Ísafold - 11.01.1902, Blaðsíða 2

ið fyrir það í Alþingishúsinu; í raun-
inni er rúmleysið orðjð til vandræða;
það er t. d. algerlega rúmlaust fyrir
skókbækur þær, er próf. Fiske hefir
svo rausnarlega gefið safninu, og er
það leitt, þvf að skákritasafn þetta er
óefað hið langmerkasta á Norður-
löndum, og þó víðar væri leitað.
Á þrettándann 1902.
Hallgr. Melsteð.
Skarlatssóttin í Reykjavík.
Bréf héraðslæknis
til bæjarstjórnarinnar, dags. 9. þ. m.
* --------------------
f>að er öllum kunnugt, að skarlats-
sótt hefir verið hér í bænum rúmt
hálft annað ár, síðan í maímánuði
1900, og vörnum verið beitt gegn henni
samkv. lögum nr. 2, 31. jan. 1896.
Nú hefir mér í meðfylgjandi um-
burðarbréfii frá landlækni, dags. 3. þ.
m., borist skipun, um að hætta sótt-
vörnum.
í tilefni af þessu bréfi hefi eg skrif-
að landlækni og spurst fyrir um, hvað
mér beri að gera við þá sjúklinga,
sem nú eru í sóttkvíunarhúsinu hér í
bænum og hvernig eg skuli haga því
eftirliti, sem mér er boðið að hafa á
sóttinni eftirleiðis; læt eg hér með
fylgja svar landlæknis, dags. 7. þ. m.
Sóttvarnirnar hafa gert afarmikið
gagn; það hefir fyllilega tekist, að
halda sóttinni í skefjum, þó að ekki
sé hún enn um garð gengin.
Ef öllurn vörnum er hætt, þá er við
búið, að sóttin magnist í bænum og
verði að miklu tjóni. f>ess vegna tel
é
eg mér skylt, að skýra hinni heiðruðu
bæjarstjórn frá því, hvernig sóttin
hefir hingað til hagað sér, hvernig
vörnunum hefir^verið háttað; og í
hverju hættan er fólgin, ef þeim er
hætt.
Skarlatssóttin kom í bæinn í maí-
mánuði árið 1900. Frá þeim tíma og
til loka ársins veiktust 87 manneskj-
ur af 53 heimilum; á 33 heimilum
veiktist að eins ein manneskja, á 13
heimilum 2 og á 7 heimilum fleiri en
tvær.
Árið 1901 hefir sóttin gengið þessa
leið:
Heimili eo c~
ila sjúkra. með 1 sjúkling. m. 2. sjúkl. m. fleiri en 2 sjúkl. E. 5 sr - B
Jan 40 17 5 4 26
Febr 14 9 1 1 11
Marz 5 5 » » 5
Apríl 11 3 1 1 5
Maí 9 4 1 1 6
Júní 12 10 1 » 11
Júlí 10 8 1 » 9
Ágúst 7 2 1 1 4
Septbr 4 2 1 » 3
Oktbr 2 2 » » 2
Nóvbr 4 4 » » 4
Desbr 11 5 » 1 6
Samtals 129 71 12 9 92
Utkoman er þessi: Á rúmu hálfu
öðru ári hafa 216 manneskjur tekið
sóttina; alls hefir sóttin komið á 145
heimili; á 104 heimilum hefir að eins
ein manneskja veikst, á 25 heimilum
2 manneskjur, á 16 heimilum fleiri en
2. Ef íbúatalan er sett 6500, þá má
sjá, að einungis 3 af hverjum 100 bæj-
arbúum hafa hingað til tekið sóttina
(nákvæmlega 3,.,%). Ef gert er, að
1300 heimili séu í bænum (5 menn í
heimili), og það mun láta nærri sanni,
þá hefir sóttin hingað til komið á 11
af hverjum 100 heimilum; þessi tala
er að vísu talsvert of há, sökum þess,
að sóttin hefir auðvitað alloft komið
oftar en einu sinni á sama heimilið
með löngu millibili.
Sóttin hefir yfirleitt verið væg, af
skarlatssótt að vera; en þó hafa mjög
margir legið sóttveikir vikum saman,
þungt haldnir af hálsbólgu, iiðabólgu,
ígerðum og öðrum meinum, er sótt
þessari fylgja. Fjórar manneskjur
hafa dáið '(c. 2°/0); mér er fyllilega
ljóst, að það hefir bjargað lífi margra
sjúklinga af fátækum heimilum, að
mér hefir verið frjálst að taka þá í
sóttvarnarhúsið og veita þeim þar góða
hjúkrun.
Af þeim 216 manneskjum, semsótt-
ina hafa tekið, hafa 159 veríð fluttir
af heimilum sínum í sóttkvíunarhús
(hús Framfarafélagsins hér í bænum),
en 57 sóttkvíaðir heima. Heimilin
hafa jafnan verið vandlega sótthreins-
uð að veikinni afstaðinni.
Ef skarlatssótt kemur á heimili og
er ekki unt að sóttkvía sjúkliuginn á
heimilinu eða flytja hann burtu, þá
fer álla jafna svo, að öll börn á heim-
ilinu taka sóttina, flestir unglingar og
margir fullorðnir. Hér í bænum er
víðast svo húsum háttað, að engri
sóttkvíun verður við komið heima;
þess vegna má búast við því, að sótt-
in magnist á heimilunum, miklu fleiri
veikist á hverju heimili hér eftir en
hingað til. Líka má búast við því,
að sóttin verði .skæðari; fátækt fólk
getur ekki veitt börnum sínum þá
hjúkrun, sem þau þurfa, ef vel á að
fara. Loks er auðsætt, að sóttin fær
greiða götu húsa á milli um allan bæ.
inn; enginn getnr meinað fólki að fara
allra ferða sinna, stunda atvinnu sína,
sækja nauðsynjar sínar o. s. frv. —
Bæjarbúar geta ekki aðstoðarlaust
varnað því, að sóttin fari ferða sinna.
J>eir hafa hingað til yfirleitt sýnt mjög
lofsveróan áhuga á því að heftaþessa
sótt og það er þeim að þakka og þeirn
til sóma, að sóttvörnin hefir hingað til
tekist svo vel, sem raun hefir á orðið;
því að undir alþýðu manna er það að
mestu leyti komið, hvort sóttvarnir
hepnast eða fara í glundroða. Nú
hljóta allir að gefast upp, ef engin
hjálp fæst.
Af framangreindum ástæðum leyfi
eg mér að fara þess á leit við hina
heiðruðu bæjarstjórn, að húntaki til,
íhugunar, hyort ekki b9ri nauðsyn til
að fé sé varið úr bæjarsjóði til þess
að afstýra þeirri hættu, sem yfir vofir,
ef öllum vörnum er hætt gegn skar-
latssóttinni; en hættunni kalla eg af-
stýrt, ef bærinn vildi á sinn kostnað
halda opnu íramvegis sóttkvíunarhúsi
því, sem hingað til hefir verið kostað
af landssjóði. þespi kostnaður hefir
verið rúmlega 1 króna á dag fyrir
hvern sjúkling (frá 1. jan.—30. júní
1901 var kostnaðuriun 1 króna og 11
aurar á dag fyrir hvern sjúkling) og
hver sjúklingur hefir að meðaltali
verið 6 vikur í húsinu.
Að lokum skal þess getið, aðnúsem
stendur eru 10 sjúklingar í sóttkvíun-
arhúsinu (8 úr bænum, 2 af Seltjarn-
arnesi); í einu húsi í bænum eru 3
sjúklingar sóttkvíaðir heima; í einu
húsi 1 sjúklingur, líka sóttkvíaður
heima (veiktist 7. þ. m.), og í einu
húsi liggur 1 sjúklingur (veiktist 4. þ.
m.), áu þess að nokkurri sóttkvíun
hafi orðið beitt. Utanbæjar í hérað-
inu er engin skarlatssótt, og þar er
miklum mun hægra að stöðva hana,
ef hún kemur aftur.
Fylgiskjölin óskast endursend.
G. Björnsson.
Veðrátta. Snjórinn, sem getið er um
í síðasta bl., lá grafkyr þangað til á þrett-
ánda, eða jólin öll á enda. Þá gerði hláku,
með miklu stórviðri á útsnnnan. Síðan
hafa verið nmhleypingar, með allmiklum
frostum síðara hlut vikunnar, og er enn
mikill snjór á jörðu.
„Reik»ingsskekkjan“
Leiðrétting í grein nokkurri með
fyrirsögninni »Reikningsskekkjan« í 1.
tölublaði Isafoldar þ. á. er sk/rt frá
því, að eg, sem hafi þurft á Alþingi í
sumar leið að verjást ákúrum út af
gjafsóknarveitingum, hafi meðal annars
með rammskakkri frásögn um eitt gjaf-
sóknarmálið að minsta kosti fullyrt
þvert ofan í dóminn, að ekki hafi sann-
ast það, sem á gjafsóknarþega hafi verið
borið, gefið í skyn, að ekki væri séð
fyrir endann á málinu, þar eð því væri
óáfr/jað, þ ó 11 "áfr/juuarfrestur væri
þá löngu liðinn o. s. frv., og eg só
meira segja ekki farinn að leiðrétta
það enn.
Ummæli þau, sem hór mun vera átt
við, voru samkvæmt Alþ.tíð. 1901 B.
1309. dálki svo hljóðandi :
»En þar sem hann (þ. e. frams.m.
fjárlagan.) mintist á eitt sérstakt mál,
þá kannast eg ekki við, að hann hafi
sagt rétt frá, eða að sannast hafi á
landlækninn það, sern blaðið bar hon-
um á br/n. Að minsta kosti var blaðið
dæmt í sekt, og ummælin um land-
lækninn i því dæmd dauð og marklaus,
sem ekki verður samr/mt við, að þau
hafi verið sönnuð undir rekstri málsins.
Að öðru leyti er of snemt að tala um
mál þetta nú, þar sem að því er enn
óáfr/jað til æðra dóms<<.
Hvað er nú það, sem er rammskakt
í þessari »frásögn« minni? Hefi eg
nokkurn tíma kannast við, að sannast
hafi á landlækninn það, sem blaðið
(Isafold) bar honum á br/n 1 Var rit-
stjórinn ekki dæmdur í sekt fyrir um-
mæli sín í blaðinu um landlækninn?
Voru þessi ummæli ekki dæmd dauð
og ómerk, sem meiðandi og móðgandi?
Og verður þetta tvent (sektin og ó-
merkingin) samr/mt við það, að um-
mælin hafi verið sönnuð undir rekstri
málsins? Og loks: var málinu þá ekki
enn óáfryjað til æðra dóms? Eg fæ
ekki sóð, að hér só neitt ranghermt.
En það er önnur frásaga, sem er
rammskökk, ekki hjá mér, heldur hjá
ritstjóranum. Hannsegir: »Þótt áfr/j-
unarfresturinn væri þá löngu liðinn«.
En það er rammskakt hjá ritstjóranum;
áfr/junarfresturinn var þá (1. ágúst f.
á.) ekki liðinn; hann leið meira að segja
ekki út fyr en 20. f. m. Þessi staðhæf-
ing ritstjórans líkist mjög vísvitandi ó-
sannindum, en það verður að virða hon-
um til vorkunnar, þótt hann, ólöglésinn
maðurinn, viti það ekki, að áfr/junar-
frestur á hóraðsdómum í einkamálum til
yfirdóms telst samkvæmt tilsk. 15. á-
gúst 1832, 16. gr., frá birtiugu dóms-
ins, sjá I. H. Deuntzer: Om Appel i
civile Sager, Kbh. 1880, 58. bls. Auk
þess mætti minna ritstjórann á, að það
eru til leyfisbréf, sem veita uppreist til
áfr/junar, þótt áfr/junarfresturinn sé
liðinn, sjá Lögfræðislega formálabók 53.
gr-,
Úr því að ritstjóri ísafoldar fer að
rifja upp söguna um ófarir sínar í meið-
yrðamálum, sem hann ætti að óska að
félli sem fyrst í gleymsku og dá, og
hotmm hefir þótt sér sæma að vaða út
af þeirn upp á mig að raunalausu með ó-
sönnum áburði, þá ætla eg að leyfa mér
að nota tækifærið til að leiðrétta önnur
ósannindi, sem hann hefir borið fram í
blaði sínu um annað meiðyrðamál, er
sami málsaðili (landlæknirinn) hafði
höfðað gegn honum — ósannindi, sem
trauðlega geta verið sprottin af fávizku,
heldur virðast vera borin fram gegn
betri vitund. Hann segir sem sé í 79.
tölublaði ísafoldar, 18. f. m., að meið-
yrðamál það, höfðað á móti honum af
landlækni, sem dæmt var í landsyfir-
dóminum 16. s. m., hafi verið gjafsókn-
armál og höfðað eftir skipun (sjálfsagt
frá mór), en það var ekki gjafsóknar-
mál hvorki í héraði nó fyrir yfirdómi
og landlækuinum hafði ekki verið skip-
að að höfða það, og það hlaut ritstjór-
inu að vita sem málspartur. »Og hann
er meira að segja ekki farinn að leið-
rétta það enn«.
Reykjavík á þrettánda dag jóla 1902.
Magnús Stephensen.
Mímishöfuð nr. 2. Nýtt skamma-
strik hafa þeir haft i frammi enn við á-
byrgðarmann afturhaldsmálgagnsins hérna,
kunningjar hans, sem látast vera, oddborg-
artilberarnir, sem ýmist nota hann til að
vega að óvinum sínum nafnlaust úr
myrkraskotinn hjá bonum, eða þá hafa
hann sjálfan að skotspæni með þvi að
fleka hann til að fara með hinar og þess-
ar hlægilegar haugavitleysur; þeir vita,
sem er, að naumast er til sú fjarstæða sem
eigi má láta hann hlaupa með.
Þeir hafa í gær sent hann á stað með
þá flónsku, að myndin í siðasta Sunnanf.
af Dyrhólaey eða »dyraklettinum« sé af
samkynja kletti vestnr undir Jökli! — Þess
þarf ekki að geta, að menn, sem alist hafa
npp mjög nærri Dyrhólum, menn, sem farið
hafa þar um og komið fast að klettnum á
landi, og skipstjórar, sem siglt hafa þar fram
hjá þrásinnis, fullyrða, að myndin sé
áreiðanlega af Dyrhólaklettinnm og engum
stað öðrum.
En þetta er svo sem ekki ný hóla um
veslings-áhyrgðarm. fyrnefnds málgagns.
Þetta er daglegur leikur »kunningjanna«;
með hann, ekki sízt er þeir láta það fylgja,
að þarna geti hann hefnt sín á ritstjóra
Isafoldar. Það mætti sjálfsagt láta hannt
hlaupa i sjóinn þá. Það vilja þeir nú vit-
anlega ekki láta hann gera. En þó kváðu
þeir hafa verið svo forsjálir, að hugsa sér
ráð til að verða ekki af allri skemtun af
honum, þótt svo vildi til, að hann færi
veg allrar veraldar, eða þegar það ber að
höndum. Þeir ætla þá að leggja höfuðið
(Mímishöfuð nr. 2.) í spiritus og hafa
talvél undir, er þeir láta hafa upp fyrir
sér samkynja beimsku og þeir hafa verið van-
ir að láta hann hafa eftir sér i lifanda lífL
Hugmyndina hafa þeir sýnilega úr gam-
ansögunni nm »landsómagann« hálaunaða,
sem var geymdur i spíritus árum saman, og
með líkum umbúnaði, til þess að ná mætti
áfram eftirlaunum hans.
Leiðrétting landshöfðingja,
f>að er töluvert minna varið í svo
nefnda #l3Íðrétting« hr. landshöfðingj-
ans hér að framan en ætla mætti í
fljótu bragði, og svo afdráttarlaust og
áreitnislega sem hún er orðuð — kom-
ið með aðdróttanir um vísvitandi ó-
sannindi o. s. frv., móts við það, sem
í grein þeirri er, sem leiðréttingin á við,
er gert eingöngu ráð fyrir misminni
eða þess háttar, er missögn hafi vald-
ið af hálfu höf. (lh.)
það er alllíklegt, að landsh. segi
það satt, að áfrýjunarfresturinn í máli
því, er hér ræðir um, hafi ekki verið
út runpinn 1. ágúst f. á. Mér þykir
satt að segja ekki taka því, að fara
að rannsaka það, með því að þ a ð
stendur á svo nauðalitlu, eftir mála-
vöxtum. Dónjur var sem sé upp
kveðinn í máli þessu 20. desbr. 1900,
og var þá mjög eðlilegt, að mig minti
eigi betur, meir en ári síðar, en að
hann hefði birtur verið mjög skömmu
á eftir, ú r þ v í að ekki stóð til að
honum yrði áfrýjað af hálfu dómhafa,
og þá hefði áfrýjunarfresturinn verið
löngu liðinn 1. ágúst f. á. Hitt þarf
svo sem enga lögapeki til að vita, —
þótt landsh. gefi það í skyn heldur
en eigi drýgindalega, — að áfrýjunar-
frestur telst hér frá birtingardegi.
En úr því að út í þepsa sálma er
farið, þá væri gaman að spyrja: hvers
vegna dregur dómhafi (landlæknir) hér
um bil heilt missiri að birta dóminn,
(eftír því sem landsh. segir), úr því
að hann þykist hafa unnið málíð svo
glæsilega, að því er heyra er á landsh. ?