á norðan.
Þilskipaafli
heldur farinn að skána. Kom fyrir
fám dögum eitt af skipum Th. Thor-
steinssons, »Margrét«, með 9000; »Guð-
rún« (H. Helgasonar) með 4000 o. s„
frv.