Ísafold - 24.02.1900, Page 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l’/» doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXYII. árg.
Reykjavík, langarda^inn 24. febr. 1900.
10. blað.
I. O. O. F. 81328'/» II
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið bvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundu iengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Ókeypis lækning á spítalanum á þriðjud.
og föstud. ki. 11—1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. bvers mánaðar
kl. 11-1.
Ókeypis tannlækning i Hafnarstræti 16
1- og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
.xtx xix_ .A+A, xlx. xtx.,xtA. ,xfX, xtX. >, xfX.
'jrjv’ 'xiv' ‘ xix ' * jrfv ’ Ir J v ’xiv' 'xix" " 7Jv ’ jvjv'
Illur leikur og broslegur.
Engum ætti að þurfa að blandast
hugur um, á hvaða ferðalagi aftur-
haldsmennimir eru.
J>eir eru á flótta — á harðastökki
undan merkjum framfaramála vorra.
Hvernig hafa þeir ekki flæmst und-
an merkjum stjórnarbótarinnar!
Eftir að þeir hafa hátt á annan
áratug krafist stjórnarbótar, er oss
loks boðin hún. Vitanlega er hún
ekki á allan hátt eins og þeir höfðu
heimtað. En enginn skynsamur mað-
ur um þvert og endilangt landið hafði
nokkuru sinni gert sér i hugarland,
að í einu fengist öll sú stjórnarbót,
sem um var beðið — að stjórn vorri
yrði á einu vetfangi breytt úr svo að
kalla al-útlendri stjórn í gersamlega
al-innlenda stjórn. Vitanlega er al-
innlend stjórn markmiðið, sem ávalt
hefir verið kept að. En fæstir munu
hafa verið svo skyni skropnir, að þeim
hafi blandast hugur um, að því mark-
miði yrðum vér að ná smátt og smátt,
stig af stigi.
Stjórnarbótin, sem oss hefir verið
boðin, bætir ekki að eins úr tilfinnan-
legustu göllunum á stjórnarfari voru.
Hún girðir ekki að eins fyrir sam-
vinnuleysi það milli þings og stjórn-
ar, sem hefir leikið oss svo hart.
Hún leggur ekki að eins þungamiðju
valdsins í þingsins hendur, í stað
þess sem hún hefir jafnan verið úti í
Kaupmannahöfn. Hún er líka eini
hugsanlegi vegurinn til þess að vér
getum fengið framgengt allri þeirri
stjórnarbót, sem fyrir þjóðinni hefir
Vakað; því að hún veitir oss sjálf-
Bagðan talsmann í stjórnarráði Dana,
to-r gem vár i2Qfum engau talsmann
Att °g getum engan talsmann fengið
oðrum kosti.
•Tafnekjótt sem, þetta afar-mikils-
verða tilþ0ð er fengið, svíkjast aftur-
hal smennirnir undan merkjum stjórn-
arbótarinnar, taka á rás burt frá öll-
um stjornarbótar-hugsjónum, reyna að
telja Þjóðinni trú um> að leitun sé á
betra stjórnarástandi en vér höfum,
leitast við að svifta þá menn ærunni,
sem ekki fást til að gtökkva undan
merkjunum með þeim.
Lítum á bankamálið.
Næst stjórnaróstandinu er það pen-
ingaleysið, sem sjálfsagt þjakar þjóð-
ina einna mest. Fyrir peningaleysi
getur hun ekki gert verzlun sína inn-
lenda. Fyrir peningaleysi getur hún
ekki ræktað jarðir sínar. Fyrir pen-
ingaleysi getur hún ekki rakað upp
úr hafinu ógrynnum fjár, sem þar bíða
mannanna — verður að mjög miklu
leyti að láta sér nægja að horfa á
aðrar þjóðir gera það. Fyrir peninga-
leysi verðum vér að senda vörur vorar
óunnar út úr landinu. Fyrir peninga-
leysi verðum vér að láta aðrar þjóðir
færa oss hvert kornhár og hvert
kaffipund og sækja til vor hvern fisk
og hvern ullarlagð, í stað þess að
sækja og flytja vörurnar sjálfir. Fyr-
ir peningaleysi verðum vér að neita
sjálfum oss um að leggja út í aragrúa
af fyrirtækjum, sem með öðrum þjóð-
um er sjálfsagður vegur til velgengni
og lífsþæginda. Fyrir peningaleysi er
þjóð vor í sífeldri kreppu og getur
aldrei áttað sig á því til fulls, hvort
hennar eigin ættjörð þoli nokkura
verulega menningu, sé með öðrum
orðum byggilegt- land eða ekki.
Peningarnir, afl þeirra hluta, sem
gera skal, eru á boðstólum.
Hvað gera afturhaldsmennirnir?
Hvað ætli þeir geri annað en svíkj-
ast undan merkjum, flýja, taka á rás
tafarlaust, telja þjóðinni trú um, að
hún megi ómögulega fá peninga, vara
hana við samkepni í verzluninni, sví-
virða þá menn, sem hafa þá trú á þjóð-
inni og landinu, að hvorttveggja þoli
öfluga peningastofnun alveg eins og
aðrar þjóðir og önnur lönd!
Gætum að ritsímamálinu.
Enginn hlutur, að peningum undan-
skildum, mundi draga oss jafnbeint
inn í framfarastraum mentaþjóð-
anna eins og ritsími. Enginn
hlutur, að undanskildum greiðum
peningalánum, mundi girða jafn-
áþreifanlega fynr alla verzlunarkúg-
un. Enginn hlutur mundi auka jafn-
mikið þekkinguna á landi voru og
þjóð í hinum mentaða heimi, stein-
drepa þá hugmynd um oss, að vér
séum hálfgerðir eða algerðir skræl-
ingjar, sfgaddaðir, einhversstaðar
norður undir heimsskauti! Enginn
hlutur mundi glæða pifnmikið með-
vitund sjálfra vor um það, að vér
erum ekki að eins íslendingar, heldur
og borgarar í alheiminum, sem eigum
að miða menningu vora og menning-
arþrá við það, sem á sér stað í öðr-
um Iöndum.
Um langan aldur hefir ritsíminn
staðið fyrir hugskotssjónum þjóðar
vorrar sem draumur milli svefns og
vöku, fagur menningardraumur — en
ekki annað en draumur, sem lítil lík-
indi væru til, að henni auðnaðist að
líta alvakandi augum.
Svo á hún samt sem áður einn
góðan veðurdag þeirri gleði að fagna,
að draumurinn virðist eiga skamt til
þess, að verða að áþreifanlegum veru-
leik.
Hvað gera afturhaldsmennirnir þá?
Svíkjast undan merkjum auðvitað,
flýja, fiýja sem harðast, reyna að
telja þjóðinni trú um, að viðleitnin
við að útvega henni ritsíma sé ekkert
annað en sumpart fantabragð, sum-
part aulaskapur — sams konar fanta-
bragð og sams konar aulaskapur, svo
sem að sjálfsögðu, sem þeir eru nú
stöðugt sakaðir um í öllum efnum í
»|>jóðólfi«, er leggja vilja af heilum
hug alt kapp á að koma þessari þjóð
úr kreppunni!
•Tá þeir flýja, flýja alt hvað af tek-
ur, berja hælunum upp í þjóhnapp-
ana, eins og skáldið komst að orði,
snúa 8ér að eins við á flóttanum til
þess, að dæmi annara liðhlaupa, að
kasta svívirðingarorðum á þá menn,
er standa kyrrir undir framfaramerkj-
um fósturjarðar sinnar og hyggjast
að bera þau áfram til sigurs, en ekki
aftur á bak til ósigurs og háðungar.
Verulega brosleg hlið er ekki á
því atferli, sem enn hefir lýst verið.
Vitanlega getur flóttinn farið mönnum
misjafnlega liðlega, sumum durgslegar
en öðrum. En yfirleitt vekur ekki
sá aðgangur annað en gremju og fyr-
irlitning. petta er eingöngu illur
leikur.
En sagan af afturhaldsmönnunum
er ekki heldur nema hálfsögð. Bros-
Iegu, fáránlegu hliðarinnar er enn ó-
getið.
Og hún er sú, að liðhlauparnir
þykjast einir vera hollir og trúir ætt-
jörð sinni. Á sjálfum flóttanum und-
an öllum hennar framfaramerkjum
þykjast þeir einir standa á verði fyrir
frelsi hennar og framförum, þeir einir
vera fullhugarnir, sem sækja áfram.
Á þessum flótta gefa þeir sér naum-
ast ráðrúm til neins annars en öskra
yið og við til sæmilegra manna og
góðra drengja, sem ekki vilja svíkjast
undan merkjum ættjarðar sinnar, að
þeir séu að renna, þeir séu liðhlaupar,
þeir 8éu landráðamenn!
Svo — áfram, áfram — flýja, flýja
— flýja sem lengst burt frá öllu því,
er þessari þjóð getur að haldi kom-
ið — hælana upp!
Nú geta menn borið um, hvort
leikurinn er ekki broslegur, jafnframt
því sem hann ei illur.
Vonandi er engin hætta á, að þjóð-
in trúi liðhlaupunum, mönnunum, sem
eru að gorta af því á flóttanum, að
þeir standi fastir fyrir, mönnunum,
sem einir þykjast vera henni hollir
og trúir, einmitt þegar þeir eru ber-
sýnilega að bregðast henni.
Gætu þeir bætt því ofan á annað,
að fleka þjóðina, villa svo sjónir fyr-
ir henni, að hún færi að láta hafa
sig til þess að trúa því, að flótti þeirra
sé framsókn, þá færi gamanið sannar-
lega að grána.
Þilskipaábyrgðar-félagið
við Faxaflóa. Aðalfundur þess var
haldinn hér í bænum 15. og 19. þ.
mán.
Formaður, bankastjóri Tr. Gunnars-
son, lagði fram endurskoðaða reikninga
félagsin8. Eftir þeim var fastasjóður
félagsins 6613 kr. og séreign félags-
mánna 15,906 kr. samtals 22,519 kr.
Árstekjur voru: 1. í fastasjóð:
a. inngöngueyrir . . . 539 kr.
b. iðgjöld um sumarið . 1758 —
c. iðgjald í vetrarlægi . 1191 —
2. í séreign.................. 4253 —
Samtals 7,741 kr.
í ábyrgð félagsins voru 37 skip,
þar af:
í 1. fl. 18 skip virt 190,725 kr.
vátr. 117,885 kr.
12. fl. 19skip virt 153,522 kr.
vátr. 94,815 —
Samtals 212,700 kr.
Félagið er að eins 5 ára garnalt og
hefir borgað eitt skip (»Komet«), sem
var í ábyrgð, en hvarf árið 1898, með
4350 kr., og á þó í sjóði nú meira en
22,000 kr. Viðgangur félagsins er
all-álitlegur, auk þess sem það hefir
mjög bætt útgerð alla á skipunum,
frá því sem viðgekst áður alment.
Fyrir það varð og notað landssjóðslán-
ið til skipakaupa, sjávarútvegnum til
eflingar.
Ábyrgðargjald skipanna er mjög
lágt. Fyrir 1. flokks skip 2í 5£
mánuð (frá 14. marz til 31. ág.), en
i°/o bætist við fyrir hvern £ mánuð,
sem skipin eru að fiskiveiðum fyrir
14. marz og eftir 30. ágúst. Á skip-
um 1 2. flokki er ábyrgðargjaldið |'/»
hærra um 5J mánuð.
Ábyrgðargjald skipanna í vetrarlægi
um 6 mán. er l/° af ábyrgðarfúlgunni.
Nokkurar smá-lagabreytingar voru
gerðar, og samþyktir 2 úrskurðir, sem
stjórnir hafði gert milli funda.
Einnig fól fundurinn stjórn félags-
ins að hlutast til um, að ekki yrðu
vanskil á ábyrgðargjaldi fyrir þau skip,
sem eru að veði fyrir landssjóðslán-
um, og lagði háar sektir við, ef út af
er brugðið.
Skipstjón Jón Jónsson í Melshúsi
var endurkosinn í stjórnina. Sömu-
leiðis voru endurkosnir þrír matsmenn
félagsskipanna: kaupm. Helgi Helga-
son, kaupm. Ágúst Flygenring og
skipstj. þorsteinn þorsteinsson.
Engin viðlagasjóðslán.
Aftan við fjárlögin frá í haust eru
þrenns konar lánveitingarbeimildir úr
viðlagasjóði,fyrir samt. alt að 80,000 kr.,
með því skilyrði,»að fé sé fyrir hendi
f viðlagasjóði, er án megi vera«.
Fyrst og fremst voru ætlaðar 30,000
kr. til þilskipakaupa til 8 ára með
3°/° leigu og afborgunarlaust fyrstu
3 árin.
þar næst aðrar 30,000 kr. í jarða-
bótalán til sveitarfélaga til 20 ára gegn
3°/° og afborgunarlaust fyrstu 5 ár-
in.
Loks 20,000 kr. til að koma upp
mjólkurbúum, til 21 árs, gegn 3°/° og
afborgunarlaust fyrsta árið.
Margur hefir sjálfsagt hugsað gott
til þessara lánveitinga og bundið við
þær töluverðar vonir um framfarir í
þessum atvinnuvegum.
En nú er þeim vonum brugðið að
svo stöddu.