Ísafold - 09.12.1899, Blaðsíða 2

302
/
þessa stundina, með öðrum orðum
brennivínskaflann.
Hann er svo hljóðandi:
Kafli
úr stjórnarskrd heimskunnar.
1. gr.
Brennivín er ein hin fyrsta nauð-
synjavara þjóðarinnar; má enginn
maður horfa í krónuna, ef brennivín
er í boði; því það er hin sanna und-
irstaða allrar ánægju og alls mann-
fagnaðar.
2. gr.
Mentamenn og stórhöfðingjar, pró-
fastar og sýslumenn, prestar og lækn-
ar, hreppstjórar og stórbændur og
aðrir, sem mannsmót viija á sér hafa,
eiga trúlega og dyggilega að ganga á
undan öðrum í því að kaupa, drekka
sjálfir og veita öðrum brennivín [þ.
e. einhvers konar áfengi].
3. gr.
Skylt er öllum að kenna óspiltum
unglingum að drekka, svo að þeir
með tímanum geti oríið óreglumenn
og, ef unt er, ofdrykkjamenn. Ber
að innræta þeim frá blautu barns-
beini með orðum og einkum með eft-
irdæmi ást á og löngun í brennivín;
því þess líklegra er, að þá hendi aldrei
sú hrö3un, að afneita þessu »æðsta
góða« íslenzku þjóðarinnar.
4. gr.
|>eir, sem ráðast í að boða bind-
indi, draga drykkjumenn upp úr
brennivínsfeninu eða forða unglingum
frá að hrapa í það, skulu hæddir og
spottaðir á allar lundir. Skal hvorki
spara last ’nó lygi, ástæðulausar að-
dróttanir eða bakmælgi til að gera
alt starf þeirra að engu.
Allir þeir, sem vilja vera sannir
heimskingjar, eiga þegnsamlega eftir
þessu að breyta.«
HlutfélagsbanJkinn á
alþingi.
I.
Ekki virðist ófróðlegt, nú, þegar
umræður eru að sjálfsögðu byrjaðar til
fulls meðal þjóðarinnar um hlutafé-
lagsbankann, að rifja upp fyrir sér
helztu atríði í sögu þess máls á síð-
asta þingi.
Sjaldgæft mun vera, að nokkuru
stórmáli hafi verið tekið jafn-dauflega
á alþingi. f>að var eins og flestir
þingmenn töluðu um það í fyrstu með
hálfgerðu meðaumkvunar-brDsi.
Einn þingmaður að eins hafði virt
málið þess að kynna sér það ræki-
lega — dr. Valtýr Guðmundsson. Á-
hugi hans á framfaramálum þjóðar
vorrar kom þar fram, eins og svo oft
endranær. Enda hafði hann staðið
betur að vígi í þessu máli en flestir
aðrír þingmenn. Hann hafði borið
málið undir merkan bankafræðing í
Danmörku, hafði fengið hann til að
íhuga það vandlega og láta það uppi,
er honum fyndist athugavert við það
fyrirkomulag, er oss stóð til boða í
þingbyrjun,
Nefndin, sem kosin var í málið í
neðri deild, mun lítið eða ekki hafa
aðhafst, þangað til þeir komu hingað,
snemma í ágústmán., forgöngumenn
fyrirtækisins, Ludvig Arntzen hæsta-
réttarmálfærslumaður og Alexander
Warburg stórkaupmaður frá Khöfn.
En eftir er þeir voru komnir til við-
tals, vann þingið einkar kappsamlega
að málinu.
Og þá komu athngasemdir þær, er
dr. V. G. hafði verið sér í útvegum
um, að góðu haldi, eftir því er fram-
sögumaður nefndarinnar tók fram í
umræðunum.
J>að, sem framar öllu öðru vakti
fyrir nefndinni, var að gera fyririækið
svo innlent, sem kostur væri á, í því
tvófalda augnamiði, að Islendingar
hefðu sem mest yfirráð yfir bankan-
um og að arðurinn gæti að sem mestu
leyti lent í þeirra höndum.
Eina ráðið, sem nefndin sá, til þess
&ð gera stofnunina verulega innlenda,
var það, að landssjóður yrði eigandi
að hlutum í bankanum; nefndinni
þótti hæfilegt að landssjóður eignaðist
2/6 hlutafjárins. Forgöngumenn fyr-
irtækisins ætluðu sjálfir að ráða fram
úr örðugleikunum við að fá það fé að
láni, lýstu yfir því að landssjóður
þyrfti ekki annað en skrifa sig fyrir
hlutabréfum og lána svo út á þau pen-
inga, er þeir mundu sjálfir hafa á
boðstólum.
Nefndin gerði vitanlega ýmsar fleiri
breytingar á frumvarpinu. En á þær
er ekki þörf að minnast í jafn-stuttu
söguágripi sem þetta er. þetta, sem
nú hefir verið frá sagt, hluttaka lands-
sjóðs í fyrirtækinu, er Iangmerkileg-
asta atnðið.
það úrræði á auðvitað rót sína að
rekja til þeirrar hugmyndar, sem fyr-
ir mörgum vakti í þingbyrjun, að
landssjóður ætti sjálfur að koma á tót
banka, sem fullnægði þörfum lands-
manna.
þegar menn fóru að áttasig á mál-
inu, varð það flestum ljóst, að með
því að taka tilboðinu um hlutafélags-
bankann og með því að láta lands-
sjóð jafnframt eignast 2/6 blutabréf-
anna væri engum hlunnindum slept,
sem landssjóðsbanki gæti haft í för
með sér, en mikil fengin í viðbót.
Landssjóður hefði þá öll sömu notin
af seðlaútgáfunni eins og ef hann væri
einn um hituna, og íslendingar gætu
haft töglin og hagldirnar, að því er
yfirstjórn bankans snerti. En af því
að fjármagnið yrðí meira með aðstoð
hinna útlendu manna og sambandið
betra við önnur lönd, yrði fyrirtækið
miklum mun arðvænlegra.
í nefndinni í neðri deild voru:
Klemens Jónsson, Pétur Jónsson,
Tryggvi Gunnarsson, Valtýr Guð-
mundsson og jpórður Thoroddsen (í
stað Ben. Sveinssonar, sem kosinn
var upphaflega, en andaðist áður en
nefndin tók verulega til starfa).
Tryggvi bankastjóri Gunnarsson lét
þess getið í athugasemd neðan við
nefndarálitið, að í ýmsum atriðum
væri hann því ósamdóma. En hvorki
þar nó í umræðunum á eftir lét hann
þess getið með einu orði, í hverju sá
ágreiningur væri fólginn, hvort hann
væri fólginn í verulegum atriðum eða
óverulegum, aðalefninu eða öðru, er
bót yrði ráðin á.
Að öðru leyti var nefndin sammála •
og fylgdi málinu fram með skýrum og
stillilegum rökum í umræðunum.
I raun og veru verður ekki annað
sagt, en að hlutafélagsbankafrumvarp-
ið kæroist með miklum sigri út úr
neðri deild. Beyndar greiddu ekki
nema 13 atkv. með því; en ekkiheld-
ur nema 3 á móti.
Aðalstyrkur þeirra, er með frum-
varpinu mæltu, kom fram í umræðun-
urn. Naumast getur nokkurum mauni,
sem þær les, dulist það, að mjög lítill
veigur er í mótmælunum og meðmæl-
in að sama skapi prýðisvel rökstudd
og sannfærandi.
Svo að kalla öllum kom saman um
það, að bankinn mundi verða mikill
máttarstólpi fyrir verzlun og sjávar-
útveg og eins mundi hann stuðla að
því að koma á fót ýmsum stofnunum
í landinu, sem gætu orðiðþví til mik-
ils hagræðis, en kostuðu stórfé. Með-
al annara lét landshöfðingi þá skoðun
sína uppi ótvíræðilega.
Beyndar var gerð tilraun til að vé-
fengja það, að verzlunin mundi hafa
nokkurn verulegan stuðning af bank-
anum. En þar tóku yfirlýsingar kaup-
manna af skarið. Orfáir munu þeir
þingmenn hafa verið, sem gerðu sér í
hugarlund, að þeir bæru betra skyn á
það atriði en kaupmenn sjálfir og að
orðum þeirra væri ekki trúandi.
Kaupmannafélag Beykjavíkur skýrði
tvlvegis frá skoðun sinni á málinu um
þingtíraann, í bréfi til Guðl. Guð-
mundssonar og í bréfi til efri deildar,
tók þar meðal annars fram, að verzl-
uninni mundi verða mjög mikill hagur
að hinum fyrirhugaða banka og að
það mundi auka álit á sjálfstæði lands-
ins í efnalegu tilliti, ef kaupmenn
gætu haft nægilegt fé í höndum í út-
löndum til þess að borga vörur sínar
út í hönd og kaupa þær hvar sem
þeir vildu, og töldu þörfina svo brýna,
að málinu væri ekki frestandi til næsta
þings.
Aukaútsvör i Reykjavik 1900
eða
niðurjöfnun tí! sveitarþarfa eftir efnum og
ástæðum.
Niðurjöfnunarnefndin hefir nú lokið starfi
sínu um mánaðamótin. Útsvörin nú 30,808
kr., voru í fyrra 27,569 kr. og í hitt eð fyrra,
24,236 kr. Þó hafa útsvör ekki hækkað
yfirleitt á hverjnm gjaldanda til neinna
muna, nema kanpmönnnm; verið tekið upp
á því að hækka stórum á þeim. Minsta
útsvar 2 kr., mesta 850 kr. (verzlanir
Brydes, Fischers og Thomsens).
Hér eru þeir taldir, sem eiga að greiða
30 kr. eða þaðan af meira í aukaútsvar
næsta ár, 1900; hafi útsvarið á undan, 1898,
verið annað, er það sett milli sviga rétt
fyrir aftan nafnið, til samanburðar; annars
sama bæði árin.
Aldarprentsmiðjan 40. Andersen, H.,
skraddari (170) 150. Anderson, Reinhold,
skraddari 80. Anton Bjarnasen verzlm. 30.
Ágústa Svendsen ekkjufrú 55. Árni Gísla-
son vestanpóstur (26) 30. Árni Hannesson
skipstjóri (25) 30. Árni Gruðmundsson,
Bræðraborg (30) 32. Arni Kr. Magnússon
skipstjóri 35. Arni Thorsteinsson landfó-
geti 360. Ásgeir Sigurðsson kaupm, (»Ed-
inborg«; 375) 700. Árni Zakaríasson veg-
fræð. (26) 30.
Benedikt Gröndal, magister, 30. Bene-
dikt Kristjánsson prófastur 45. Bened. S.
Þórarinsson kaupm (60) 75. Bergur Jóns-
son skipstj. 30. Bernhöffts bakari 150.
Bjarni Gruðmundsson, Melhæ 30. Bjarni
Jónsson trésm. (55) 60. Bjarni Þórðarson
frá Keykhólum 50. Björn Gruðmundsson
múrari (70) 75. Björn Jensson adjunkt 80.
Björn Jónsson ritstjóri 230. Björn Krist-
jánsson kaupm, (130) 140. Björn M. Olsen
rektor 220. Björn Olafsson augnlæknir 160.
Boilleau, G., barón, 40. Breiðfjörð, W. Ó.,
kaupm. (150) 160. Brydes verzlnn (630)
850. B. H. Bjarnason kaupm. (90) 120.
Caroline Jónassen amtmannsekkjufrú 75.
Christensen (W.) konsúll (370) 550. Daníel
Bernh0fft bakari 40. Davíð Jóhannesson,
Stöðlakoti (28) 30.
Einar Árnason verzlunarstjóri (70) 90.
Einar Benediktsson málflm. (60) 40. Ein-
ar Einnsson vegfræð. (30) 32. Einar Zoega
veitingamaður (80) 50. Eirikur Bjarnason
járnsmiður 30. Eiríkur Briem docent 160.
Ellert Schram skipstj. (30) 35. Erlend-
ur Árnason trésin. (45) 50. Erlendur
Magnússon gullsm. 40. Erlendur Zakarías-
son vegfr. (38) 40. Eyjólfur Þorkelsson
úrsmiður 60.
Einnbogi Árnason frá Reykjum 50. Einn-
ur Finnsson skipstjóri 55. Fischers verzl-
un (630) 850. Félagsbakaríið (80) 90.
Félagsprentsmiðjan (95) 100. Frederiksen
bakarameistari 120. Frederiksen, Carl,
bakari 35. Frederiksens timburverzlun
(210) 230. Friðrik Eggertsson skraddari
(45) 50. Friðrik Jónsson kaupmaður 60.
Geir Zoega ’ kaupm. (250) 280. Geir T.
Zoéga aðjunkt 80. Gisli Finnsson járn-
smiður 45. Gísli Tómasson verzlm. (30)35.
Guðjón Sigurðsson úrsmiður (50) 60. Guð-
mundur Björnsson héraðslæknir 120. Guðm.
Böðvarsson spítalaráðsmaðar 35. Guð-
mundur Guðmundsson bfóg.fullm. (25)
30. Guðm. Ingimundsson, Bergstöðum (35)
45 Guðmundur Jakobsson trésm. (25) 35.
Guðm. Kr. Ólafsson skipstj. 40. Guðm.
Magnússon læknakennari 120. Guðm. Olsen
verzlunarstjóri (60) 80. Gucm Sigurðsson,
Ofanleiti, verzlm. 35. Gnðm. Þórðarson
trésm../frá Hálsi; 35) 40. Gunnar Einars-
son kaupm. 80. Gunnar Gunnarsson kaupm.
(18) 30. Gunnar Gunnarsson trésm. (40)
36. Guunar Þorbjörnsson kaupm. (70) 90.
Halberg hóteleigandi (460) 550. Halldór
Daníelsson bæjarfógeti (185) 200. Halldór
Friðriksson skipstjóri (22) 30. Halldór
Kr. Friðriksson f. yfirkennari 50. Halldór
Jónsson bankagjaldkeri 75. Halldór Þórð-
arson bókbindari 110. Hallgr. Sveinsson
biskup (290) 320 Hailgr. Melsteð lands-
bókav. (40) 50. Ilannes Hafliðason skipstj.
40. Hannes Thorarensen verzlunarm. (35)
40 Hannes Þorsteinsson ritstj. (80) 90.
Helgi Helgason kaupm. (135) 150. Helgi
Zoéga bókh. (35) 40. Heltzen verzlm 30.
Hjalti Jónsson skipstjóri 35. Hjörtur
Hjartarson snikkari 30. Hússtjórnarskól-
inn 50.
Inuriði Einsrsson revisor 60. Isafold,
fiskiveiðafélag, 300. íshúsfélagið (110) 100.
Jafet Ólafsson skipstjóri (28) 30. Jensen,
Emil, bakarameistari 55. Jóhann Þorkels-
son prófastur (93) 90. Jóhannes Hjörtsson
skipstjóri (40) 75. Jóhannes Jósefsson tré-
smiður 36. Jóhannessen, M., kaupmaður
(30) 35. Jón Árnason frá Garðsauka 70.
Jón Eyjólfsson kaupm. (25) 35 Jón Helga-
son doeent 90. Jón Jakobsson alþm. (50)
60. Jón Jensson yfirdómari (130) 170.
Jón Magnússon landritari ("90) 100. Jón
Magnússon kaupm. (35) 50. Jón Ólafsson
skipstj. 30. Jón Sveinsson trésmiður
50. Jón Valdason, Skólabæ, 32. Jón Vída-
lín konsúll 200. Jón Þorkelsson f. rektor
125. Jón Þorkelsson dr. yngri (10) 40.
Jón Þorsteinsson verzlm. (23) 30 Jón
Þórðarson kaupm. (110) 150.
Jónas Helgason organisti (130) 140. Jón-
as Jónassen dr. med., landlæknir, 310. Júl-
ius Havsteen amtm, (290) 300.
Klemp, kaþ. prestur, 40. Kristín Blön-
dal ekkjufrú 30. Kristin Skúladóttir ekkju-
frú 38. Kristján Bjarnason skipstj. (30) 35.
Kristján Jónssoa yfirdómari 120. Kristján
Kristjánsson skipstjóri (25) 32. Kristján
Þorgrimsson kaupm. 30. Lárus Halldórs-
sonprestur 30. Lárns G. Lúðvíksson skósm.
40. L. E. Sveinbjörnsson háyfirdómari (270)
250 Lund, M., lyfsali, 300.
Magnús Benjamínsson úrsm. 55. Magnús-
Einarsson dýralæknir (30) 45. Magnús
Guðbrandsson, Brennu, (25) 30. Magnús
Ólafsson frá Reykjum 35. Magnús Ólafs-
son trésm. (35) 32. Magnús Stephensen
landshöfðingi 500. Markús F. Bjarnason
skólastjóri (70) 90. Matth. Matthiasson
verzl.stj. (40) 45. Morten Hansen skóla-
stjóri 60.
Nielsen, N. B., bókhaldari (30) 40. Ó-
lafur Ámundason faktor 80. Olafur Rósen-
kranz kennari (55) 70. Ólafur Runólfsson
bókhaldari 30. Olafur Sveinsson gu.lsm.
(38) 40. Olafur Þórðareon járnsm (85)40.
Olöf Hannesdóttir, Gróubæ, (28) 30
Páll Halldórsson skipstj. og kennari
35 Páll Jónsson vegfræð. 40. Páll Mel-
steð f. sögukennari 75. Pálmi Pálsson ad-
junkt 85. Pétur Hjaltested úrsmiður (30)
35. Pétur Pétursson bæjargjaldkeri (38) 50.
Pétur Þórðarson skipstj frá Glasgow 35.
Pétur Þórðarson skipstj. frá Gróttu (30)
32. Rafn Sigurðsson skóari (65) 55. Ragn-
heiður Thorarensen ekkjufrú 40.
Schou, Jul, steinsmiður (48) 55. Siemsen,
Franz, f. sýslum., 30. Sigfús Eymundsson
bóksali 120. Siggeir Torfason kaupm. (8)
35. Sighvatur Bjarnason bankabókari
80. Sigmundur Sveinsson skósmiður 30.
Sigurður Árnason snikkari (30) 35^
Sigurður Briem póstmeistari (130) 140.
Sigurður Jónsson fangav. 30. Sigurður
Jónsson skipstj. í Görðunum (50) 40. Sig.
Jónsson járnsmiður (45) 55. Sigurður
Kristjánsson bóksali 85. Signröur Sigurðs-
son, Bræðraborg, 35. Sigurður Simonarson
skipstjóri 30. Sigurður Thoroddsen verk-
fræðingur 160. Sigurður E. Waage kaupm.
(15) 60. Sigþrúður Friðriksdóttir ekkjufrú
76. Steingr. Johnsen cand. theol. 30.
Steingr. Thorsteinsson yfirkennari 140..