Ísafold - 29.03.1902, Page 2

frelsispo8tuli, með spán/jan boðskap í
stjórnarbótarmálinu, og vildi hann ráða
stefnu þess og úrslitum. Til þess hafði
hann ekkert u m b o ð, hvorki frá kon-
unginum, né frá þjóðinni, né frá nokk-
urum hluta hennar. Vér getum því
meö fullum rótti sagl, að bann hafi
slett sér fram í málefni, sem honum
kom ekki við, og hann hafði enga með-
gjörð ineð; því að auk umboðsleysisins
má minna a það, að hann er ú 11 e n d-
u r embættismaður og ú t-
lendur borgari, sem eigi hefir
dvalið neitt að mun hér á landi, si'ðan
hann var strákur, og engin afskifti haft
af íslenzkum málum fyr eu síðastlið-
ið ár.
Skömmu eftir að Finnur var kominn
hingað til landsins og rétt eftir að af-
kvæmi hans og óska-barn, 10-manna-
frumvarpið, var skriðið úr egginu, kom
hann heim til mfn. Eg hólt þá að
hann væri sæmilegur maður, og veitti
honum viðtal; við töluðumst við góðan
klukkutíma, og þ á var eg genginn úr
skugga um það, að Finnur þessi er alls-
endis greindarlaus maður, að því er
stjórnmál snertir,og fullkomlega þekking-
arlaus á stjórnarskrármáli voru, eu nasa-
sjón virtist hann hafa af danskri póli-
tík, sent líklegt er ; eg get ekki leitt
hjá mér að minnast á eitt atriði, sem
kom fyrir í samræðu okkar, af því að
það er svo nauða-skoplegt, þótt það
beint eigi komi málinu við. Með óvið-
jafnanlegum reigingi og belgingi fræddi
veslingurinn Finnur mig á því, að hann
hefði verið meðmælandi (»StiIler«) fóJks-
þingsmannsin8 Ottosens við síðustu rík-
isþingskosningar í Höfn, og er eg viss
um að hann hefði eigi getað reigst
meira framan í mig þótt hann hefði
verið að að tjá mér skipun sína til rík-
iskanzlara á Þýzkalandi! Það var ann-
ars erindi Finns, að tjá mór yfirburði
og ágæti 10-mannafíumvarpsins, og fá
mig til þess að veita því fylgi mitt.
Eg hafði þá eigi enn rannsakað frum-
varp þetta til hlítar, og gaf honumþví
engin svör um skoðun mína á því
enda þóttist eg eigi hafa neina
ástæðu til þess að fræða Finn, utan-
þingsmann og útlendan mann, um af
stöðu mína í þingmálum. Þó fór alt
skaplega með okkur Finni við þessa
samfundi; en síðan hefi eg eigi átt tal
við hann, svo teljandi sé.
Finnur barðist nú af öllutn mætti og
miklu freklegar en sæmilegt var fyrir
utanþingsmann fyrir því, að koma 10-
manna-frumvarpinu gegnum þingið,
þessu frumvarpí, sem forgöngumenn
þess sjálfir sögðu að væri að eins til
málamynda, o g vitanlega var sett
inn á þingið að eins til þess að tefia
fyrir frumvarpi stjórnbótarmatma og
fleyga það, ef unt væri, frumvarpi, sem
forgöngumenn þess fyrir löngu hafa
yfirgefið og afneitað, og hefir feng-
ið þann dóm allra skynbærra manna,
þar á meðal ráðgjafa vors, að það hafi
verið svo vitlaust, að það hafi verið
»alveg óhafandi«. Hvað svo sem Finn-
ur og jafnheimskir félagar hans segja,
er það alveg víst, uð orðin í Danne-
brogs-grein ráðgjafans (12. jan. þ. á.)
eiga við þctta frumvarp, þótt aðrar til-
lögur einnig geti fallið inn undir þau.
Nú, þessi barátta Finns varð árangurs-
laus; frumvarpið var felt.
Þá umhverfðist Finnur fyrir alvöru.
Nú gjörði hann sór það að áhugamáli
að koma stjórnbreytingarfrumvarpi
voru stjórnbótarmanna fyrir kattar-
nef. Hann æddi eins og óður maður
fram og aftur um bæinn, rægjandi og
ragnandi, og skaut skökkum augunum á
vini jafnt sem óvini; enginn var óhult-
ur fyrir honum; þá var það, að margir,
og þar á meðal þeir, sem kölluðu sig
vini hans, óskuðu þess, að hann hefði
látið vera að sletta sór fram í stjórn-
arskrármálið, og að hann miklu fremur
hefði haldið sér við »s i n L æ s t«, eins
og eg hefi getið um áður. Þrótt fyrir
alt æði Finns og fólaga hans var stjórn-
bótarfrumvarpið samþykt, sem betur
fór. Þetta frumvarp, sem Finnur barð-
ist af alefli á móti og gjörði alt sitt til
að ónfta, á uú að verða grundvöllurinn
fyrir og aðalinntakið í stjórnbótarfrum-
varpi ráðgjafans, sem hann hefir heitið
að leggja fyrir uæsta þing; ö 11 ákvæði
þess verða óbreytt tekin upp í frum-
varp ráðgjafans samkvæmt heitorði hans.
Nú má sjá, hve þokkaleg var iðja
Finns þessa í sumar og afskifti hans af
stjórnbótarmálinu. Það er merkilegt,
að hann skuli ekki skammast sín, og þó
að vísu ekki, ef betur er að gáð; hann
hefir víst aldrei lært það.
Nú var illa komið erindi Finns; hans
eigið frumvarp felt; vort frumvarp sam-
þykt, og hafði til þessa gengið giftu-
samlega að afstýra þeim voða, sem oss
stóð af ráðagjörð hans. Þó tókst hou-
um áður en lauk að gjöra landi voru og
þjóð skaða, þótt afleiðingarnar hafi
orðið minni en við mátti búast. Vór
stjórnbótarmenn höfum einlægt haft
þá skoðun, og eigi látið hana liggja í
láginni, að stjórnarskipun vor þá fyrst
sé komin í viðunanlegt horf, þegar æðsta
stjórn landsins í hinum sórstaklegu mál-
efnum þess só búsett hór. Þetta hafði
hin fyrri stjórn vor eigi getað eða vilj-
að fallast á; en hugsanlegt var og eigi
alls ólíklegt, að hin nýja stjórn vor
(vinstrimannastjórnin) kynni að fallast
á skoðun vora í þessu efni. Fyrir því
ákváðum vór, stjórnbótarmeun, að
senda konungi glögt, skýrt og skorin-
ort ávarp þessa efnis. Avarpið var sam-
þykt af efri deild (Alþt. C. nr. 638)
með 8 samhljóða atkvæðum (3 þing-
menn, vinir Finns, voru ekki á fundi,
einhverra orsaka vegna), og var eg einn
af þeim 3 þingmönnum, sem falið hafði
verið að semja það. Eg get því lýstþví
yfir, að það séu staðlaus ósannindi Finns,
að nokkur meiningamnnur hafi verið um
eftii ávarpfiins; , það kom alls enginn
tneiningamuuur fram annar en sá, að
sumum þótti óþarft að setja þessi orð
í ávarpið: »enda hefir þessi skoðun kom-
ið fram á þingi í sumar hjá mörgum
þingmönnum«. Þó voru þau tekin upp
í ávarpið með góðu samkomulagi án at-
kvæðagreiðslu. Finnur ætti að vara sig
á því, að fara ekki fram úr hófi langt
í ósatinindunum. Þó hann komi með
smá-lygar, kippir maður sér ekki upp
við það. — Vór ætluðumst nú til þess,
að neðri deildin samþykti samhljóða eða
áþekt ávarp til konungs, eins og efri
deildin. Þessu spyrnti Finnur á móti af
alefli, með þeim ofsa og þeirri frekju,
sem hann beitti hvarvetna í sumar, er
hann kom nálægt þingmáluro, og hon-
um og sarnverkamönnum hans í neðri
deildinni, er það einum að kenua, að
ekkert ávarp og engin yfirlýsing fór frá
þ e s s a r i deild til konungs eða stjórn-
arinnar um stjórnarskrármálið, önnur eti
frumvarpið sjálft. Hinar væntanlegu
umbætur ráðgjafans á stjórnarfyrirkomu-
laginu, fram yfir þær sem iunihaldast í
stjórnbótarfrumvarpi síðasta þings,
styðjast eingöngu við ávarp efri deildar;
og það er að miklu leyti þessum Finni
að þakka eða kettna, að neðri deild al-
þingis getur eigi að neinu leyti þakkað
sór það, að vór nú eigum von á frekari
stjórnarbreytingu oss í hag, en innihelzt
í alþingisfrumvarpinu. Mikið má neðri
deild alþ. vera þakklát Finni!
Að svo lokinni erindagjörð hafði
Finnur sig af landi burt síðast í ágústm.
f. á. Hefir hann þá sjálfsagt verið i'
illu skapi, því að bráðlega fór hann að
senda mér og öðrum þingmönnum efri
deildar skammarkveðjur. í »Þjóðólfi« 12.
okt. f. á. vill hann gjöra oss að glæpa-
mönnum og talar óvingjarnlega og ill-
mannlega um oss. Það þarf nú víst
ekki frekara að minnast á »glæpinn«; eg
er óhræddur um það, að enginn íslend-
ingur sér hárm nú. Eg er þess fullviss,
að allir róttsýnir og skynsamir íslend-
ingar kannast nú við það, að vér efri
deildarmeun (meiri hlutinn) gjörðum í
sumar það eitt, sem rétt var í stjórnar-
skrármálinu, enda hefir árangurinn af
barattu vorri sannað þetta, hvað svo
sem þeir segja, vinir Finns, Rógbjörn,
Kunnugur, Ari, Efíaltes (sbr. Þjóðólf nr.
9 þ. á.) og hvað þeir nú allir heita,
gæðingarnir.sem hafa aðstoðað Finn í lians
pólitiska andstreymi. Eg svaraði þessari
grein Finns mjóg rólega og hispurslaust
í ísafold 69. tbk f. á.; en þá þurfti
hatin aftur að taka til máls í »Þjóðólfi«
22. nóvbr. f. á. Áður hafði hann lýst
mig glæpamann; nú kom hann meðýms
ósæmileg svigurmæli og aðdróttanir til
mín, þótt undir rós væri, og yfir höfuð
skrifaði hann nú í fullkomlega ósæmileg-
um tón. Eg skifti mér ekkert af því, en
svaraði hinu pólitíska bulli hans í »ísa-
fold« 30. nóv. f. á. Það getur hver og
einti skoðað greinar þessar, og mun hann
þá sanníærast um það, að eg hefi skrif-
að bræðilaust, gætilega og hóflega, en
að Finnur hefir skrifað eins og strákur
og þjösni.
Eftir að konungsboðskapurinn var
hingað kominn, mintist eg á mál þetta
í ísafold 8. febr. þ. á. (7. tölubl.), og
mintist eg þá á framkomu Finns í sum-
ar er leið, og segi á þessa leið: »Átti
hún (efri deild) þá við ýmislegt að
stríða, og eigi sízt við undirróður og mót-
spyrnu prófessors Finns; komþámörgum
til hugar gamla heilræðið: »Skomager,
bliv ved din Læst«, og þótti það eiga vel
við prófessorinn, eigi síður nú en fyrir
nokkurum árum, þá er því var vikið að
honum, út af afskiftum hans af öðrumáli«.
Hver heilvita maður sér, að í þessu
felst engin aðdróttun og ekkert brigzl-
yrði til Finns, og ekki eru þetta skammir.
—Með sögu málsins hér að framan hefi
eg róttlætt orð mín um undirróður og
mótspyrnu Finns; eg get leitt vitní að
því hve nær sem vill, að fjöldamargir
voru þeir í sumar, bæði á þingi og
utan þings, sem óskuðu þess af alhuga,
að Finnur hugsaði fremur um sínar
eigin sakir heldur en um stjórnar-
skrármálið, sem honum kom ekkert við,
útlcndum embættismanninum, og hann
hafði ekkert umboð til að skifta sér
af. Ef hann hefði verið kjörinn
þingmaður, hefði verið alt öðru máli
að gegna. Og þ á mintust þessir menn
gamla heilræðisins, og er það sannar-
lega meinlaust. Persónulega lét eg
ekkert álit upp um þetta í greininni.
En í sambandi við þetta má geta þess,
að Finnur hefir endur fyrir löngu út
af heilræðinu gefið það heitorð eða yfir-
lýsingu á prenti, að hann niundi eigi
fást við aðrar sakir en embættis sins.
Hvernig hafa efndirnar nú orðið hjá
honum, dánumanninum? — Ut af þess-
um meinlausu orðum rnínum hefir
Finnur nú ráðist á mig í »Þjöðólfi«
21. þ. mán. Að undanförnu hefir hann
hreytt að mór aðdróttuuum, svigurmæl-
nm, meiðyrðum og almennnm stráks-
legum illyrðum; nú koma brigzlyrðin.
En þau met eg einskis, þegar þau
koma úr hans óþverra-mum.i, því a ð
sakir þær, sem hann gjörir að umtals-
efni, eru honum alveg óviðkomaudi
(— það er ekki í fyrsta sinni, að hann
slettir sór fram í það, sem honum kemur
ekkert við —), að þær enn fremureru
máli því,semumhefir veriðað ræða, stjórn-
arskrármálinu, alveg óviðkomandi, að
enginn getur kvartað yfir því, ekki
nokkur einn, að hann fyrir þessar sak-
ir hafi orðið fyrir skaða eða róttarmissi,
og að þær eru fyrir löngu bættar að
fullu eftir ákvæði réttra hlutaðeiganda.
Það hefði verið sæmilegra fyrir Finn,
að láta þetta liggja milli hluta; en
m í n v e g n a var honurn vel kornið að
hreyfa því, úr því að honum þótti þess
þörf.
En ráðleggingar þigg eg engar af Finni;
hann er alt of mikið lítilmenni til þess; eg
var nær þvi' fulltíða maður, er hann staul-
aðist um sem strákhnokki ágötum Reykja.
víkur. Eg hefi lagt fyrir mig lögfræði
og stjórnfræði íslands í yfir 30 ár. Það
ereigi kunnugt, að hann hafi lagt neitt
af því tægi fyrir sig fyr en í vor, að
sú vitfirring tók hann, að vilja gerast
pólitiskur leiðtogi vor. Eg hefi verið
26 ár í þjónustu m/ns lands, hann ekki
1 dag; hann hefir étið h ó r sitt ölmusu-
brauð, (í skóla) en vinnur svo í öðru landi
og hjá annari þjóð; eg hefi umboð kon-
ungs til að sitja á þingi; hann hefir
ekkert umboð til að skifta sér af al-
menningsmálum. En eg skal eigi held-
ur gefa Finni neinar ráðleggingar; eg
veit hann hefir ekki vitsmuni til að not-
færa sér þær.
I vor er leið hugði eg að Finnur
væri sæmilegur maður; eg hefi nú feng-
ið reynslu, sem bendir í aðra, átt,
Hitt er minna um vert, að hann er
heimskur, algjörlega þekkingarlaus á
almenningsmálum vorum, óvarkár um
sannleikann, montinn og upp með sór,
hvatvís, illkvittinn og óbilgjarn hrotti. En
þetta alt er nog til þess, að eg vil ekki
eyða orðurn við hanu. Mér þykir hann
ekki svo sæmilegur maður, að
tilefni só til þess fyrir mig, að taka
mark á þvi', sem hanu segir. Eg mun
því ekki svara houum, hvernig sem hann
kann að ólmast og sprikla í rógburðarstí-
uuni, þar sem hann hefir tekiðsér aðsetur.
Það sæmir honum vel. Verði honum
að góðu. Eg mun ekki heimsækja hann
þar.
Rvík, 25. marzm. 1902.
Kristján Jónsson.
Haglega gerður bankareikningur.
. •
f>að var meira en lítið veður í banka-
manninum, sem semur bankagreinarn-
ar í Landsbanka-máltólinu, þegar hann
hélt að Indriði Einarsson hefði mis-
reiknað sig í einni af bankagreinum
hans, sem var þó leiðrétt í sömu grein,
niðurlagi hennar í næsta blaði. Banka-
maðurinn þóttist þar hafa fundið
hnútu, sem gott væri að naga, og
hann hefir líka alt af verið að naga
hana, síðast í téðu málgagni 21. þ. m.
En ekki hefir hann þorað enn að
standa við það með nafni sínu, sem
hann hefir sagt.
En mundi ekki detta yfir menn, ef
þeir kæmust að raun um, að einmitt
þessi sami nagari setur upp banka-
reikning í fyrnefndu blaði með svo
miklum skekkjum og vitleysum, að
dæmi eru ekki til annars eins? Hann
sem sé telurfjárhæðir tekjumegin
í reikningi sínum, sem að eins eiga
heima gjaldamegin! Dæmi
bankamannsins er svona:
»Bankinn tekur til láns l‘/4 miljón kr...
og gefur út á það 2‘/a miljón í innleys-
anlegum seðlum, og skilar af sér spari-
sjóði
Tekjur: Kr.
1. Vextir af 2V4iniljón á 5"/„ . . 112,500
2. Provision og aðrar tekjur . . 14,000
3. Vextir af varasjóði bankans . 6,000
4. Árleg afborgun af gullforðan-
um, sem bankinn eignast árlega.
að meðaltali................ 44,643
'Kr. 178,143
G j ö 1 d :
5. Vextir og afborgun af l’/4 milj.
kr. 6°/0 í 28 ár, á ári að með-
altali . . ...................75,000
6. Kostnaður við bankahaldið í
Reykjavík...................... 22,000
7. Kostnaður við 3 útibú (6 þús.
hvert)..........................18,000
8. Tekjuafgangur legst við vara-
sjóð........................ . 62,143
Kr. 177,143«
Við tekjuhlið þessarar áætlunar
bankamannsins er margt að athuga.