Ísafold - 16.12.1899, Blaðsíða 2

310
stað, Reykdæla og Skútustaða
hreppar.
30. Axarfjarðar hérað: Keldu-
ness, Fjalla og Skinnastaða hrepp-
ar og Presthólahreppur að Skinna-
lónsheiði.
31. Fljótsdalshérað: Jökuldals-
hreppur fynr ofan Gilsá, beggja
megin Jökulsár, að meðtaldri
Jökuldalsheiði, Möðrudal og Víði-
dal. Fella, Fljótsdals, Skriðdals
og Valla hreppar.
32. M/rdals hérað: Álftavers,
Hvamms og Dyrhóla hreppar í
Vestur-Skaftafellssýslu og Austur-
Eyjafjallahreppur í Rangárvalla-
sýslu.
33. Grímsness hérað: Skeiða,
Gnúpverja, Hrunamanna, Bisk-
upstungna, Grímsness og Grafn-
ings hreppar f Árnessýslu.
34. K j ó s a r h é r a ð: Júngvallahrepp-
ur, Hvalfjarðarstrandarhreppur út
fyrir Hrafnabjörg og Kjósarsýsla,
nema Mosfellshreppur.
35. Mýrahérað: Mýrasýsla vestan
Langár og Hnappadalssýsla.
36. Reykhóla hérað: Geiradals,
Reykhóla og Gufudals hreppar;
læknirinn í héraði þessu er enn
fremur skyldur, þegar þess er leit-
að og því verður við komið, að
vitja sjúklinga 1 Múlahreppi og á
Hjarðarnesi.
37. Flateyjar hérað: Flateyjar-
hreppur, Rauðseyjar og Rúfeyjar
i Dalasýslu, Múlahreppur og
Hjarðarnes að Vatnsfirði; læknir-
inn í héraði þessU er enn fremur
skyldur, þegar því verður við kom-
ið og þess er leitað, að vitja sjúk-
linga í Barðastrandarhreppi milli
Vatnsdalsár og Hagavaðals.
38. Nauteyrar hérað: Ogur-
hreppur nema Vigur, Reykjar-
fjarðar, Nauteyrar og Snæfjalla
hreppar.
39. |>istilfjarðar hérað: Hinn
hluti Norður-þingeyjajsýslu (sbr.
tölul. 30).
40. Fáskrúðsfjarðar hérað: Fá-
skrúðsfjarðar og Breiðdals brepp-
ar.
41. Berufjarðar hérað: Beru-
ness og Geithellna hreppar.
42. Vestmannaeyja hérað: Vest-
mannaeyjasýsla.
Að launum til og eftirlaunarétti er
læknishéruðunum skift í 5 flokka. Eru
í 1. flokki héruðin 1—4, með 1900
kr. launum; í öðrum 5—8, með 1700
kr.; í þriðja 9—20, með 1500 kr.; í
fjórða 21—33, sömuleiðis með 1500
kr.; og f fimta 34—42 með 1300 kr.
Síðustu 2 flokkarnir eru eftirlauna-
lausir, og veitir landsh. þau embættin,
en konungur hin.
Hér eru nokkur helztu fyrirmæli
önnur í lögum þessum:
»Landshöfðingi getur eftir tillögum
hlutaðeigandi sýslunefndar eða sýslu-
nefnda gert breyting á takmörkunum
milli hinna einstöku læknishéraða, og
verða læknar að sætta sig við þá
breyting endurgjaldslaust.
Nú er héraðslæknis vitjað úr öðru hér-
aði til konu í barnsnauð eða í öðru
jafnbrýnu tilfelli, fyrir þá sök, að
hægra er til hans að ná en hlutaðeig-
andi læknis, og hefir hann þá sömu
skyldur eins og hóraðsbúi hans ætti í
hlut.
Héraðslæknir er skyldur til að setj-
ast að í þeim hluta héraðsins, sem
landshöfðingi ákveður, eftir að búið er
að leita um það álits hlutaðeigandi
sýslunefndar eða sýslunefnda. Nú er
lækni skylt að búa utan verzlunar-
staðar, og skal hlutaðeigandi sýslu-
nefnd eða sýslunefndir þegar útvega
honum aðsetursstað, en ábýliajörð svo
fljótt, sem unt er, ef hann óskar þess.
Landsstjórnin skal leggja til lands-
sjóðsjarðir fyrir læknissetur, þar sem
því verður við komíð.
þangað til smámsaman er búið að
skipa héraðslækna í hin nýju læknis-
héruð, skal læknahéraðaskifting sú,
sem nú er, haldast, að því leyti er
snertir þau embætti.
Héraðslæknar þeir, sem nú eru í
embættum, verða endurgjaldslaust að
sætta sig við hverja breyting, sem
verður á héruðum þeirra eftir lögum
þessum«.
þá er og læknataxtinn svo nefndur
— min8ta borgun fyrir læknisverk —
nokkuð breyttur frá því, sem áður var,
í sumum atriðum.
Jarðabætur í Safaniýri.
Af því talsverðar missagnir hafa
gengið um það, hvað gert hefir verið
að jarðabótum í Safamýri síðastliðið
sumar, og eins um hitt, hver nytsemi
muni verða að því verki, þá leyfi eg
mér að skýra lítið eitt frá fram-
kvæmducum.
Aðíhleðslu íBjóluósa voruunnin 104 dv.
að framskurði á Flóðakeldu 444 —
Samtals dagsverk 544
Eftir skýrslu hr. búfræðings Sigurð-
ar Sigurðssonar frá Lángholti til Bún-
aðarfélags Suðuramtsin3, sem mældi
jarðabótina og tók hana út, nam
dagsverkatalan 521. En nokkuð
var unnið eftir að hann tók jarðabót-
ina út, og var það fyllilega sem mis-
muninum svarar.
Herra S. S. segir í áminstri skýrslu
sinni til Búnaðarfélags Suðuramtsins,
að enginn vafi sé á því, að skurður-
inn komi að góðum notum, þegar
hann er fullgerður; og um íhleðsluna
segir hann, að »hún sé hin vandað-
asta í alla staði«.
í sambandi við missagnirnar vil eg
benda á grein í 8. tbl. »Fjallkonunn-
ar« þ. á., eftir »Áshrepping«, sem fer
all-óliðlegum orðum um tillögu mína
til endurbóta á Safamýri, er kom í
ísafold í fyrrahaust. Hann segir meðal
annars, að sú tillaga mín sé »svo
lausalopaleg, að hún hrynur öll, hvar
sem við hana er komið«. En þó hefir
sú tillaga ekki fallið fyrir röksemdum
»Á8hreppingsins«, því hún stendur enn
með öllu óbreytt.
Búnaðarfélag Suðuramtsins hefir
veitt mikinn fjárstyrk tíl verksins, og
sömuleiðis bæði sýslusjóður Rangár-
vallasýslu og sveitarsjóður Ásahrepps
að góðum mun. Minnist eg þess alls
með miklu þakklæti, og óska jafn-
framt, að framhald verði áþví næstu
tvö ár, sem í ráði er að jarðabótin
standi yfir.
Helli 11. des. 1899.
Sigurður Guðmundsson.
Húsbruninn
á Búlandsnesi við Djúpavog, sem
fréttist hingað frá Færeyjum, varð 18.
f. m., um kveldið. Læknirinn, Ólaf-
ur Thorlaeius, var nýgenginn heiman
að inn f kaupstað og með honum kona
hans og fósturbörn; hafði verið vitjað
til sjúklings á Agli, gufubátnum, er
þar lá þá. þegar þau voru komin út
fyrir túngarðinn, var kallað eftir þeim,
að húsið væri að brenna. Svo var og.
Mannhjálp kom brátt, svo mikil sem
kostur var á, uai 20 karlmenn, en
slökkviáhaldalitlir; fengu því lítið að
gert, og brann húsið gersamlega með
mestöllum innanhússmunum, fatnaði,
matarbirgðum o. fl. Vátrygt var hús
og lausafé; en óbeinn skaði að minsta
kosti mikill fyrir því. Fólkið úr hús-
inu fluttist á Djúpavog og hefst þar
við í vatur. Húsið var alveg nýtt,
mjög snoturt og vandað. Haldið,
að kviknað hafi í loftinu uppi yfir
skrifstofu læknisins, af háum lampa,
sem færður hafi verið í ógáti til á
borðinu og þangað sem ekki var járn-
þynna yfir til hlífðar.
Árna Magnússonar safnið
og Norðmenn.
í tilefni af ummælum, sem staðið
hafa í norskum blöðum í þá átt, að
ekki sé óhugsandi að Árna Magnús-
sonar safnið verði afhent Norðmönnura
— ummælum, sem vakið hafa tals-
verða eftirtekt í Danmörku og valdið
nokkurum misskilningi — ritar bóka-
vörður safnsins, dr. Kr. Kaalund, grein
þá, er hér fer á eftir, í »Berl. Tid-
ende«:
»Svo sem kunnugt er, var það Is-
lendingurinn Árni Magnússon, sem
kom safninu á. Alla sína ævi var
hann að safna handritum í Danmörku,
Noregi og einkum á Islandi, þangað
til hann lézt, 1730. þá eignaðist
Kaupmannahafnar-háskóli safnið að
gjöf samkvæmt erfðaskrá; þó með því
skilyrði, að safnið skyldi, ásamt fjár-
hæð, sem því fylgir, vera sjálfstæð
stofnun. Sú stofnun var staðfest með
kgl. skipulagsskrá 1760.
Aldrei hefir verið gefið í skyn, að
Noregur ætti nokkurt lagalegt eða
siðferðilegt tilkall til Árna Magnús-
sonar safnsins í heild sinni. Aftur á
móti fór stjórn Norðmanna 1844 og
árin þar á eftir fram á, að fá sérstaka
»norska« hluta af safninu, þá hluta
sem sé, er menn hugðu, að Árni
Magnússon hefði fengið að láni úr
skjalasöfnum biskupsstólanna norsku.
þar er einkum að ræða um hér um
bil 2 þúsundir norskra fornbréfa,
sem í safninu eru, og 3 norskar jarða-
bækur frá miðöldunum. Upphaflega
var farið fram á að fá þau af skinn-
bréfunum, sem mestar líkur voru til,
að Norðmenn ættu; en síðar færðu
þeir sig upp á skaftið. Umræðurnar
um þetta efni sýndu ljóslega, að
Norðmenn ættu ekki fullkomið laga-
tilkall til handritanna, eftir það er
kgl. skipulagsskráin hafði verið gefin
út, en að sanngjarnt væri, að verða
við ósk norsku stjórnarinnar um, að
láta hana fá, gegn sanngjarnri þokka-
bót, norsku bréfin og jarðabækurnar,
sem hór eru. þó voru atkvæðamenn
í stjórnarnefnd safnsins algerlega mót-
fallnir því, að rýra á nokkurn hátt
safnið, er litið var á sera óskiftilega
heild. Háskólaráðið setti nefnd1 í
málið og Lange ríkisskjalavörður gekk
inn í nefndina sem fulltrúi norsku
stjórnarinnar. Nefnd þessi kom sér
sarnau um 1851, að ráða kenslu- og
kirkjumálastjórninni til þess að láta
af hendi nálega öll norsk fornbréf og
jarðabækurnar 3, sem áður er um
getið, en fá aftur á móti hin og önn-
ur skjöl, og voru þeirra helzt bréf frá
Bæjaralandi, sem þangað til höfðu
verið í Kristjaníu (í skjalasafni Krist-
jáns 2.), og ýms merkileg brot af
norskum og íslenzkum handritum,
sem á þessari öld hafa fundist í kjöln-
um á norskum reikningabókum frá 17.
öld — hafa þá verið notuð til bók-
bands.
þessi samningur átti að öllu að vera
kominn í framkvæmd fyrir lok ágúst-
mán. 1852. En þegar sá tími var
um garð genginn, höfðu Norðmenn
enn alls ekkert aðhafst. Orðugleik-
arnir stöfuðu frá þessurn skinnbókar-
brotum, sem höfðu meira trygðamæti
í augum norskra málfræðinga og sögu-
fræðinga en svo, að menn vildu leggja
þau í söluruar.
Eins og málinu er háttað, eru víst
ekki mikil líkindi til, að því verði
framar hreyft, svo að nokkur von sé
um árangur. Skjalasafn Kristjáns 2.
á illa heima í Árna Magnússonar
safninu, sem er heild út af fyrir sig
og alls ólík hinu, Og jafnvel þótt
vér fengjum skinnbókabrotin norsku,
mundi það verða of mikið í sölurnar
lagt, að láta af hendi öll norsku skjölin.
þá má ekki gleyma því, að hefði ekki
stofnandi safnsins safnað þessum skjöl-
um, þá væru þau að öllum líkindura
glötuð nú að öllu eða miklu leyti. —
Eins mun það auðsætt af því, sem
hér er sagt, að naumast getur komið
til nokkurra mála, að rýra safn Árna
Magnússonar í því skyni, að auðga
alrnenn söfn ríkisins«.
Mannalát.
Skrifað er af Eyrarbakka 6. þ. m.:
»í dag er látinn Fríðrik bókbindari
Guðmundsson, Péturssonar frá Minua-
Hofi á Rangárvöllum, 62 ára að aldri.
Hann lærði iðn sína ungur hjá Agli
heitnum Jónssyni í Reykjavík, og
vann svo að bókbandi í Reykjavík
fyrir sjálfan sig fram að fimtugu. þá
flutti hann hingað á Eyrarbakka til
Guðmundar bróður síns, og var hjá
honum æ síðan. Friðrik sál. var
maður vel gefinn til sálar og líkama
og drengur hinn bezti.
Ari Guðmundsson, bóndi að Upp-
sölum í Seyðisfirði vestra, andaðist
16. októher þ. á., vart fertugur. Jón
Pálsson, bóndi á Miðhúsumí Reykhóla-
sveit, lézt 3. f. m. úr lungnabólgu,
nær fimtugsaldri, bróðir Gests heitins
Páksonar, Sigurðar faktors Pálssonar
á Hesteyri o. fl.; mörg ár hreppstjóri
og oddviti í Reykhólasveit; átti Krist-
ínu Pétursdóttur (Gestssonar) frá
Hríshóli, er lifir mann sinn ásamt
dóttur þeirra Ragnheiði, yfirsetukonu
í Reykhólasveit. Albért bóndi Sigurðs-
son á Ytribúðum í Bolungarvík, and-
aðist 31. október, »stakur atorku- og
dugnaðarmaður, á bezta aldursskeiði«,
dó úr lungnabólgu. Árni bóndi Helga-
son á Brekkum í Holtum, bróðursonur
Árna stiftprófasts Helgasonar, er og ný-
lega dáinn Sömul. EinarbóndiEinarsson
á Bjólu í Holtum, áður undir Eyjafjöll-
um. Úr Strandasýslu fréttist lát
Lofts bónda Djarnasonar í Evjum;
var gildur bóndi og vel látinn.
Bráðkvaddur varð hér í Reykjavík
sunnud. 10. þ. mán. dyravörður við
latínuskólann, Jón Samsonson, vaskur
maður á bezta aldri.
Eftirmæli.
Hinn 21. dag októbermán. 1899 andað-
ist að Lágafelli í Mosfellssveit Þorstelnn
Pétursson úr Reykjavík, fyrrum bóndi að
Högnastöðum í Þverárhlíð, bróðir Hjálms
beit. alþingismanns Pétursonar. Skal hér í
fám orðum getið helztu. æfiatriða hans.
Þorsteinn sál. var fæddur að Sigmundar-
stöðum í Þverárhlíð 1. dag marzman. 1832.
Foreldrar hans voru: Pétur Jónsson óð-
alsbóndi í Norðtungu í Þverárhlíð og
Ingibjörg Einarsdóttir kona hans. Olst
hann upp á Sigmundarstöðum og í Norð-
tungu eftir að foreldrar hans fluttu þangað.
Vorið 1849 brugðu þau hjón búskap, og
fór hann þá í vinnumensku og var þar í
sveit, til þess er hann byrjaði búskap vor-
ið 1862 að Bjargarsteini í Stafholtstungnm
og kvæntist það ár 31. dag októbermán.
Sigriði Magnúsdóttur Eyleifssonar úr Eng-
ey. Ári síðar fluttu þau hjón að (luöna-
bakka í sömu sveit og bjuggu þar 6 ár.
Árið 1869 fluttu þau að Högnastöðum i
Þverárhlíð og voru þar 13 ár, eða til vors-
ins 1882, að þau fluttust til Reykjavikur.
Konu sína misti hann 1895 og hafði bann
átt með henni 9 börn, og eru 6 þeirra lif-
andi: Pétur kvæntur, Ingunn ógift,, Magn-
ús og Þorbergur ókvongaðir, Margrét
gift, Ingibjörg ógift. Hann var siðustu
árin hjá Pétri syni sinum, er nú býr í Reykja-
vík. Alla æfi átti hann við lítil efni að
búa, og heilsulitill var hann, en hnignaði
þó mjög síðustu árin. Hann hafði sjálfur
notið bezta uppeldis á sómaheimili foreldra
sinna, enda ól hann börn sín upp sem bezt
voru föng á og efni hans leyfðu; hann var
dáðríkur eljumaður og vann fyrir sér
og sínum yfir megn fram. Hann var prýði-
lega greindur og fróður um margt, eftir
þeirri mentun, er hann hafði fengið, og
reyndi af öllum mætti að fylgjast með