Ísafold - 01.09.1900, Blaðsíða 1

Kerriur ut ýmist einu sinni eða
tvisv, í viku. Yerð árg. (80 ark,
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
14/a doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Aunturstrœti 8.
XXVII. árg.
Keykjavík laugardaginn 1. sept. 1900.
54. blað.
•1. 0. 0. F. 82979.___________________
Forngripasafnið opið md., mvd. og ld.
11—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
bl 11 — 2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Lanasbókasafn opið hvern virkau dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og id. til útlána.
Ókeypis lækning á spítalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Ókeypis augnlækning á spítalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1.
Ókevpis tannlækning i Hafnarstræti lb
1. og 3 mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Landbúnaðarsýningin
í Óðinsvé 1900-
Eftir
Guðjón Guðmundsson cand. agr,
VI.
Fuglasýningin.
|>ar er færi á að sjá fjölda af fugla-
tegundum, svo sem söngfugla, skraut-
fugla og fugla, sem aldír eru til að
verpa eggjum eða til slátrunar.
Einkum er urmull afýmsum hænsa-
tegundum, enda leggja Danir mikla
stund á hænsarækt á síðari árum. Ár-
ið 1869 fluttu þeir til Englands eina
miljón eggja. Nú flytja þeir þangað
árlega 2 5 0 m i 1 j 6 n i r, og er árs-
arðurinn af því um 12 miljónir
króna, að kostuaði frádregnum. Auk
þess er dálítið af eggjum sent til
Jpýzkalands og mjög mikils neytt í
landinu sjálfu, einkum í Kaupmanna-
höfn. f>egar vér nú gætum þess, að
húsmenn og smábændur fá mestan
hlutann af þessum tekjum, að þeir hafa
hænsaræktina í hjáverkum og að
hænsafóðrið kostar mjög lítið, þá leyn-
ir það sér ekki, að mikils er vert um
hænsaræktina fyrir danskan landbún-
að.
Eg skal láta ósagt, hver af hinum
mörgu hænsategundum, er sýndar voru,
mundi eiga bezt við á íslandi. þess
skal að eins getið, að hænsin þykja
ekki góð, nema hænan verpi hér um
bil 200 eggjum á ári, og þeim tölu-
vert stærri en eggin gera3t á íslandi.
Mikið var og sýnt af gæsum, önd-
um, álfturn og kalkúnum, en niumast
má gera ráð fyrir því, að mikils geti
orðið vert um þær fuglategundir fyrir
landbúnað vorn. þar á móti eetti
hænsaræktin smámsaman að eflast hjá
oss, einkum ef það reynist rétt, sem
danskur hugvitsmaður einn fullyrðir
nú, að unt sé að halda eggjunum ó-
skemdum nokkura mánuði án mikill-
ar fyrirhafnar; því að þá gætum vór
fært oss enska markaðiun í nyt.
VII.
Heimilisiðnaðar-sýningin.
Hún var alltilkomumikil. Sýnishorn
var þar af ýmsum kvenlegum hann-
yrðum og eigi alllítið af útskurði og
öðru þess konar.
Dönskum heimilisiðnaði hefir stöð-
ugt farið hnignandi á þessari öld, jafn-
framt því sem verksmiðjuiðnaðurinn
hefir eflst, þangað til nú á síðustu
árum, er menn eru farnir að læra að
meta hann frá sjónarmiði fegurðarinn-
ar og uppeldisins. Nú er hér, eins og
hvarvetna í hinum mentaða heimi,
vaknaður mjög mikill áhugi á honum,
og margar helztu konur í Danmörku
ganga þar í broddi fylkingar. Til hug-
arstyrkingar íslenzkum konum skal
þess getið, að sumt af hannyrðunum
sem fékk 1. verðlaun, tók að minni
ætlan ekki fram beztu hannyrðum á
Islandi.
I öðrum enda hsimilisiðnaðar-sýn-
ingarinnar var jarðræktar- og jarðveg-
arsýningin. þar var mikill fróðleikur
fyrir augum, bæði að því er snertir
vísindalegan og verklegan Iandbúnað.
Meðal annars sýndi prófessor T.West-
ermann þar með uppdráttum, að tur-
nipsrófan er sú ræktunarplanta, er
getur breytt mestu af næringarefnum
jarðarinnar í fóður að tiltölu við fyr-
irferðina.
í sýningarhúsi þessu voru nokkur-
ar vel valdar myndir frá lslandi, er
frú Lefolii frá Eyrarbakka hafði sent
forstöðunefnd sýningarinnar. Jafn-
framt voru þar og ritgjörðir þær, er
hinn góðkunni íslandsvinur inspektör
P. Fejlberg hefir samið um ísland.
VIII.
Auk þeirra sýninga, sem hér hafa
verið taldar, voru margar aðrar, svo
sem fiskisýningin, skógræktarsýningin,
garðyrkjusýningin o. fl. En því mið
ur hefi eg hvorki tíma né tækifæri til
að minnast á þær frekara.
þar á móti verð eg að skýra nokkru
nákvæmar frá dýrasýningunni. það
er hvorttveggja, að hún er sýninganna
mest, enda lúta flestar hinna sýning-
anna að meira eða minna leyti að
henni. þessu til skýringar vil eg að
eins benda á, að Danir hafa á síðari
árum flutt út skepnur og afurðir þeirra
fyrir hér um bil 180 milj. kr. á ári
um fram andvirði þess, er inn hefir
verið flutt, en innflutningur á korn-
vörum hefir á sama tíma nurnið um
50 miljónum árlega um fram það, er
út hefir verið flutt, og fer stöðugt vax-
andi.
IX.
Dýrasýningin.
Fyrst ætla eg að minnast á naut-
gripina. í Danmörku, eins og öðrum
ræktuðum löndum, eru þeir alidýrin,
sem mest kveður að. Danskir naut-
gripir skiftast aðallega í tvö kyn, rauða
kynið 1 eyjunum og svartflekkótta kyn-
ið á Jótlandi. Eauðu kýrnar eru ein-
göngu til mjólkur og eru mjög sam-
kynja að lit, vaxtarlagi og stærð. 1
sumum héruðum Jótlands hefir verið
lögð talsverð áherzla á tilbreytnina.
Beztu mjólkurkýrnar józku standa
ekki langt á baki beztu rauðu kúnum.
Alls voru sýndir rúmlega 1000 naut-
gripir, mest af rauða kyninu, með því
að miklu auðveldara er að sækja til
Óðinsvéfráeyjunum en Jótlandi. Fimm
beztu mjólkurkýrnar úr einni hjörð, er
sýnd var, höfðu mjólkað síðustu árin
að meðaltali 12,000 pd. Að meðaltali
hafa fengist 466 pd. af srnjöri úr nyt-
inni um árið. þess ber þó að geta,
að dönsku kýrnar eru hér um bil þriðj-
ungi stærri en íslenzkar kýr og þurfa
því miklu meira fóður. í verð-
laun fyrir þessi tvö kúakyn voru greidd-
ar 24,600 krónur. Hæstu verðlaun,
konungsverðlaunin, 340 kr. og silfur-
medalíu hlaut stórbóndinn Branth á
Norður-Jótlandi fyrir 5 kýr og 1 naut.
Auk þess fekk hann mörg smærri
verðlaun, enda sýndi hann alls 32 naut-
gripi, og bein útgjöld hans við að sýna
þá 1500 kr.
Af hinu alþekta enska stutthyrn-
ingakyni voru 50 nautgripir sýndir.
Stutthyrningarnir eru stærsta og bezta
holdakynið, sem til er. þeir eru eink-
um í suðvesturhluta Jótlands, og eru
mest hafðir til kynbóta, með því að
þeir eru stærri, vaxtarlagið fegurra
og kjötið af þeim betra en józkum
nautgripum. Síðustu árin hafa þó
aukist svo mjög örðugleikarnir á sölu
lifandi penings út úr landinu, að nú
er stöðugt lögð meiri og meiri stund
á mjólkurkynin en minni á holda-
kynin.
Hestarnir voru auðvitað langflestir
af józka kyninu, alls 343. Af Frið-
riksborgarkyninu voru 50 og af öðrum
hálf-blendingum rúmlega jafnmargt.
Auk þess voru 3 kyngæðingar (kapp-
reiðahestar), 16 hestar frá Noregi og
um 20 frá Svíþjóð.
Józka kynið er aðal-hestakyn Dan-
merkur, enda éru það mjög góðir hest-
ar, standa að mörgu leyti jafnfætis
beztu vagna- og plóghestum, sem til
eru. Hæðin er að meðaltali 65þuml.,
vöxturinn samsvarar sér allur, gangur-
inn góður og fæturnir mjög traustir.
Um 1820 voru józkir hestar 5 þuml.
lægri en nú og markaðsverðið naum-
ast 200 kr. Nú er almenna markaðs
verðið um 900 kr. og vel góðir hestar
kosta miklu meira. Einkum erugrað-
hestar í mjög háu verði; til dæmis að
taka var hestur, er fengið hafði önnur
verðlaun nú á búnaðarsýningunni,
seldur fyrir 30,000 kr., og konungs-
verðlaunahesturinn átti að minsta kosti
að kosta 100,000 kr., enda var hann
í alla staði fyrirtak.
í eyjunum voru hestar þegaríbyrj-
un þessarar aldar töluvert minni og lé-
legri en józku hestarnir, því að úthag-
arnir voru þar verri. Á síðari árum,
síðan farið var að gefa liestum iuni
sumar og vetur, hefir einkis verið lát-
ið ófreistað til að auka stærðina. Með-
al annars hefir verið reynd blöndun
við ýms stór, útlend hestakyn, en þær
tilraunir hafa að raeira eða minna
leyti mishepnast. Friðriksborgarhest-
ar eru að mörgu leyti mjög gottblend-
ingskyn, eru bezt fallnir til reiðarog
léttrar keyrslu, en þykja nokkuð litlir
(rúml. 60 þl.). Flestir aðrir hálfblend-
ingar, sem sýndir voru, voru af ensku
og þýzku kyni. þeir eru aðallega
hafðir handa herliðinu, með því að
józku hestarnir þykja of seinir í svif-
um.
Af norsku hestunum voru 8 afvest-
urlandskyninu og 8 af Guðbrandsdala-
kyninu. Vesturlandshestarnir voru
bleikir með svart tagl og fax og mön
eftir bakinu. Hæðin um 9 kvartil,
jafn-háir stærstu íslenzkum hestum,
enda líkir þeim að mörgu. Einkum
hafa menn mætur á þeim, fyrir það,
hve vel þeir brokka og hve þrautseig-
ir þeir eru. Verðið á þeim er sýndir
voru, var 1000—1500 kr. Guðbrands-
dalahestarnir eru töluvert stærri, um
10 kvartil; vaxtarlag þeirra er gott og
þeir eru einkar þolnir og því í mikl-
um metum.
Sænsku hesturnir voru allir hálf-
blendingar, af ensku, þýzku eðafrönsku
kyni. Svíar hafa sem sé á þessari
öld útrýmt sínu gamla þjóðlega hesta-
kyni með taumlausri kynblöndun, og
sjá fyrst nú, þegar það er órðið of
seint, hve afar-mikið tjón þeir hafa
gert landbúnaðinum með því.
Stjórnir Norðmanna og Svía kost-
uðu sýning norsku og sænsku hest-
anna.
Eg hefi hér að framan leitast við
að skýra frá landbúnaðarsamkomunni
í Óðinsvé í stuttu máli, einkum til
þess að gefa lesendunum hugmynd
um, hvernig slíkri samkomu erháttað.
Margs hefi eg látið ógetið, sem mönn-
um kynni að hafa þótt gaman að, og
margs hefi eg minst með fám orðum
að eins. Hjá hvorugu verður komist,
þegar um svq mikið efni er að ræða,
en tíminn naumur og rúmið lítið.
Eg hefi áður minst á, hver mentun-
aráhrif landbúnaðarsamkomurnar hef ðu.
En aðal-markmið þeirra er þó að
vekja áhuga á að framleiða
beztu vörutegundirnar og
kenna mönnum, hvernig þeir
eigi að fara að því.
þetta hefir oss íslendingum aldrei
orðið áhugamál og því höfum vér
aldrei lært það.
Meira af varaskeifum.
Honum er sýnilega meira í mun að
þurfa ekki að ganga á berum kjúkun-
um næstu missirin, bankastjóranum
okkar. það er eins og hann geri varla
annað um þessar mundir en að hugsa
sér fyrir varaskeifum. Hann ætlar
aldrei að fá nóg af þeim.
Fyrst þótti honum óhultara að hafa
oss Beykvíkinga fyrir varaskeifu í
fyrirhuguðum þingmenskuleiðangri sín-
um, ef Árnesingar kynnu að bila. Og
hins vegar var hann öðru veifinu að
hugsa um að hafa Árnesinga fyrir
varaskeifu, ef valt yrði kjörfylgið hér
í höfuðstaðnum. En nú þykir honum
hvorugt það einhlítt. Nú er hann
farinn að bera uiður í þriðja kjördæm-
inu, og þar með ráðinn í að hafa bæði
oss Reykvíkinga og Árnesinga að vara-
skeifum samtímis.
þær eru með öðrum orðum nú orðn-
ar svo magrar, vonir bankastjórans
vors, að Árnesingar eða Reykvíkingar
muni sækjast eftir honum á þing, að
hann hefir, að sögn, gert út mann til
þess, að leita atkvæða handa sér í
Kjósar- og Gullbríngusýslu. það er
merkur bóndi einn hér í bæ, sem lagði
á stað suður með sjó í fyrra dag í
þeim erindum.
þá er nú farið að leita fyrir sér svo
óllklega sem líklega.
Kjördæmið er, að kalla má gersam-
lega undantekningarlaust, s t j ó r n a r-
b ó t þeirrí sinnandi, sem vér eigum
nú kost á. Svo alkunnugt og auðsætt
hefir það verið, að 5 menn, sem allir
eru nákunnugir í kjördæminu, hafa
gert kost á sór þar til alþingismensku
með skýlauBum yfirlýsingum um það,
að þeir ætli sér að styðja stjórnarbót-
ina, og enginn kjósandi hefir að því
fundið. Um þvert og endilangt kjör-