Ísafold - 27.06.1900, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einn sinni eða
tvisv. i vikn. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */» doll.; borgist fyrir miðjan
jóli (erlendis fyrir fram).
1SAF0LD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
ótgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXVII. árg.
Iieykjavík miðvikudaginn 27. júní 1900.
41. blað.
i. 0. 0. F. 826299.
Forngripasafnið opið md., mvd. og ld.
11—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl ;t—2. Bankastjórn við kl. 12 — 1.
Lanasbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Okeypis lækning á spitalannm á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Okeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1.
Ókeypis tannlækning i Hafnarstræti lb
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Hyernig á að kjósa
þingmann?
Hvergi kemur það fram jafn-áþreif-
anlegaogí alþingÍBkosningunum, hvern-
ig stjórnmálaþro8ka manna er háttað,
hvort hann er mikill eða lítill. Aldrei
sýna menn í raun og veru jafn-ómót-
mælanlega, hvern rétt þjóðin hefir til
sjálfetjórnar.
Ekki ber því að leyna, að það er
föst sannfæring vor, að þjóðinni sé nú
síðustu árin að fleygja fram, að því er
þennan þroska snertir. Hún hefir á-
reiðanlega fengið almennari og glögg-
ari skilning en áður á ýmsum nauð-
synjamálum sínum og einbeittari vilja
á að kippa þeim i rétt horf. Og í
þessu tvennu er einmitt stjórnmála-
þroskinn fólginn.
En sjálfsagt vantar samt enn, því
miður, mikið á, að sá þroski sé orðinn
svo almennur, sem hann þarf fyrir
hvern mun að vera hjá þjóð, sem
hyggur á sem fullkomnasta sjálfstjórn,
berst fyrir því að auka að verulegum
mun þjóðarvaldið og þingvaldið.
Sannarlega verður þetta vald lítils
virði í höndum þeirra manna, til dæm-
is að taka, sem miða þingkosningar
eingöngu við vináttu eða fæð, sem þeir
leggja á þingmannaefnin, gangast ekki
fyrir neinu öðru en því, að geta gert
einum greiða, öðrum ógreiða með at-
kvæði sínu — gera sér í hugarlund að
sjálfum þeim, kjósendunum, geri
í rauninni ekkert til, hverjir á þing
komast, en líta svo á, sem atkvæði
sé einstaklega handhægt til þess að
sýna einum góðvild og láta annan
finna til þess, að honum sé ofaukið.
Það getur orðið nokkuð dýr greiði
við kunningja sinn að stuðla að því,
að sá maður komist á þing, sem vinn-
ur allri þjóðinni stórtjón þar, leggur
til dæmis fram krafta sfna til að girða
fyrir það, að flest eða öll helztu nauð-
synjamál þjóðarinnar nái fram að
ganga. Og það getur orðið dýr ógreiði
við þann, er manni er eitthvað í nöp
við, að ljá fylgi sitt til að tálmaþing-
kosning manns, sem ætlar að stuðla
að því af alefli, að þau mál nái fram
að ganga á þingi, sem þjóðinni ríður
mest á. Slfkfc háttalag kemur líka al-
veg eins þeim f koll, sem af vanþekk-
ing eða hugsunaríeysi láta tælast til
þess, eins og hinum, sem forðast það
eins og heitan eldinn.
Ekki er öllu meira vit í því, að láta
atkvæði sitt fara eftir heimilisfangi
þingmannaefna. þingmaður sem heima
á innan kjördæmisins, getur nákvæm-
Iega ein8 unnið tjón á þingi, eins og
hinn, sem þar á ekki heima. f>ing-
maður, sem heima á utan kjördæmis-
ins, getur gert þjóðinni og kjördæm-
inu alveg sama gagn á þingi eins og
sá, er aila sína ævi hefir í kjördæm-
inu dvalið. Á þingi er alls ékkert
undir því komið, hvar þingmaður á
heima. f>að atriði er gersamlega einsk-
isvert.
Litlu meiri þroska sýna þeir menn,
sem eingöngu gangast fyrir hinum og
öðrum hlunnindum, sem þingmanna-
efni bjóðast til að útvega kjördæmun-
um — auðvitað svo að kalla ævinlega án
þess aðgetanokkuðum það sagt, hvern
árangur sú viðleitni muni hafa. Jafn-
vel þegar bezt gengur, eru slík hlunn-
indi að öllum jafnaði smáræði eitt f
samanburði við þau mál, er snerta
þjóðina alla í heild sinni, endasjaldn-
ast nein fyrirstaða með að fá hvaða
þingmannsefni, sem vera skal, til að
bindast fyrir þeim málum, er hans
kjördæmi varðar sérstaklega.
Margfalt meiri þroska sýnir það, að
leggja aðal-áherzluna á það, að senda
á þing þá menn eina, sem hafa al-
ment traust á sér fyrir hyggindi og
samvizkusemi. Vitanlega er afar-mik-
ið í það varíð, að eiga kost á slíkum
mönnum til þingfarar. Og séu þeim
falin einhver sérstök mál, sem búast
má við að örðugt eigi uppdráttar að
einhverju leyti, þá eru miklu meiri
líkindi til, að þeim verði framgengt í
þeirra höndum en í höndum manna,
sem minni hæfileikum eru búnir og
ekki eiga jafn-miklu trausti að fagna.
En samt sem áður ætti hverjum
greindum manni að liggja í augum
uppi, að e i n h 1 í t u r er þessi mæli-
kvarði ekki. f>ví að engri átt nær að
telja þá menn alla snauða að hygg-
indum eða samvizkusemi, sem fyrir
einhverra hluta sakir villast inn á þær
brautir, er þjóðinni eru skaðvænlegar.
f>að eru framar öllu öðru s t ó r-
mál þjóðarinnar, sem ráða eiga
úrslitum á kjörfundum, eins hér á
landi eins og þau eru látin gera það
með öllum öðrum þjóðum, er löggjaf-
arþing hafa.
f>ví að það eru stórmálin, sem ó-
mótmælanlega er mest vert um, fyrir
þjóðina í heild sinni, hvert einstakt
kjördæmi og hvern kjósanda á Iand-
inu.
í því lýsir sér stjórnmálaþroskinn,
að menn geti skilið þ e 11 a atriði til
fulls.
Og sannarlega ætti þaðekki að vera
neinum meðalgreindum manni ofvaxið,
ef hann gefur sér tíma til að íhuga
það, þó ekki sé nema örstutta stund.
Stjórnarskrárþrefið er búið að kosta
oss ógrynni fjár, sjálfsagt eitthvað
töluvert á annað hundrað þúsund
króna. f>að þarf dáindis lagleg hlunn-
indi til þess að bæta upp þann ó-
greiða einan, er þeir menn vilja gera
þjóðinni, sem hyggjast að tá hana til
að halda slíku þrefi áfram um hver
veit hve langan aldur, án þess að geta
bent á nokkura von um meiri árangur
en að undanförnu.
Vér höfum framkvæmdarlausa stjórn,
svo ónýta, að hún hefir ekki mann-
rænu í sér til þess að fara fram á
hæfilega samninga um samgöngur við
önnur lönd, fyr en e f t i r að hún
hefir með afskiftaleysi sínu neytt þing-
ið út í gufuskipaútgerð, sem kostar
landið um 150 þús. kr. — svo ónýta,
að henni verður ekki að vegi, að leita
fyrir sér að markaði fyrir aðra helztu
útflutningsvöru landsmanna, jafnvel
þótt það reynist ekki meiri örðugleik-
um bundið, þegar til kemur, an svo,
að óviðkomandi kaupmenn fá því á-
orkað, jafnskjótt sem þeir bera það
við. Vér leiðum alveg hest vorn frá
að gizka á, hve gífurlegt tjón hefir
hlotist af þessari vanrækslu stjórnar-
innar - tjón, sem komið hefir niður
á hverjum bónda á landinu, efnuðum
og fátækum.
Hvernig ætti með hinum og öðrum
smámálum að bæta upp það voðatjón,
er þeir þingmenn mundu baka land-
inu — ef þeir fengju vilja sínum fram-
gengt — sem berjast vilja fyrir því,
að halda við slíkri stjórn yfir oss ís-
lendingum — stjórn, sem í svo að
kalla ö 11 u m efnum hefir sýnt sama
framtaksleysið, og vitanlega heldur á-
fram að sýna það um aldur og ævi,
meðan hún fær að lafa?
Og hvernig ætti að bæta upp það
ógurlega tjón, sem af því hlyti að
stafa fyrir svo að kalla má hvert
mannsbarn á landinu, ef meiri hluti
þingmanna yrði kosinn úr hóp þeirra
manna, sem girða vilja fyrir það, að
íslendingar eigi kost á þeim pening-
um, sem óhjákvæmilegir eru til þess
að byggja landið sómsamlega og koma
þjóðinni inn í menningarstrauminn?
Ætli smámálin, kjördæma-hlunnind-
in og annað af svipuðu tægi, verði
ekki nokkuð létt á metunum til sam-
anburðar — að vér ekki nefnum kunn-
ingsskap eða fáþykkju með einBtökum
mönnum eða heimilisfang þingmanna?
Kristnitökuafmælið.
(Jt af grein um þetta mál í »f>jóð-
ólfi», sem kom út 22. þ. m. og ágizk-
unum ritstjórans um, hví afmæli þetta
hafi verið sett 17. þ. m., en ekki 24.,
vil eg mælast til að ritstjórn »ísafold-
ar« taki til birtingar fyrir almenningi
kafla þann, sem á eftir fer, úr um-
burðarbréfi mínu til allra prófasta
landsins, dags. 27. janúar þ. á.:
•Samkvæmt þessu (o: ályktun syno-
dusar 1899) verður að ákveða einhvern
einn dag, þegar minningarhátíðin skuli
fram fara um land alt, og virðist til-
ganginum helzt verða náð með því, að
velja til þess helgau dag, og þá einna
helzt einhvern sunnudaganna kring
um Jónsmessuna. Hefði eg helzt kos-
ið Jónsmessudaginn sjálfan; en með
því að eg óttast, að það kunni að verða
heldur seint og koma í bága við nauð-
synleg ferðalög ýmsra presta, meðal
anuars sumra af þeim, sem vanir eru
að sækja synodus, þá hefi eg kosiðtil
sunnudaginn næstan þar á undan, 1.
e. Trinitatis, 17. júní*.
Eg hafði og það í huga, þó að mér
þætti eigi þörf að taka það fram í
umburðarbréfinu, að mér var kunnugt
um, að amtsráðsfundur suðuramtsins
stóð til næstu dagana eftir Jónsmessu
og að þar áttu sæti 3 af próföstum og
prestum næstu héraða við Reykjavík;
vitanlega hefði þeim verið ómögulegt
að halda minningarhátíðina heima í
sóknum sínum Jónsmessudaginn og
vera hér á fundi í amtsráðinu daginn
eftir. Mér fanst meira undirþvíkom-
ið, að hátíðin gæti farið fram sama
dag um alt land, heldur en að Jóns-
messudeginum væri haldið föstum,
með því að fyrirsjáanlegt var, að það
mundi valda niðurfalli hátíðarinnar á
æði-mörgum stöðum. Enda munar
minstu um eina viku, þegar um 900
ár er að ræða.
Eftir þessari skýringu verður óþarft
að gera ráð fyrir, að hátíðarsetningin
stafi af vanþekkingu á sögu kristnitök-
unnar hér á landi eða að mér hafi
verið viltar sjónir vestan um haf.
Reykjavík, 26. júní 1900.
Hallgr. Sveinsson.
Landmælingar
hér við Ileykjavík.
Eins og getið hefir verið um í ísa-
fold, kom hingað flokkur manna frá
Kaupmannahöfn til landmælinga í
öndverðum þessum mánuði, 2 liðsfor-
ingjar, 3 undirforingjar og 10 óbreytt-
ir liðsmenn.
Yfirmaður flokksins er generalstabs-
kapteinn L. P. Lund-Larssen. Hinn
foringinn er premíerlautinant N. JP.
Johansen.
ísafold hefir fundið að máli yfirfor-
ingjann, kaptein Lund-Larssen, í þvf
skyni að færa lesendum sínum fregnir
af starfi því, er hann hefir með hönd-
um, og tók hann oss af mestu kurt-
eisi og góðvild.
Tildrögin til fyrirtækisins eru þau,
að síðasta alþingi veitti 5000 kr. til
nýrra þríhyrninga- og strandmælinga
á Reykjanesi, eftir tillögum stjórnar-
innar í Kaupmannahöfn, vegna þess,
að yfirmaður herskipsins »Heimdalls«
hafði bent á, að ýmsir staðir á Reykja
nesskaga væru ekki rétt markaðir á
Uppdrætti Islands, enda forstöðumað-
ur sjóbréfasafnsins í Khöfn skýrt svo
frá, að ýmsar villur, og þær ekki litl-
ar, heíði skotist inn í þríhyrninga- og
strandmælingar íslands einmitt við
Reykjanesskaga, svo að afstaða hans
og vitans á honum og skerjanna út-
sunnan við hann væri skökk, bæði út
af fyrir sig og sín í milli. Fyrir því
væri bæði töluverð áhætta að sigla
þessa leið, sem mörg skip hljóta þó
að gera, og ennfremur ómögulegt að
ákveða staði nákvæmlega, er hafa skal
eftirlit með fiskiveiðum. Hafði því
næst sjóbréfasafnsstjórnin tjáð sig
fúsa á að taka að sér að umbæta